Primaire biliaire cholangitis: Schade aan galwegen in lever

De lever produceert gal. Gal is nodig om vetten te verteren en toxinen (= giftige stoffen), verouderde rode bloedcellen en cholesterol uit het lichaam te verwijderen. Primaire biliaire cholangitis (PBC), vroeger gekend als “primaire biliaire cirrose”, is een chronische leveraandoening. PBC is in feite een auto-immuunaandoening waarbij de lichaamscellen zich tegen eigen weefsels keren, waardoor geleidelijk schade optreedt aan de galwegen. Hierdoor bouwen schadelijke stoffen zich op in de lever en leiden ze tot onomkeerbare verlittekening van het leverweefsel (cirrose). De oorzaak van de aandoening is onbekend. In de beginfase treden niet altijd symptomen op maar een jeukende huid, vermoeidheid en een droge mond en droge ogen zijn enkele veel voorkomende tekenen van de leverziekte. De behandeling van de progressieve aandoening is vooral levensverlengend en symptomatisch bedoeld.

• Epidemiologie primaire biliaire cholangitis
• Oorzaken chronische leveraandoening
• Risicofactoren auto-immuunaandoening
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicijnen en levertransplantatie
• Complicaties
• Prognose van schade aan galwegen in lever

Epidemiologie primaire biliaire cholangitis

De prevalentie van primaire biliaire cholangitis bedraagt naar schatting 1-15 per 100.000 inwoners. De ziekte komt vaker voor in het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië dan in andere landen. Primaire biliaire cholangitis verschijnt voorts vaker bij Noord-Europeanen en komt minder vaak voor in populaties van Afrikaanse afkomst. Vrouwen zijn goed voor 75-90% van de patiënten met primaire biliaire cholangitis. Primaire biliaire cholangitis treft vooral vrouwen van middelbare leeftijd, met een gemiddelde leeftijd van 39 jaar. Maar ook patiënten met een oudere leeftijd zijn gemeld.

Oorzaken chronische leveraandoening

De ontsteking van primaire biliaire cholangitis begint wanneer T-lymfocyten (T-cellen) zich ophopen in de lever. T-cellen zijn witte bloedcellen die deel uitmaken van het immuunsysteem. Ze beschermen het lichaam normaal gesproken tegen indringers zoals bacteriën. Bij primaire biliaire cholangitis vallen de T-cellen echter ten onrechte de epitheelcellen van de kleine galwegen in de lever aan, en vernietigen ze deze. Na verloop van tijd verspreidt de ontsteking zich waardoor de gezonde levercellen vervangen worden door littekenweefsel. Hierdoor ontstaat levercirrose. Door de verlittekening van het leverweefsel is het voor de lever erg moeilijk om essentiële taken uit te voeren. Net zoals bij de meeste auto-immuunaandoeningen is de precieze oorzaak van primaire biliaire cholangitis onbekend.

Risicofactoren auto-immuunaandoening

Vrouwen zijn meer dan mannen aangetast door primaire biliaire cholangitis. Vooral patiënten tussen de dertig en zestig jaar zijn getroffen. Bepaalde omgevingsfactoren en genetische factoren, roken en infecties verhogen eveneens de kans op primaire biliaire cholangitis. Patiënten met auto-immune hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door eigen lichaam), auto-immune schildklierafwijkingen en het Sjögren-syndroom kampen tot slot vaker aan primaire biliaire cholangitis.

Symptomen

De chronische leveraandoening kenmerkt zich door lichamelijke en ook mentale symptomen.

Lichamelijk
Lichamelijke symptomen van primaire biliaire cholangitis zijn:

• diarree of vetdiarree (steatorree)
• botpijn, spierpijn of gewrichtspijn
• donkere huidverkleuringen die niet gerelateerd zijn aan blootstelling aan zonlicht (langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht)
• donkere urine
• droge ogen (xeroftalmie) en een droge mond (xerostomie)
• duizeligheid bij het opstaan (orthostatische of posturale hypotensie)
• een bleke ontlasting
• een jeukende huid (wijd verspreid of slechts op één gebied, verergert vaak ’s nachts, of bij het in contact komen met stoffen, of bij een warme toestand of tijdens de zwangerschap)
• een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• een vergrote lever (hepatomegalie)
• een vergrote milt (splenomegalie)
• een verhoogd cholesterolgehalte
• geelverkleuring van de huid of ogen (icterus, geelzucht)
• gezwollen benen, gezwollen voeten en enkels (oedeem)
• leverpijn
• pijn of ongemak in de rechterbovenhoek van de buik
• vetafzettingen in de plooien in de handpalmen, de voetzolen, de ellebogen of de knieën (xanthoma)
• vetafzettingen op de huid rond de ogen of de oogleden (xanthelasma)
• vochtophoping in de buik (ascites)
• zwakke en broze botten (osteoporose), wat soms resulteert in breuken

Mentaal

Ook enkele mentale symptomen zijn mogelijk door de leverziekte:

• geheugen- en concentratieproblemen
• slaapproblemen ’s nachts of overdag overmatig slaperig
• vermoeidheid (extreme vermoeidheid) (dit heeft mogelijk veel impact op het dagelijks leven)

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts identificeert de zichtbare symptomen van primaire biliaire cholangitis. Daarna voert hij diverse onderzoeken uit om primaire biliaire cholangitis te diagnosticeren, waaronder een bloedonderzoek om de leverfunctie en de aanwezigheid van een auto-immuunaandoening op te sporen. Andere onderzoeken omvatten een echografie, een CT-scan, een MRI-scan en een röntgenfoto van de galwegen, gekend als een endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP) (inwendig kijkonderzoek van het pancreas en de galwegen). Soms is bijkomend onderzoek vereist. Dan voert de arts een leverbiopsie uit waarbij hij een stukje weefsel van de lever wegneemt dat hij dan later door een patholoog laat analyseren.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen bootsen de symptomenreeks na van primaire biliaire sclerose:

• auto-immune hepatitis
• een galwegobstructie (verstopping van de galwegen)
• graft-versus-host ziekte (complicatie na transplantatie)
• primaire scleroserende cholangitis
• sarcoïdose (aandoening aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• toxische hepatitis (ontsteking van de lever door giftige stof) veroorzaakt door medicatiegebruik

Behandeling via medicijnen en levertransplantatie

Voor primaire biliaire cholangitis bestaat geen effectief bewezen behandeling. Wel is een arts in staat om het risico op complicaties te verminderen, de symptomen te verlichten waardoor de kwaliteit van leven verbetert. Ursodeoxycholzuur (UDCA) is een galzuur waardoor het gal beter door de lever beweegt. De behandeling met dit medicijn verlengt de levensduur wanneer de patiënt dit in een vroeg stadium van de ziekte krijgt. Wanneer de behandelingen niet langer succesvol zijn en de lever aangetast is, is een levertransplantatie vereist. Verder gebeurt de behandeling ondersteunend. Door middel antihistaminica vermindert de jeuk. Kunsttranen en oogdruppels zijn voorts beschikbaar bij droge ogen. Verder neemt de patiënt extra vitaminen om botverlies te voorkomen. Ook zijn medicijnen beschikbaar voor portale hypertensie (verhoogde druk in de poortader).

Complicaties

Complicaties die ontstaan als gevolg van primaire biliaire cholangitis omvatten cirrose, een verhoogde druk in de poortader (portale hypertensie), een vergrote milt (splenomegalie), galstenen (harde afzettingen in de galblaas met typische buikpijn (galkoliek) als symptoom), inwendige bloedingen in het bovenste gedeelte van de maag en de slokdarm door vergrote aderen (varices), leverkanker, zwakke botten, vitaminetekorten, een verminderde mentale functie, en een verhoogd risico op andere ziekten zoals het metabolische syndroom en auto-immuunaandoeningen zoals problemen met de schildklier en reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen).

Prognose van schade aan galwegen in lever

De aandoening is progressief maar de snelheid van de progressie is bij elke patiënt anders. Medicijnen vertragen de progressie en bestrijden de symptomen, maar soms is de aandoening dermate ernstig dat leverfalen en bijgevolg de dood optreedt.