Hippocampus: een klein onderdeel van onze hersenen

De hippocampus is onderdeel van het limbisch systeem en ligt vooronder in de temporaalkwab. In beide hersenhelften is een hippocampus aanwezig. De hippocampus heeft een gekromde vorm, die een beetje doet denken aan een zeepaardje. Zo komt de hippocampus aan zijn naam. Ondanks dat dit deeltje slechts vier gram weegt en nog geen één procent van het totale hersenvolume in beslag neemt, heeft het een belangrijke functie. De hippocampus is onderdeel van het limbisch systeem en ligt vooronder in de temporaalkwab. In beide hersenhelften is een hippocampus aanwezig. De hippocampus heeft een gekromde vorm, die een beetje doet denken aan een zeepaardje. Zo komt de hippocampus aan zijn naam. Ondanks dat dit deeltje slechts vier gram weegt en nog geen één procent van het totale hersenvolume in beslag neemt, heeft het een belangrijke functie.

Geheugenfunctie

Eén van de belangrijke functies van de hippocampus is de geheugenfunctie. De hippocampus zorgt ervoor dat herinneringen uit je werkgeheugen worden opgeslagen in een bepaald onderdeel van het langetermijngeheugen, namelijk het expliciet geheugen of ook wel declaratief geheugen. Zonder goed werkende hippocampus is het dus moeilijk om nieuwe persoonlijke herinneringen, feiten en begrippen op te slaan.

Beschadiging van de hippocampus heeft geen effect op het impliciet geheugen. Het is dus nog wel mogelijk om bepaalde vaardigheden aan te leren zoals voetballen, tennissen en dergelijke. Wanneer de hippocampus sterk vermindert of zelfs geheel niet werkt, spreekt men van anterograde amnesie. Het onvermogen om nieuwe gebeurtenissen of feiten te onthouden.

Ruimtelijke oriëntatie

De hypocampus speelt ook een belangrijke rol bij de ruimtelijke oriëntatie. Onderzoek onder Londense taxichauffeurs (Bron 2: 'London taxi drivers and bus drivers: a structural MRI and neuropsychological analysis' uit 2006) heeft uitgewezen dat deze mensen vaak een groot ruimtelijk inzicht hebben en hierbij ook een grotere hippocampus dan de gemiddelde mens. Hieruit blijkt dan ook dat ontwikkeling van talenten grote invloed heeft op de hersenen, ook na het vijfentwintigste levensjaar. Door het aangeboren vermogen om te navigeren te ontwikkelen en hier veel ervaring mee op te doen groeit de hippocampus. Misschien is het dus wel een goed idee om af en toe de navigatie uit te zetten en zelf weer eens te proberen om de weg te vinden.

Controle gedrag

De hippocampus is onderdeel van de hogere hersenfuncties en helpt je om je emoties onder controle te houden en gewenst sociaal gedrag te vertonen. Wanneer de hippocampus niet goed werkt, is het moeilijk om sociale situaties te herkennen en deze goed in te schatten. Remmingen vallen weg en ook hyperactiviteit wordt in verband gebracht met beschadiging van de hippocampus.

Aantasting hippocampus

Bij de ziekte van Alzheimer, schizofrenie, PTSS (posttraumatisch stresssyndroom) en epilepsie is er een afwijking in bepaalde delen van de hippocampus te zien. De hypocampus kan ook worden aangetast door zuurstofgebrek tijdens de geboorte of door een hersenontsteking (encefalitis).

Schizofrenie

Bij schizofrenie is er reductie in de omvang van de hippocampus te zien. Wat hiervan het gevolg is en wat de rol hiervan bij schizofrenie is, is nog niet helemaal duidelijk. Er wordt vermoed dat de reductie zorgt voor een wijziging in de dopamine afgifte en ook een verklaring kan zijn voor storingen in het langetermijngeheugen. Patiënten met schizofrenie hebben op langer termijn vaak last van problemen met het langetermijngeheugen.

Ernstige acute stress

Het lijkt erop dat mensen met PTSS veranderingen ondergaan in de hippocampus. Er is een kleiner volume zichtbaar in de rechterhippocampus en in sommige gevallen ook in de linker. Het lijkt erop dat mensen die vatbaar zijn voor PTSS sowieso beiderzijds een iets kleinere hypocampus hebben.

Psychopaten

Bij psychopaten is de rechter hippocampus beduidend groter dan de linker. Dit is bij meer mensen zo, ook bij mensen die zich niet ontwikkelen tot psychopaten. Oorzaken van een vergrote rechterhippocampus kunnen zijn een erfelijke aanleg, foetaal alcoholsyndroom en veelvuldige verhuizingen gedurende de vroege kinderjaren. (Bron 4: Het boek 'Het gewelddadige brein' van Adrian Raine.)

Naast een grotere rechterhippocampus, is er bij psychopaten ook weinig activiteit in de ventromediale prefrontale cortex, de laterale orbitofrontale cortex, het periaqueductale grijs en de amygdala te zien. Daarnaast is er meer activiteit in de insula.