TOS: Taalontwikkelingsstoornis bij kinderen

Vijf procent van alle kinderen heeft een taalontwikkelingsstoornis (TOS). Een TOS wordt bij kinderen gekenmerkt door problemen in de communicatie. Sommige kinderen hebben moeite met het begrijpen van taal. Andere kinderen hebben moeite met het gebruiken van taal. Vroegtijdig signaleren van kinderen met TOS, het liefst voor een leeftijd van zeven jaar, is belangrijk, omdat voor deze leeftijd de taalontwikkeling het sterkst is. Voor deze leeftijd kan er door middel van professioneel onderzoek en begeleiding of behandeling door een gespecialiseerde instelling een grote taalachterstand of kunnen frustraties bij het kind voorkomen worden.

Heeft mijn kind een taalontwikkelingsstoornis: TOS?

De kenmerken voor kinderen met TOS zijn op een vroege leeftijd te herkennen. Een van de kenmerken is dat kinderen met TOS vaak in korte zinnen spreken. Bijvoorbeeld: "Ik niet eten. Vork weg". Daarnaast hebben kinderen met TOS vaak moeite om op (de juiste) woorden te komen. Kinderen met TOS vinden het ook moeilijk om uit zichzelf een gesprek te beginnen. Het vertellen van verhalen is daarbij lastig. Verder zijn kinderen met TOS vaak moeilijk te verstaan of te volgen in hun verhaal. Ze geven bijvoorbeeld andere antwoorden op vragen dan dat je zou verwachten. Bijvoorbeeld: "Sta jij vandaag op doel met voetbal? Nee, ik sta in het doel". In de klas wordt gezien dat kinderen met TOS moeite hebben om hun aandacht vast te houden. Ook hebben kinderen met TOS regelmatig conflicten met andere kinderen, mogelijk omdat ze andere kinderen niet goed kunnen volgen in de communicatie.

Deze kenmerken komen niet altijd bij elk kind met TOS voor. Elk kind is anders, dus ook de kenmerken van TOS zijn bij ieder kind anders. Wanneer je een of meerdere van deze kenmerken herkent bij jouw kind, is het verstandig om zo vroeg mogelijk hulp in te schakelen. Via de huisarts kun je een doorverwijzing krijgen naar een audiologisch centrum, waar het eerste onderzoek naar TOS kan plaatsvinden. Bij dit onderzoek werken verschillende professionals samen om tot een juiste diagnose te kunnen komen. Daarbij wordt ook rekening gehouden met de mogelijke combinatie of anders genoemd "comorbiditeit" met andere stoornissen.
TOS komt veel voor in combinatie met AHDH, autismespectrumstoornis, leerproblemen en dyslexie.

TOS en het brein

Dankzij wetenschappelijk onderzoek is bekend dat een TOS veroorzaakt wordt door een combinatie van genetische aanleg en omgevingsfactoren. Soms denken ouders dat het hun schuld is dat kinderen een TOS ontwikkelen, omdat ze bijvoorbeeld niet genoeg hebben voorgelezen. Maar zo werkt dat bij kinderen met TOS dus niet. Bij kinderen met TOS worden in het brein zwakheden gezien. De zwakheden zijn bij veel kinderen met TOS op dezelfde manier aanwezig, maar ook hierin zijn uitzonderingen mogelijk. Kinderen met TOS verwerken taal in de hersenen langzamer dan kinderen zonder TOS. Daarnaast hebben kinderen met TOS moeite met het vasthouden van de aandacht. Ze hebben ook moeite met het correct waarnemen van spraakklanken. Dit leidt tot meer moeite om nieuwe woorden aan te leren. Kinderen met TOS moeten een (nieuw) woord en de manier waarop het woord wordt uitgesproken en geschreven dus vaker horen voordat ze het goed kunnen opslaan in het geheugen. Verder hebben kinderen met TOS vaak moeite om de woorden die al opgeslagen liggen in het geheugen er weer uit te halen, hierdoor ontstaan bij sommige kinderen woordvindingsproblemen.

Hoe kunnen kinderen met TOS geholpen worden?

Tot de leeftijd van zeven jaar wordt er in een specialistische behandeling voor kinderen met TOS vooral gewerkt aan het inhalen van de taalachterstand. Dit gebeurt door technieken die worden aangeleerd door een logopedist. Vanaf de leeftijd van zeven jaar wordt er in een specialistische behandeling voor kinderen met TOS vooral gewerkt aan compenserende technieken en strategieën. Deze kinderen wordt bijvoorbeeld geleerd om een woord te omschrijven als ze er niet op kunnen komen.

De omgeving van het kind

Ook de omgeving van het kind is van belang om het kind met TOS zo goed mogelijk te helpen. Voor ouders is het van belang om zo vroeg mogelijk met hun kind hulp te zoeken bij een specialistische instelling voor kinderen met TOS. Daar krijgen ook ouders handvatten aangereikt om de communicatie met hun kind met TOS te verbeteren. Een voorbeeld hiervan is het spreektempo te verlagen en het kind de tijd gunnen om te reageren.

Voor school is het belangrijk om het kind met TOS dicht bij de leerkracht of vooraan in de klas te plaatsen. Aangezien van kinderen met TOS bekend is dat ze snel de aandacht verliezen, kan op deze manier de leerkracht direct reageren wanneer hij/zij dit ziet gebeuren. Daarnaast kan het voor een leerling met TOS fijn zijn als er gewerkt wordt met visuele ondersteuning in de klas (bv. doordat de leerkracht zijn/haar uitleg ondersteunt met plaatjes op het (digi)bord).