Tungiasis: Huidinfectie met pijnlijke en jeukende voet

Tungiasis, ook gekend als de zandvlooienziekte, is een huidinfectie die zich vooral voordoet aan de voet. De veroorzaker is een zandvlo die vooral actief is in de arme plattelandsbevolking en op plaatsen waar de grond warm en droog is. Soms herstelt de patiënt spontaan, maar het komt ook voor dat de onbehandelde ziekte vaak ernstige invaliderende gevolgen heeft voor de patiënt. Het dragen van geschikt schoeisel (geen sandalen!) is dan ook belangrijk om een infectie te voorkomen.

• Epidemiologie tungiasis
• Oorzaken huidinfectie: Zandvlo
• Symptomen: Pijnlijke en jeukende voet
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Complicaties
• Prognose aandoening
• Preventie: Geschikt schoeisel dragen

Epidemiologie tungiasis

De Tunga-vlo is inheems in West-Indië en het Caribisch gebied, maar heeft zich verspreid naar Afrika, India, Pakistan, en Latijns-Amerika. De vlooien houden van warme, droge grond en zand van stranden, stallen en veehouderijen. De infectieziekte komt vooral voor in (sub)tropische klimaten. Vooral kinderen en ouderen zijn vaak getroffen door de infectie omdat ze niet snel geschikt schoeisel gebruiken.

Oorzaken huidinfectie: Zandvlo

Tungiasis is een ontstekingsreactie van de huid als gevolg van het in de huid dringen van de bevruchte vrouwelijke zandvlo (Tunga penetrans) of verwante soorten. De zandvlo is eveneens gekend als jigger, nigua, pico, chica, pique of suthi en Bicho de pie. De letsels veroorzaakt door de vlooien zijn gekenmerkt door een witte vlek met een zwarte stip in het midden. Tungiasis werd voor het eerst gemeld in 1500 in de bemanningsleden die met Christoffel Columbus zeilden. Na een schipbreuk op het eiland Haïti, beten de vlooien door het huidoppervlak om dan verder te graven in de opperhuid. Ze graven dan dieper in de bovenste dermis zodat om zich te voeden vanuit de bloedvaten.

Symptomen: Pijnlijke en jeukende voet

De symptomen komen tot uiting door een ontstekingsreactie van het lichaam op het binnendringen van de zwangere vrouwelijke zandvlo. Vanwege het beperkte springvermogen van de Tunga-vlo, zijn de voeten het vaakst geïnfecteerd. Maar ook de handen, ellebogen, dijen en billen zijn mogelijk getroffen. Hierop ontstaat een witte vlek met daarop een zwarte stip van in het totaal 4-10 mm in diameter. De vlo ademt door de opening van deze plek. De plekken (letsels) zijn mogelijk pijnlijk en jeuken erg (jeukende voet), hoewel niet alle patiënten hiervan last ervaren. In sommige gevallen ontstaat ook roodheid en zwelling rond de betreffende vlek (huidzweer).

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een huidbiopsie uit van de verdachte vlek. Ook een directe huidmicroscopie, beter bekend als een dermatoscopie, toont de typische eigenschappen van de zwangere zandvlo.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen zijn te overwegen als de differentiële diagnose van tungiasis:

• Brandmierbeten
• Cercariëndermatitis
• Een tekenbeet
• Ingegroeide teennagels
• Larven (dermatobia hominis)
• Schurft
• Vlooienbeten

Behandeling

In veel gevallen herstelt de patiënt met tungiasis spontaan omdat de ingegraven vlo binnen twee tot zes weken sterft en dan van de huid valt. Tijdens de levensduur van de vlo, voedt deze zich met bloed van de gastheer en legt de vlo meer dan honderd eieren die op de grond vallen door de opening van de vlek. Maar niet altijd herstelt de patiënt en daarom verwijdert de arts het best deze vlooien. Dit is mogelijk met een steriel pincet of een naald, maar vaak moet hij dan de opening vergroten en is dit toch moeilijk als de vlo gezwollen is. Daarom verwijdert hij gewoonlijk het gehele huidletsel. Antiparasitaire geneesmiddelen zoals ivermectine, metrifonaat en thiabendazool verwijderen eveneens de vlooien. Het doden van de vlo is ook mogelijk via verstikking (door het aanbrengen van een dikke was of gelei) alsook door het lokaal bevriezen van het letsel met behulp van vloeibare stikstof (cryotherapie). Verder is een tetanusvaccinatie aangewezen indien dit onbekend is of niet meer up-to-date is.

Complicaties

De ontstekingen en zweren zijn soms ernstig. Door deze huidletsels is het lopen bemoeilijkt. Secundaire bacteriële infecties, waaronder sepsis (bloedvergiftiging: overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen), bacteriëmie, lymfangitis (ontsteking van lymfevat(en), meestal veroorzaakt door bacteriën), tetanus (bacteriële infectieziekte met verstijvende krampen door besmetting met bacterie die (meestal) via de grond in wonden terechtkomt) en gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid), zijn niet ongewoon bij tungiasis. Deze complicaties zijn soms dermate ernstig dat een patiënt hieraan komt te overlijden (wel zeldzaam).

Prognose aandoening

De prognose van de infectieziekte is uitstekend indien de arts de juiste steriele methode gebruikt om de vlooien te verwijderen. Niettemin leidt de ziekte in veel gevallen tot een verminderde kwaliteit van leven door verminkte voeten. De tenen zijn namelijk acuut of chronisch ontstoken, en de teennagels zijn vervormd of ontbreken. Ook kloven en lymfoedeem (aandoening met zwelling van ledematen) zijn mogelijk. Door deze misvormingen zijn patiënten niet in staat om te werken waardoor dit armoede nog meer in de hand werkt.

Preventie: Geschikt schoeisel dragen

Het is belangrijk om steeds schoenen (en geen sandalen!) te dragen bij het reizen naar endemische gebieden. Dit is een eenvoudige manier om besmetting met de zandvlo te voorkomen. In een aantal gebieden waar veel vlooien voorkomen, besproeien mensen best de grond met een insecticide zoals malathion. Dit voorkomt een aanzienlijk aantal besmettingen.

Lees verder

• Jeukende voeten: Oorzaak van jeuk aan de voet
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten