Lymfadenitis: Ontsteking van de lymfeklieren

Lymfadenitis: Ontsteking van de lymfeklieren Lymfadenitis is de medische term voor een ontsteking van de lymfeklieren. Dit is een veel voorkomende complicatie van bepaalde infecties, maar ook bij diverse aandoeningen, een tumor of medicatiegebruik komt lymfadenitis voor. De symptomen zijn afhankelijk van de locatie van de lymfeklierontsteking. Buikpijn, hoesten en kortademigheid zijn slechts enkele van de vele mogelijke tekenen van lymfadenitis. De behandeling van lymfadenitis varieert omdat een lymfeklierontsteking ook tientallen oorzaken heeft.

Lymfesysteem

Het lymfestelsel is een netwerk van weefsels en organen dat het lichaam helpt bij het ontdoen van giftige stoffen, afval en andere ongewenste materialen. De primaire functie van het lymfesysteem is om lymfe (een vloeistof die helpt bij het bestrijden van infecties) te transporteren door het hele lichaam. Het lymfestelsel bestaat voornamelijk uit lymfevaten, die vergelijkbaar zijn met aderen en capillairen (kleinste vaten) van de bloedsomloop. De lymfevaten zijn verbonden met lymfeknopen, waar de lymfe wordt gefilterd. Het lichaam bevat honderden lymfeklieren. Ze bevinden zich diep in het lichaam, zoals rond de longen en het hart, of dichter bij het oppervlak, zoals onder de arm of lies.

Soorten lymfadenitis

Lymfadenitis is gelokaliseerd of gegeneraliseerd. De gelokaliseerde vorm komt het vaakst voor, en impliceert een ontsteking van één of slechts een paar knooppunten in de buurt van het gebied waar de infectie begonnen is. Zo zijn de lymfeklieren gezwollen in de nek bij een ontsteking van de keelamandelen (tonsillitis). Gegeneraliseerde lymfadenitis daarentegen treedt op in diverse lymfeknoopgroepen en is het gevolg van een infectie die door de bloedstroom of een andere systemische ziekte verspreid is.

Oorzaken: Infecties, aandoeningen of medicatie

Lymfadenitis treedt op wanneer de vergrote klieren gaan ontsteken en zwellen, vaak als reactie op bacteriën, virussen, parasieten of schimmels. Lymfadenitis treedt op na huidinfecties of andere infecties veroorzaakt door bacteriën zoals Streptococcus (streptokokken) en Staphylococcus (stafylokokken). De gezwollen lymfeklieren bevinden zich meestal dichtbij de plaats van een infectie, tumor of ontsteking. Soms is dit het gevolg van zeldzame infecties zoals tuberculose of de kattenkrabziekte. Ook medicatiegebruik heeft mogelijk een ontsteking van de lymfeklieren tot gevolg. Volgens de website Emedicine zijn volgende oorzaken van lymfadenitis bekend.

Aandoeningen bij een verzwakt immuunsysteem

Immunodeficiëntiesyndromen en fagocytische disfunctie die lymfadenitis tot gevolg hebben zijn:

Andere aandoeningen

Diverse aandoeningen die lymfadenitis veroorzaken:

Bloedaandoeningen

Enkele bloedaandoeningen veroorzaken lymfadenitis:

Immunologische of bindweefselaandoeningen

Immunologische of bindweefselaandoeningen die lymfadenitis veroorzaken, omvatten:
  • juveniele reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
  • Mycobacterium tuberculosis
  • rubella (rode huid) - posterieur auriculair, later cervicaal, occipitaal
  • Salmonella (diarree en buikpijn) - gegeneraliseerd
  • seborreïsche dermatitis (huidziekte met hoofdroos en een rode huid), hoofdhuidinfecties - Occipitaal, postauriculair
  • Staphylococcus aureus adenitis - Cervicaal, submandibulair; eenzijdige, stevig, mals
  • Toxoplasma gondii - gegeneraliseerde, vaak nontender
  • virale faryngitis - Bilaterale postcervicaal; stevig, mals
  • Yersinia enterocolitica (bacteriële infectie met diarree, koorts en problemen met de huid) - cervicaal of abdominaal
  • Yersinia pestis (pest) - oksel, lies, dij, baarmoederhals; zeer mals met bovenliggende erythema

Infectie

Lymfadenitis is meestal het gevolg van een infectie zoals:
  • atypisch Mycobacterium - Cervicaal, submandibulair, submentaal (meestal eenzijdig); meestal in immunocompetente kinderen tussen de één en vijf jaar
  • Bartonella henselae (kattenkrabziekte) - Enkele knobbel betrokken; afzonderlijk, mobiel, niet-gevoelig
  • cariës (tandbederf) / abces - Lymfklieren
  • Coccidioides immitis - Mediastinaal (Coccidioidomycose (milde infectie met symptomen aan huid en longen))
  • cytomegalovirus - gegeneraliseerd
  • Francisella tularensis (tularemie) - Cervicaal, mediastinaal, of algemeen; gevoelig
  • graft-versus-host ziekte (complicatie na transplantatie)
  • groep A streptokokken (GAS) faryngitis - Submandibulair en anterieure cervicaal; eenzijdig, stevig, mals
  • het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt) - anterior cervicale, mediastinale, bilaterale; afzonderlijk, stevig, niet-gevoelig
  • het parvovirus B19 - posterieur auriculair, later cervicaal, occipitaal
  • Histoplasma capsulatum (histoplasmose) - Mediastinaal

Medicijnen

Medicijnen veroorzaken mogelijk eveneens lymfadenitis:
  • Mesantoin: veroorzaakt vaak cervicale lymfadenitis (in de nek)
  • Hydantoïne: veroorzaakt vaak gegeneraliseerde lymfadenopathie

Primaire lymfoïde ziekten

Primaire lymfoïde aandoeningen of reticulo-endotheliale weefsels die resulteren in lymfadenitis omvatten:
  • acute lymfatische leukemie
  • angioimmunoblastische of immunoblastische lymfadenopathie
  • chronische pseudolymfmateuze lymfadenopathie (chronische goedaardige lymfadenopathie)
  • de ziekte van Kikuchi (aandoening met gezwollen lymfeklieren in de nek)
  • een lymfesarcoom
  • een nasofaryngeaal rhabdomyosarcoom
  • een neuroblastoom (kanker uitgaande van zenuwcellen bij kinderen)
  • een niet-endemisch Burkitt-lymfoom (snelgroeiende kanker in lymfocyten met gezwollen lymfeklieren)
  • een non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van immuunsysteem met vergrote lymfeklieren en algemene symptomen)
  • een reticulum cel sarcoom (kanker in bindweefsel)
  • een schildkliercarcinoom, chronische lymfatische thyroïditis (ontsteking en zwelling van schildklier)
  • goedaardige sinus histiocytose
  • histiocytose X (Langerhans celhistiocytose: multisystemische aandoening)
  • kwaadaardige histocytose of histocytisch lymfoom

Stofwisselings- en stapelingsaandoeningen

Enkele metabole en stapelingsziekten leiden mogelijk tot lymfadenitis:

Risicofactoren aandoening

Patiënten met een klinische geschiedenis van één van de volgende aandoeningen zijn meer vatbaar voor het ontwikkelen van lymfadenitis:

Symptomen

Lymfadenitis is soms asymptomatisch, wat inhoudt dat de patiënt geen symptomen of klachten ervaart. Heeft de patiënt wel tekenen van lymfadenitis, dan heeft hij gezwollen, gevoelige, zachte of juist harde lymfeklieren. Deze voelen rubberachtig aan wanneer zich een abces (pus in een niet eerder bestaande holte) gevormd heeft in de lymfeklieren. Normale lymfeklieren variëren in grootte van enkele millimeters tot twee cm in diameter. Vergrote klieren zijn meestal groter dan twee tot drie cm met regelmatige of onregelmatige vormen. Verder is de huid over de lymfeklier warm, rood en gevoelig. Pijn komt ook vaak tot stand, zoals pijn aan de oksel. Koorts gaat regelmatig gepaard met een ontsteking van de lymfeklieren.

Buik

Een lymfeklierontsteking in de buik manifesteert zich als buikpijn.

Keel

Bij een ontsteking van de lymfeklieren aan de keel, ontstaan slikproblemen en kortademigheid.

Mediastinum

Het mediastinum is de ruimte waarin het hart ligt; dit bevindt zich tussen de twee longen. Lymfadenitis in deze ruimte leidt tot hoesten, kortademigheid, stridor (een piepende ademhaling), slikklachten, een pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies) of veneuze congestie.

Nek

Cervicale lymfadenitis staat voor een lymfeklierontsteking in de nek. Dit veroorzaakt een stijve nek en torticollis (scheefhals: abnormale hoofdpositie en pijn).

Voor het oor

Een lymfeklierontsteking voor de oren gaat gepaard met diverse vormen van conjunctivitis (oogbindvliesontsteking).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en betast de lymfeklieren. Daarnaast zoekt hij naar tekenen van een letsel of infectie rond alle gezwollen lymfeklieren. Wanneer de lymfeklieren hard, stevig, vast en niet-gevoelig zijn, wijst dit vaak op een kwaadaardige oorzaak (tumor). Wanneer de lymfeklieren gevoelig, zacht en vloeiend zijn en de huid rood is of lijnen bevat, dan is vaak sprake van een infectie.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert voorst een biopsie en cultuur uit van het getroffen gebied of knooppunt. Dit is nodig zodat de arts de oorzaak van de ontsteking achterhaalt. Een bloedonderzoek is tevens nuttig om de verspreiding van de infectie in de bloedbaan te identificeren.

Differentiële diagnose

Bij volgende aandoeningen lijkt het klinisch beeld sterk op het klinisch beeld van lymfadenitis:
  • acute complicaties van sarcoïdose
  • brucellose (bacteriële infectie met griepachtige symptomen)
  • chronische granulomateuze ziekte
  • cystinose (afwijkingen in nieren, ogen en andere organen)
  • cytomegalovirus besmetting
  • de ziekte van Gaucher (ophoping van vetten in organen)
  • de ziekte van Kawasaki
  • een bloedaandoening bij pasgeborenen
  • een Hodgkin-lymfoom (kanker van lymfesysteem met vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid)
  • een rhabdomyosarcoom (kanker in spierweefsel bij kinderen)
  • een salmonella-infectie
  • Gianotti-Crosti-syndroom (huidaandoening met rode bultjes)
  • graft versus host disease
  • groep A streptokokken besmettingen
  • histiocytose
  • hyperimmunoglobulinemie
  • juveniele idiopathische artritis (pijn, zwelling en stijfheid van gewrichten)
  • kattenkrabziekte
  • klierkoorts en Epstein-Barr-virus infectie
  • lymfadenopathie
  • neuroblastoom (kanker uitgaande van zenuwcellen bij kinderen)
  • non-Hodgkin lymfoom
  • plague
  • serumziekte (aandoening met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn)
  • sikkelcelanemie
  • sphingomyelinase deficiëntie
  • Staphylococcus aureus infectie
  • thalassemie
  • thyroïditis
  • tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
  • tularemie
  • Yersinia enterocolitica infectie

Behandeling via medicatie

Lymfadenitis verspreidt zich binnen enkele uren. Een onmiddellijke behandeling is daarom vereist. De behandeling bestaat gedeeltelijk uit medicijnen. Antibiotica behandelen de bacteriële infectie. De arts schrijft voorts analgetica (pijnstillers) voor om de pijn te beheersen. Anti-inflammatoire geneesmiddelen (ontstekingsremmers) verminderen tot slot de ontsteking te verminderen. Voorts verminderen koele kompressen de ontsteking en pijn. Soms is chirurgie nodig wanneer een abces aanwezig is (pus afvoeren). Voorts behandelt de arts het onderliggend probleem van lymfadenitis.

Prognose

Een onmiddellijke behandeling met antibiotica leidt meestal tot een volledig herstel. De zwelling verdwijnt veelal binnen enkele weken tot maanden.

Complicaties ontsteking van de lymfeklieren

Onbehandelde lymfadenitis leidt tot:
  • abcesvorming
  • cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid)
  • fistels (bij lymfadenitis veroorzaakt door tuberculose)
  • sepsis (een bloedbaaninfectie)

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Bobbeltjes, pukkeltjes, bultjes en ontstekingenEr bestaan allerlei bobbeltjes, pukkeltjes, bultjes en ontstekingen van de huid. Ik behandel in dit artikel een aantal v…
Ziekte van Kikuchi: symptomen en behandelingZiekte van Kikuchi: symptomen en behandelingDe ziekte van Kikuchi (KFD) is een uiterst zeldzame auto-immuunaandoening van de lymfeklieren in de hals die in Nederlan…
Ontstoken lymfeklieren: symptomen, oorzaak en behandelingOntstoken lymfeklieren: symptomen, oorzaak en behandelingOntstoken lymfeklieren in lies, oksel, hals of buik, zijn meestal het gevolg van een infectie. Geïnfecteerde lymfekliere…
Vergrote lymfeklieren in de buikholte: oorzaken en onderzoekVergrote lymfeklieren in de buikholte: oorzaken en onderzoekLast van opgezette of vergrote lymfeklieren in de buikholte? In dat geval spreekt men van 'mesenteriële adenitis'. Dit d…

Gele koorts: Griepachtige symptomen en geelzuchtGele koorts: Griepachtige symptomen en geelzuchtGele koorts is een zeldzame virale ziekte die vooral voorkomt in tropische landen in Afrika en Midden- en Zuid-Amerika.…
Bloedsmaak en hoesten na het sporten: oorzaak en oplossingBloedsmaak en hoesten na het sporten: oorzaak en oplossingOngeveer één op de zes sporters heeft het wel eens: de smaak van bloed in de mond of hoesten na extreme inspanning. Hoe…
Bronnen en referenties
  • Clinical Presentation, http://emedicine.medscape.com/article/960858-clinical-presentation#showall, geraadpleegd op 22 november 2016
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010, geraadpleegd op 22 november 2016
  • Differential diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/960858-differential-diagnoses#showall , geraadpleegd op 22 november 2016
  • Lymfeklierontsteking - Infectie in de Lymfeklier, http://www.gezond.be/aandoening/lymfeklierontsteking/, geraadpleegd op 22 november 2016
  • Lymphadenitis, http://www.hopkinsmedicine.org/healthlibrary/conditions/infectious_diseases/lymphadenitis_134,80/ , geraadpleegd op 22 november 2016
  • Lymphadenitis, http://www.merckmanuals.com/home/skin-disorders/bacterial-skin-infections/lymphadenitis , geraadpleegd op 22 november 2016
  • Lymphadenitis, https://medlineplus.gov/ency/article/001301.htm, geraadpleegd op 22 november 2016
  • Lymphatic System: Facts, Functions & Diseases, http://www.livescience.com/26983-lymphatic-system.html, geraadpleegd op 22 november 2016
  • Overview, http://emedicine.medscape.com/article/960858-overview#showall, geraadpleegd op 22 november 2016
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 19-05-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.