Vaginitis: Ontsteking van het slijmvlies van de vagina
Vaginitis is de medische term voor een ontsteking van het slijmvlies van de vagina. Meestal is een verstoring van het evenwicht van bacteriën of een vaginale infectie de oorzaak van vaginitis. Tal van risicofactoren verhogen de kans op het ontwikkelen van deze ontsteking. Jeuk, (brandende) pijn en een al dan niet ruikende afscheiding zijn de meest voorkomende symptomen. Een lichamelijk onderzoek en biopsie zijn nodig om de diagnose te stellen en de aard van vaginitis te identificeren. De behandeling is individueel gericht en afhankelijk van de juiste oorzaak en vorm van vaginitis. Medicijnen zijn voorhanden om de symptomen te verlichten. De vooruitzichten zijn uitstekend bij effectief behandelde patiënten. Niet-behandelde vaginitis veroorzaakt echter mogelijk tal van (ernstige) complicaties.
Synoniemen vaginitis
Vaginitis is eveneens gekend onder deze synoniemen:
Epidemiologie aandoening
Vaginitis komt vaak voor bij jonge, seksueel actieve vrouwen en is vrij ongewoon bij meisjes die zich nog niet in de puberteit bevinden.
Bacteriële vaginose (stinkende afscheiding uit vagina) is bij bijna de helft van de patiënten met vaginitis de oorzaak. Vaginale
candidiasis (schimmelinfectie door gist
Candida die mogelijk het bloed, de geslachtsorganen, de huid, de mond, de keel en/of de nagels aantast) is aanwezig bij circa 20-25% van de patiënten en circa 15-20% van de patiënten met vaginitis heeft een infectie veroorzaakt door
Trichomonas. Vaginitis kent geen raciale voorliefde. De hoogste incidentie van bacteriële vaginose is volgens Emedicine te vinden bij patiënten met een zwarte huidskleur en de laagste incidentie is genoteerd bij Aziaten.
Vormen en oorzaken
Vaginitis bestaat in diverse vormen en kent hierdoor verschillende oorzaken. Een bacteriële vaginose, een schimmelinfectie of
trichomoniasis (seksueel overdraagbare aandoening met stinkende afscheiding uit vagina bij vrouwen) zijn infectieuze oorzaken van vaginitis, die bij 90% van de patiënten optreden. Bij de andere patiënten verschijnt de niet-infectieuze vorm van vaginitis. Af en toe is de exacte oorzaak niet te achterhalen.
Infectieuze oorzaken
Aerobe vaginitis
Aerobe vaginitis kenmerkt zich door een abnormale (dysbiotische) vaginale
microflora waarin aerobe, enterische bacteriën, variabele niveaus van een vaginale
ontsteking optreedt.
Vooral volgende bacteriën zijn aanwezig:
Daarnaast treedt een atrofie van het vaginaal epitheel op. De aandoening lijkt op bacteriële vaginose, omdat bij beiden een verminderd aantal lactobacilli aanwezig zijn of deze zelfs volledig afwezig zijn. Ook zijn er verschillen in het microscopische uiterlijk. Bij aerobe vaginitis zijn leukocyten (witte bloedcellen) en parabasale of onrijpe epitheelcellen aanwezig. Bij bacteriële vaginose is het kenmerkend dat het korrelige aspect van de microflora afwezig zijn. Bacteriële vaginose gaat gepaard met een verhoogde vaginale afscheiding met een
visgeur, terwijl bij ernstige vormen van aerobe vaginitis een vieze, nogal rotte geur aanwezig is. De kleur van de vaginale afscheiding is bij bacteriële vaginose meestal
witachtig of
grijs en heeft een
waterige consistentie, terwijl deze bij aerobe vaginitis
geel tot
groen is en tamelijk dik en mucoïde (slijmachtig) is. Bij aerobe vaginitis is een uitgesproken verhoogd pH-waarde aanwezig terwijl deze gewoonlijk maar licht verhoogd is bij bacteriële vaginose. Verder is er bij vrouwen met bacteriële vaginose geen ontsteking aanwezig terwijl de vagina bij vrouwen met aerobe vaginitis vaak rood en
gezwollen is, en soms zelfs kleine erosies of zweren aanwezig zijn. Vrouwen met bacteriële vaginose hebben geen
pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, terwijl sommige vrouwen met ernstige aerobe vaginitis hiermee wel problemen hebben. Vrouwen kampen tot slot met vaginale prikkelingen en
branderige gevoelenswanneer ze lijden aan aerobe vaginitis.
Bacteriële vaginose
De meest voorkomende oorzaak van vaginitis resulteert uit een overmatige groei van één van de vele verschillende organismen die zich normaal in de vagina bevinden. In de vagina bevinden zich "goede" bacteriën, lactobacillen, en "slechte bacteriën" (anaerobe bacteriën). Wanneer de anaerobe bacteriën te talrijk zijn in de vagina, is het evenwicht verstoord waardoor bacteriële vaginose ontstaat. Bacteriële vaginose is gebruikelijk bij zwangere vrouwen en is geassocieerd met een
vroeggeboorte. Bijna 85% van de patiënten met dit type vaginitis is asymptomatisch (heeft geen symptomen).
Schimmelinfectie (candidiasis)
Schimmelinfecties zijn meestal het gevolg van de schimmel
Candida albicans. Dit organisme woekert door het lichaam. Deze schimmel veroorzaakt de meeste schimmelinfecties in de vagina, maar ook in de mond (
spruw) de huidplooien en de nagelbedden. Ook
luieruitslag (huidaandoening met rode vlekken in luiergebied) is vaak het gevolg van een infectie met de schimmel
C. albicans. Candidiasis treft meestal vruchtbare vrouwen. Jeuk is hierbij het meest voorkomende symptoom.
Trichomoniasis
Trichomonas vaginalis is een eencellige parasiet die tijdens de geslachtsgemeenschap het lichaam binnendringt. Mannen zijn door de infectie getroffen aan de urinewegen, maar vertonen vaak geen symptomen. Bij vrouwen ontstaat hierdoor vaginitis en komen wel symptomen voor.
Niet-infectieuze oorzaken
Het vaginaslijmvlies verdunt door een verminderde oestrogeenproductie na de menopauze (vaginitis senilis) of door een operatieve verwijdering van de eierstokken (oöforectomie). Het verdunnen of afsterven van het vulva- en vaginaweefsel is gekend als “
vaginale atrofie” of “atrofische vaginitis”. De vagina gaat hierdoor mogelijk ook jeuken en branden. Een andere oorzaak is het gebruik van vaginale sprays, het zelf handmatig uitspoelen van de vagina met een soort flacon, geparfumeerde zeep, geparfumeerde detergenten, glijmiddelen, tampons en zaaddodende producten. Deze resulteren bij sommige patiënten in een
allergische reactie of irriteren het vulva- en vaginaweefsel. Tot slot dringen bij kinderen soms vreemde voorwerpen (zoals kralen) binnen hetgeen leidt tot vaginitis.
Risicofactoren ontsteking van het slijmvlies van de vagina
Factoren die het risico op het ontwikkelen van vaginitis verhogen, zijn:
- de aanwezigheid van een spiraaltje voor anticonceptie
- een seksuele activiteit
- het dragen van vochtige of nauwsluitende kleding
- het gebruik van hygiënische producten, zoals badschuim, een vaginale spray of vaginale deodorant
- het hebben van een seksueel overdraagbare infectie
- het zelf handmatig uitspoelen van de vagina met een soort flacon
- hormonale veranderingen, zoals een zwangerschap, het gebruik van de pil of de menopauze
- medicijnen, zoals antibiotica (bestrijden bacteriële infecties) en corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicatie)
- ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte)
Symptomen: Pijn en vaginale afscheiding
Vaginitis veroorzaakt verschillende symptomen die niet altijd en bij iedereen tot uiting komen. Een
vaginale afscheiding is wel kenmerkend.
Vaginale afscheiding
Een verandering in de kleur, de geur of de hoeveelheid afscheiding uit de vagina treedt op. Deze is bij een bacteriële vaginose grijs-wit, stinkt naar vis en komt vaak voor na de geslachtsgemeenschap. Bij een schimmelinfectie is de afscheiding eerder wit, geurloos en dik, en lijkt deze op kwark. Trichomoniasis leidt tot slot tot een groengele, soms schuimige afscheiding.
Andere symptomen
De patiënte heeft verder lichte
abnormale vaginale bloedingen,
vaginaal bloedverlies na het vrijen, pijn bij het plassen (
dysurie), een frequente urinelozing (
pollakisurie), pijn tijdens het vrijen (dyspareunie) en ook
vaginale jeuk (vooral bij een schimmelinfectie) of irritatie. Deze irritatie is het gevolg van de
ontsteking waarbij roodheid, zwelling van de grote schaamlippen, de kleine schaamlippen en het perineum (de streek tussen de vagina en de anus) optreden.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts bevraagt de patiënte met vaginitis over haar
medische voorgeschiedenis alsook of ze een seksueel overdraagbare infectie heeft (gehad). Daarna voert hij een gynaecologisch onderzoek uit en neemt hij eventueel een monster (
biopsie) van de
baarmoederhals of de vaginale afscheiding wat hij microscopisch laat onderzoeken. Het laboratorium deelt de arts dan mee welke soort infectie de vrouw heeft, wat nuttig is voor een juiste behandeling.
Differentiële diagnose
Vaginitis heeft enkele symptomen aan boord die soms doen denken aan andere aandoeningen. Volgende ziekten verwart de arts wel eens met vaginitis:
Behandeling via medicijnen
De behandeling is heel verschillend en afhankelijk van de juiste oorzaak.
Bacteriële vaginose
De arts schrijft medicijnen voor die de patiënte oraal (
medische term: via de mond) inneemt, of anders crème die ze op de vagina smeert. Meestal neemt de vrouw deze ongeveer één week in.
Schimmelinfecties
De patiënte gebruikt een schimmeldodende crème, een zetpil, of een oraal
antimycoticum (schimmeldodend medicijn).
Trichomoniasis
De patiënte neemt hiervoor medicijnen in.
Vaginale atrofie
Bepaalde op doktersvoorschrift verkrijgbare medicijnen zijn nuttig. Ook schrijft de arts
oestrogeen voor in de vorm van vaginale crèmes, tabletten of ringen
Niet-infectieuze vaginitis
Nieuwe zeep, een ander wasmiddel, ander
maandverband en nieuwe tampons of het vermijden van tampons, zijn enkele behandelingsvormen voor niet-infectieuze vaginitis. De patiënte vermijdt indien mogelijk ook de risicofactor. Oestrogeen verlicht hierbij de klachten.
Complicaties: Soms hoger risico op infectie of SOA
Vaginale infecties veroorzaken geen ernstige complicaties. Een
vroegtijdige bevalling en een
laag geboortegewicht komen echter voor bij zwangere vrouwen die lijden aan bacteriële vaginose en trichomoniasis. Vrouwen met trichomoniasis of bacteriële vaginose lopen ook een groter risico op het ontwikkelen van
een hiv-infectie en andere
seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's).
Preventie via goede hygiëne
Een goede hygiëne voorkomt in veel gevallen vaginitis. Dit houdt in dat de vrouw het vaginagebied reinigt met
milde zeep (zonder irriterende stoffen). Hygiënesprays, zepen en andere vrouwelijke producten, bubbelbaden en het handmatig uitspoelen van de vagina met een soort flacon zijn af te raden. Het afvegen van de billen doet de patiënte van voor naar achter en niet andersom zodat fecale bacteriën niet in de vagina terechtkomen. Losse kledij en katoenen ondergoed is eveneens aanbevolen. Veilig vrijen met behulp van een latex condoom is tot slot ook aangewezen.
Prognose is meestal zeer goed
De prognose is voor een groot deel van de patiënten zeer goed. De meeste patiënten met vaginitis vertonen geen symptomen of problemen op lange termijn dankzij een effectieve en snelle behandeling. Een onbehandelde infectie van het vaginaslijmvlies, leidt tot een verspreiding van de infectie naar andere bekkenorganen. Hierdoor ontwikkelt de patiënte een
bekkenontsteking (infectie van de vrouwelijke voortplantingsorganen). Indien de bekkenontsteking zeer ernstig is, ontstaat een verminderde vruchtbaarheid. Soms keert vaginitis terug, zelfs na een succesvolle behandeling. Een andere behandeling of een combinatie van meerdere behandelingen is dan vereist.
Lees verder