Kinkhoest: Bacteriële infectie met hoesten en ademnood

Kinkhoest is een zeer besmettelijke bacteriële kinderziekte die oncontroleerbare, hevig hoesten veroorzaakt. Door het felle hoesten heeft de patiënt mogelijk ademhalingsproblemen. Een gierend ademhalingsgeluid is ook een typisch symptoom van pertussis, een andere benaming voor kinkhoest. De ernstige infectie komt tot stand via druppels die in de lucht terechtkomen via het niezen of hoesten. Antibiotica en andere ondersteunende medicijnen en hulpmiddelen zijn nodig voor de behandeling van kinkhoest. De prognose is meestal goed, zeker bij oudere kinderen. Kinkhoest valt te voorkomen met een vaccin.

• Epidemiologie kinkhoest
• Oorzaken bacteriële infectie
• Symptomen kinderziekte: Fel hoesten en ademnood
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie
• Complicaties pertussis
• Prognose kinderziekte is meestal goed
• Preventie via vaccin

Epidemiologie kinkhoest

De jaarlijkse wereldwijde incidentie van kinkhoest bedraagt naar schatting 48,5 miljoen gevallen, met een sterftecijfer van bijna 295.000 sterfgevallen per jaar. Deze ziekte treft mogelijk patiënten van alle leeftijden. Kinkhoest is vooral een belangrijk gezondheidsprobleem bij kinderen in ontwikkelingslanden. In ontwikkelde landen is namelijk een vaccin voorhanden en is de incidentie en prevalentie van pertussis bijgevolg erg laag. Mensen met een witte huidskleur zijn voorts vaker dan mensen met een donkere huidskleur getroffen.

Oorzaken bacteriële infectie

Kinkhoest is een bovenste luchtweginfectie. Bordetella pertussis-bacteriën veroorzaken deze infectie. Deze bacteriën tasten vervolgens de trilhaartjes van de cellen in de bovenste luchtwegen aan. Dit doen ze door de productie van gifstoffen die de functie van deze cellen verstoort. Wanneer een besmette patiënt niest (niezen) of hoest, verplaatsen kleine druppeltjes met bacteriën zich door de lucht. De ziekte is daarom makkelijk te verspreiden van patiënt tot patiënt.

Symptomen kinderziekte: Fel hoesten en ademnood

De eerste symptomen zijn vergelijkbaar met de symptomen van een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel). Meestal komen de symptomen na enkele weken tot een week na blootstelling aan de bacterie tot stand. De patiënt maakt een typische hevige hoest die vooral ’s nachts erg is en waarbij veel slijmproductie plaatsvindt. Door het felle hoesten, krijgt de patiënt een rood of blauw gezicht, te wijten aan een gebrek aan zuurstof in het bloed. Na de hoestbuien volgt door de ademnood een gierend geluid waarbij de patiënt probeert naar adem te snakken. Dit geluid is wel zeldzaam bij patiënten jonger dan zes maanden en bij oudere kinderen of volwassenen. Door de hoestbuien moet de patiënt soms (aanhoudend) braken of verliest hij kort even het bewustzijn.

Andere kinkhoestsymptomen zijn onder meer:

• diarree
• kokhalzen
• een loopneus
• epileptische aanvallen of stuiptrekkingen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn)
• hoge of juist lichte koorts
• perioden waarbij de patiënt stopt met ademhalen (apneu)
• uitdroging (dehydratie)

De infectie kent een tijdsduur van zes tot tien weken.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose gebeurt veelal op basis van de aanwezige symptomen van pertussis. Vooral de karakteristieke gierende hoest is hierbij een belangrijk kenmerk. Bij zeer jonge patiënten verwart de arts de symptomen van kinkhoest wel eens met een longontsteking. Verdere onderzoeken zijn dan ook nodig.

Diagnostisch onderzoek

De arts neemt een monster van slijm (sputum) uit de neusafscheidingen. In een laboratorium gebeuren vervolgens testen met dit weefselmonster, om te kijken of de patiënt lijdt aan kinkhoest. De resultaten van dit onderzoek laten meestal geruime tijd op zich wachten, en daarom zet de arts meestal al wel sneller een behandeling in. In een aantal gevallen biedt een bloedonderzoek informatie over het verhoogde aantal lymfocyten.

Differentiële diagnose

Enkele ziekten bootsten de symptomenreeks van kinkhoest na, en daarom verwart de arts hen wel eens met pertussis:

• aspiratiepneumonie (longontsteking door inademen van vreemde stoffen)
• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• bronchiolitis (luchtweginfectie met ademhalingsproblemen)
• Chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan genitaliën en urogenitale infecties)
• COPD (chronisch obstructief longlijden)
• een adenovirale infectie van de luchtwegen
• een darminvaginatie ((darm)instulping waarbij een hoger gelegen deel zich in een lager gelegen deel als in een schede instulpt)
• een longontsteking
• een respiratoir syncytieel virusinfectie (RSV: virale infectie met symptomen aan de luchtwegen)
• een verkoudheid
• een vreemd voorwerp in de luchtpijp
• emfyseem (longaandoening waarbij kortademigheid en hoesten optreden)
• encefalitis (medische term: hersenontsteking)
• gastro-enteritis (buikgriep: een maagdarminfectie)
• influenza (griep)
• koorts
• koortsstuipen
• kroep (virale infectie met blaffende hoest bij kinderen) (laryngotracheobronchitis)
• mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• Mycoplasma-infecties
• tachycardie (versnelde hartslag)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• uitdroging

Behandeling via medicatie

Bij een vroege behandeling verdwijnen de symptomen door het gebruik van antibiotica. De meeste patiënten krijgen echter laat een diagnose waardoor de medicijnen niet meer erg zijn. De geneesmiddelen helpen echter wel om de ziekte minder te verspreiden naar anderen. Baby's jonger dan achttien maanden krijgen een voortdurende bewaking van de ademhaling in quarantaine in het ziekenhuis. Intraveneuze vochttoediening is soms nodig omdat een patiënt door het vele hoesten niet meer in staat is om voldoende vocht in te nemen. Voor jonge kinderen schrijft de arts mogelijk sedativa voor (geneesmiddelen waarbij de patiënt slaperig wordt). Hoestdrank, expectorantia (geneesmiddelen die de expectoratie (= het ophoesten van fluimen) bevorderen) en immunosuppressiva (geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken) zijn meestal niet nuttig.

Complicaties pertussis

Complicaties omvatten:

• bloedingen in de hersenen (hersenbloeding)
• bloedspuwing
• coma
• de dood
• de terugkeer van de krampachtig hoest in combinatie met een bovenste luchtweginfectie
• een hersenbeschadiging door zuurstofgebrek
• een hersenbloeding
• een liesbreuk (uitstulping of zwelling in lies of balzak)
• een longontsteking
• een subconjunctivale bloeding (bloeding onder het oogbindvlies)
• een verstandelijke handicap
• een vertraagde of gestopte ademhaling (apneu)
• epileptische aanvallen (aanhoudend)
• hypoxische encefalopathie (hersenaandoening door tekort aan zuurstof in de weefsels)
• krampen
• misselijkheid en braken
• neusbloedingen
• otitis media (een middenoorontsteking)
• tuberculose
• zweren in het tongriempje

Prognose kinderziekte is meestal goed

De vooruitzichten op een volledig herstel van kinkhoest zijn uitstekend bij kinderen ouder dan drie maanden oud. Bij patiënten die minder dan drie maanden oud zijn, bedraagt het sterftecijfer 1-3%. Baby's hebben bijgevolg het hoogste risico op overlijden. Daarom moet de arts hen nauwkeurig opvolgen.

Preventie via vaccin

Voor pertussis is een vaccin voorhanden. Dit krijgt de patiënt in vijf dosissen namelijk op 2, 3, 4 en 11 maanden en op 4- tot 6-jarige leeftijd.

Lees verder

• Hoesten: Oorzaken, soorten en behandeling van kuchen
• Hoestmiddelen: Soorten medicatie voor verlichten van hoest
• Kinkhoest (pertussis) bij volwassenen: Infectie met hoesten