Endocarditis: Ontsteking van de binnenkant van het hart

Endocarditis is een ontsteking van de bekleding (binnenkant) van het hart, hetgeen in medische termen gekend is als het “endocardium”, maar ook zijn mogelijk de hartkleppen ontstoken. Endocarditis is ongebruikelijk bij mensen met een gezond hart. Patiënten met hartaandoeningen lopen namelijk het grootste risico op deze hartaandoening. Pijnlijke gewrichten, vermoeidheid, koorts, zweten en rillingen zijn slechts enkele symptomen van endocarditis. Onbehandeld beschadigen de bacteriën het hart en vernietigen ze de hartkleppen, waardoor levensbedreigende complicaties ontstaan. Behandelingen voor endocarditis omvatten antibiotica en, in sommige gevallen, chirurgie.

• Oorzaken endocarditis: Meestal bacteriën
• Risicofactoren ontsteking van de binnenkant van het hart
• Symptomen: Koorts, rillingen en zweten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antibiotica en chirurgie
• Complicaties
• Preventie hartaandoening

Oorzaken endocarditis: Meestal bacteriën

Endocarditis is een ontsteking van de bekleding van het hart die veroorzaakt is door bacteriën. Meestal reizen bacteriën in de mond, het darmkanaal en de urinewegen naar het hart en zorgt dit niet voor problemen. Patiënten met (herstelde) hartdefecten zijn echter vatbaar voor infecties. Eenmaal een infectie optreedt, blijven de bacteriën groeien en het hart ernstig beschadigen. Hoewel veel bacteriën endocarditis veroorzaken, is Streptococcus viridans verantwoordelijk voor de helft van de patiënten met endocarditis. Deze bacterie leeft in de mond, en daarom zijn tandheelkundige behandelingen de meest voorkomende oorzaak van endocarditis. Kinderen met een aangeboren hartafwijking moeten bijgevolg steevast antibiotica nemen voor het ondergaan van tandheelkundige behandelingen en ingrepen.

Endocarditis is af en toe ook te wijten aan schimmels, zoals Candida. In sommige gevallen vindt de arts geen oorzaak van de ziekte.

Risicofactoren ontsteking van de binnenkant van het hart

Een aantal aandoeningen verhogen het risico op endocarditis, waaronder:

• een aangeboren hartaandoening
• een geschiedenis van illegaal intraveneus druggebruik
• een reumatische hartziekte
• hartklepafwijkingen.
• kunstmatige hartkleppen (nieuwe hartkleppen)

Symptomen: Koorts, rillingen en zweten

Koorts, rillingen en zweten zijn frequente symptomen die soms tot wel dertig dagen aanhouden. Deze symptomen zijn soms enkele dagen aanwezig voordat andere symptomen verschijnen en tevens komen en gaan deze symptomen of zijn ze ’s nachts meer merkbaar. De symptomen treden het vaakst bij een kind met een aangeboren hartziekte dat net een behandeling gehad heeft in de mond, de darmen of de urinewegen. Deze medische behandeling hoeft echter niet steeds vooraf te gaan aan de ontsteking. Symptomen van endocarditis ontwikkelen zich langzaam of komen plotseling op. Volgende symptomen zijn mogelijk:

• Bleekheid (pallor)
• Bloed in de urine (uiterlijk zichtbaar of microscopisch zichtbaar)
• Bloedarmoede (anemie)
• Kleine gebieden van bloedingen onder de nagels (splinterbloedingen)
• Kleine, donkere vlekken op de huid of rode, pijnloze huidvlekken op de handpalmen en voetzolen (Janeway letsels)
• Een slechte eetlust en/of onverklaarbaar gewichtsverlies
• Een vergrote milt (splenomegalie) die bovendien gevoelig is
• Hartruis (nieuw of veranderd)
• Hoofdpijn (cefalalgie) en ochtendhoofdpijn
• Kleine paarse of rode vlekken op de huid, wit van de ogen of in de mond (petechiën)
• Koorts
• Kortademigheid (dyspneu) (vooral bij inspanning)
• Misselijkheid
• Nachtelijk zweten
• Pijnlijke gewrichten en spieren
• Rillingen
• Rode, gevoelige plekken onder de huid van de vingers
• Vermoeidheid
• Zwelling in de voeten, benen of buik

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Aangezien infectieuze endocarditis gepaard gaat met reeds bestaande hartaandoeningen, bekijkt de arts de medische geschiedenis van de patiënt. Hij voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. De arts controleert hierbij of de patiënt een vergrote milt (splenomegalie) heeft. Ook gebruikt hij zijn stethoscoop om naar de hartgeluiden te luisteren. In medische termen is dit onderzoek gekend als “auscultatie”. Hij onderzoekt tevens de nagels en de ogen van de patiënt. Bij een oogonderzoek zijn soms bloedingen in het netvlies te zien.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek speelt een essentiële rol bij de diagnose van endocarditis. Hierbij controleert de arts de bezinkingssnelheid. De bezinkingssnelheid van de rode bloedcellen is de snelheid waarmee de rode bloedcellen uitzakken in een glazen kolom gevuld met niet-stolbaar gemaakt bloed. Hoe hoger de sedimentatiesnelheid (bezinkingssnelheid), hoe meer ontsteking zich in het lichaam bevindt. Het is tevens belangrijk om een volledig bloedbeeld te krijgen. Hiermee zijn bovendien de aanwezige bacteriën op te sporen. Afhankelijk van de symptomen, is het nodig om andere ziektes uit te sluiten. Daarom zijn soms nog volgende onderzoeken nodig: een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van hart) en echocardiografie om de schade aan het hart en de grote bloedvaten te evalueren, een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) om de grootte van het hart te controleren en op zoek te gaan naar tekenen van hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) en een CT-scan van het hart om hiervan een driedimensionaal beeld te krijgen.

Differentiële diagnose

De arts beschouwt volgende aandoeningen als een differentiële diagnose. Deze aandoeningen hebben namelijk een sterk gelijkende symptomenreeks als endocarditis:

• de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en/of gewrichten)
• een atriaal myxoom: Primaire, goedaardige harttumor in linkerhartboezem
• een primaire harttumor
• het antifosfolipidensyndroom: bloedstolsels in (slag)aders
• reactieve artritis (het Reiter-syndroom)
• spierreuma (ontstekingsziekte aan spieren)
• systemische lupus erythematosus: Auto-immuunaandoening

Behandeling via antibiotica en chirurgie

Infectieuze endocarditis valt te bestrijden met antibiotica die de patiënt in eerste instantie intraveneus (via een ader) krijgt. De patiënt vertoeft hiervoor meerdere dagen of weken in het ziekenhuis, afhankelijk van de ernst van de infectie. Door de resultaten uit het bloedonderzoek weet de arts met welke antibiotica hij de patiënt moet behandelen. Een vroege behandeling is meestal succesvol.

Complicaties

Ondanks een vroege behandeling is het mogelijk dat de patiënt hartfalen ontwikkelt, waardoor een langere behandeling nodig is. De patiënt krijgt mogelijk een operatie waarbij de chirurg de getroffen hartklep repareert of vervangt. Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), orgaanschade, een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen) en infecties in andere lichaamsdelen zijn andere symptomen. Bij een te trage diagnose treedt mogelijk ernstige schade op aan het hart waaraan de patiënt komt te overlijden. Een aantal andere complicaties omvatten de ontwikkeling van bloedstolsels, aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader), aritmie (geen regelmaat in het hartritme) en geelzucht (icterus).

Preventie hartaandoening

Het risico van infectieuze endocarditis verlaagt een patiënt door onmiddellijk antibiotica in te nemen vóór bepaalde procedures waarbij bacteriën vrijkomen in de bloedbaan zoals:

• Bepaalde operaties in de luchtwegdoorgangen, het maagdarmkanaal of de urinewegen
• Een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen)
• Een infectie of andere medische aandoening zoals een tandvleesaandoening, een seksueel overdraagbare aandoening of een darmaandoening (zoals het het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie))
• Een operatie aan de geïnfecteerde huid, de botten, de galblaas of de prostaat
• Een tonsillectomie (chirurgische verwijdering van de keelamandelen) en adenoïdectomie (chirurgische verwijdering van de neusamandelen)
• Het gebruik van katheters of naalden
• Recente kaakchirurgie
• Tandheelkundige behandelingen

Lees verder

• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte
• Myocarditis: Ontsteking van de hartspier
• Pericarditis: Ontsteking van vlies rond het hart (hartzakje)
• Acute pericarditis: Soorten van ontsteking van hartzakje
• Constrictieve pericarditis: Soort ontsteking van hartzakje