Ontstoken lymfeklieren: symptomen, oorzaak en behandeling

Ontstoken lymfeklieren in lies, oksel, hals of buik, zijn meestal het gevolg van een infectie. Geïnfecteerde lymfeklieren raken opgezet en zijn daardoor vaak voelbaar. Bekend zijn opgezette lymfeklieren in de hals, in de nek, achter het oor, in de lies en onder de oksels. Ontstoken lymfeklieren zijn daarnaast vaak gevoelig en pijnlijk. Ook kan de ontstoken lymfeklier warm zijn en de huid ter plaatse kan rood kleuren. De behandeling van een ontstoken lymfeklier hangt af van de onderliggende oorzaak. Een ontsteking van de lymfeklieren wordt lymfadenitis of lymfeklierontsteking genoemd.

• Lymfadenitis: ontstoken lymfeklieren
• Wat is het?
• Een infectie is vaak de oorzaak
• Lymfeklierzwelling
• Twee soorten lymfeklierontsteking
• Gelokaliseerde lymfadenitis
• Gegeneraliseerde lymfadenitis
• Oorzaken ontstoken lymfeklieren in lies, oksel en hals
• Infectieuze oorzaken
• Kattenkrabziekte
• Coccidioidomycose of stofkoorts
• Gegeneraliseerde cytomegalovirus
• Cariës / abces
• Epstein-Barr virus (klierkoorts)
• Tularemie
• Histoplasmose
• Tuberculose (tbc)
• Vijfde ziekte (parvovirus B19)
• Rubella (rodehond)
• Salmonella
• Streptococcus pneumoniae
• Streptokokkeninfectie groep A
• Toxoplasmose
• Keelontsteking
• Yersinia enterocolitica
• Symptomen van lymfadenitis
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Aanvullend onderzoek
• Lymfadenitis behandeling

Lymfadenitis: ontstoken lymfeklieren

Wat is het?

Lymfadenitis is de medische term voor ontstoken lymfeklieren. Meestal is lymfadenitis het gevolg van een infectie. Een lymfeklier bevat vele lymfocyten, witte bloedcellen, die je lichaam helpen bij het bestrijden van infecties. Aldus worden ziekteverwekkers, zoals bacteriën en virussen, onschadelijk gemaakt. Het lymfestelsel werkt als een filter in het lichaam. Lymfeklieren filteren het lymfevocht en halen er lichaamsvreemde stoffen (afvalstoffen) uit. Je hebt ongeveer 600 lymfeklieren in je lichaam.

Een infectie is vaak de oorzaak

Lymfeklierontsteking is vaak het gevolg van een infectie elders in het lichaam. Infecties die zich verspreiden naar lymfeklieren, worden meestal veroorzaakt door een bacterie, een virus of een schimmel. Het is belangrijk om te achterhalen hoe de infectie zich heeft verspreid naar je lymfeklieren, zodat de arts de juiste behandeling instellen. In zeldzame gevallen kunnen lymfklieren opzetten als gevolg van bijvoorbeeld stofwisselings- en stapelingsaandoeningen of kanker.

Lymfeklierzwelling

Een normale lymfeklier is klein en stevig. Wanneer lymfeklieren besmet raken, nemen ze meestal in omvang toe, worden gevoelig, en kunnen in andere gebieden van je lichaam worden gevoeld tijdens een lichamelijk onderzoek door de arts.

Twee soorten lymfeklierontsteking

Er kunnen twee soorten lymfeklierontsteking worden onderscheiden

Gelokaliseerde lymfadenitis

Dit is de meest voorkomende vorm. Gelokaliseerde lymfadenitis betekent dat er sprake is van slechts één of een paar knooppunten in de buurt van het gebied waar de infectie aangevangen is. Zo kunnen de lymfeklieren in de nek vergroot zijn vanwege een amandelontsteking.

Gegeneraliseerde lymfadenitis

Dit type lymfeklierontsteking treedt op in verscheidene lymfeknopen en kan worden veroorzaakt door een infectie die door de bloedstroom wordt verspreid, maar het kan ook het gevolg zijn van een systemische ziekte.

Oorzaken ontstoken lymfeklieren in lies, oksel en hals

Lymfadenitis treedt meestal op wanneer een of meer lymfklieren zijn geïnfecteerd met een bacterie, een virus of een schimmel. Wanneer lymfeklieren worden besmet, is het meestal door een infectie die elders in je lichaam begon. De opgezwollen klieren bevinden zich meestal nabij de plaats van een infectie, tumor of ontsteking. Lymfeklieren in de hals, nek en achter het oor, kunnen opzwellen en ontstoken raken bij een keelontsteking, of een ontsteking van neus, oor, kaak of huid. De lymfeklieren in je lies kunnen opzwellen als er sprake is van bijvoorbeeld een blaasontsteking, ook wel lage urineweginfectie genoemd, of een infectie aan je geslachtsdelen, benen of voeten. Opgezette lymfeklieren in je oksel kan wijzen op een huidinfectie van armen of handen.

Infectieuze oorzaken

Er zijn de volgende infectieuze oorzaken van lymfeklierontsteking in hals, oksel, lies of buik:

Kattenkrabziekte

Kattenkrabziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Bartonella henselae, die via een krab van een besmette kat op mensen wordt overgedragen. Het belangrijkste kenmerk is een lymfeklierzwelling in de buurt van de krabwond.

Coccidioidomycose of stofkoorts

Dit betreft een schimmelziekte die wordt veroorzaakt door de schimmel Coccidiodes immitis. Deze komt voor in droge, alkalische bronnen in bepaalde delen van de Verenigde Staten, Mexico en Zuid-Amerika.

Gegeneraliseerde cytomegalovirus

Bij immuungecompromitteerde patiënten kan cytomegalovirusinfectie (CMV) een gegeneraliseerde ernstige infectie veroorzaken. Daarbij kun je last krijgen van koorts, keelpijn, lymfkliervergroting, algehele malaise, lymfocytose (verhoogd aantal lymfocyten in het bloed) en leverfunctiestoornissen.

Cariës / abces

Een abces kan zich ook ontwikkelen als gevolg van een tandvleesaandoening, zoals onbehandelde tandbederf/cariës. Dit kan gepaard gaan met lymfeklierzwelling in de hals.

Epstein-Barr virus (klierkoorts)

De ziekte van Pfeiffer (veroorzaakt door het Epstein-Barr virus) is een virusinfectie die symptomen als keelpijn, koorts, vergrote klieren en soms een lichte vorm van leverontsteking (hepatitis) veroorzaakt.

Tularemie

Tularemie is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie, welke van dieren op mensen kan overgaan. De ziekte van zowel mild als ernstig verlopen. Het begint vaak met hoofdpijn, rillingen, misselijkheid, braken en koorts. Extreme malaise en uitputting kan optreden. Binnen één tot twee dagen verschijnt er een ontstoken blaar op de plaats van infectie en deze vult zich snel met pus. Daarna breekt deze open, waarna zich een zweer vormt. De plaatselijke lymfeklieren worden groter en kunnen pus produceren. Dit vloeit later weg.

Histoplasmose

Histoplasmose is een infectie met de schimmel Histoplasma capsulatum. Er worden meerdere vormen onderscheiden. De progressieve gedissemineerde vorm van histoplasmose treedt meestal op bij baby's en bij mensen met een verminderde afweer. Symptomen zijn moeheid, zwakte en algehele malaise. Ook kunnen lever (vergrote lever), milt (vergrote milt) en lymfeklieren groter worden.

Tuberculose (tbc)

Tbc is vooral een ziekte van de longen, maar in principe kunnen alle organen door de bacterie die tbc veroorzaakt worden aangetast. Zo is er ook lymfekliertuberculose, welke zich uit door een zwelling van lymfeklieren, bijvoorbeeld in de hals.

Vijfde ziekte (parvovirus B19)

Vijfde ziekte is een kinderziekte met vlekjes, beginnend in het gezicht (appelwangen), soms koorts, algemene malaise of gewrichtsklachten. Andere klachten zijn ook mogelijk, zoals gezwollen lymfeklieren, rode ogen, keelpijn en diarree.

Rubella (rodehond)

Rodehond geeft een vlekkerige, roze-rode huiduitslag, die begint in het gezicht en zich snel uitbreidt naar bovenlijf, armen en benen. Vooral wat oudere kinderen en volwassenen kunnen tevens last krijgen van griepachtige verschijnselen en opgezette lymfeklieren achter het oor en in de nek.

Salmonella

Salmonella-voedselvergiftiging kan leiden tot onder meer lymfeklierontsteking.

Streptococcus pneumoniae

De pneumokok (Streptococcus pneumoniae) kan een infectie veroorzaken met lymfeklierontsteking.

Streptokokkeninfectie groep A

Streptokokkeninfectie groep A kunnen ook een lymfeklierontsteking veroorzaken.

Toxoplasmose

Toxoplasmose is een infectie die wordt veroorzaakt door de parasiet Toxoplasma gondii. Vaak geeft dit geen klachten. Eventuele symptomen zijn onder meer koorts, pijn, spierpijn, moeheid, hoofdpijn en opgezette, ontstoken en pijnlijke lymfeklieren.

Keelontsteking

Lymfeklieren in de hals kunnen opzwellen bij een virale of bacteriële keelontsteking.

Yersinia enterocolitica

Yersinia enterocolitica is een bacterie die een voedselinfectie kan veroorzaken. Dit is de meest voorkomende oorzaak van opgezette en ontstoken lymfeklieren in de buik bij kinderen (mesenteriële adenitis).

Symptomen van lymfadenitis

Het belangrijkste symptoom van lymfadenitis zijn vergrote lymfeklieren. Symptomen die worden veroorzaakt door een geïnfecteerde lymfeklier of een groep van knooppunten, kunnen bestaan uit:

• Lymfeklieren die in omvang toenemen;
• Lymfeklieren die gevoelig of pijnlijk zijn bij aanraking;
• Roodheid of rode strepen over de huid;
• De huid over de aangedane lymfeklier voelt warm aan;
• Knooppunten die zijn gevuld met pus (een abces) en deze voelen rubberachtig aan;
• Weglekkende vloeistof van de knooppunten op de huid.

De symptomen van lymfadenitis kunnen veel gelijkenis vertonen met andere medische aandoeningen of problemen. Daarom is het altijd verstandig om door de huisarts een diagnose te laten stellen.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De arts zal je allerlei vragen stellen over de klachten die je hebt. Hij kan bijvoorbeeld vragen stellen over de symptomen, zoals koude rillingen en koorts, vermoeidheid, keelpijn, of je recent op reis bent geweest, in contact bent geweest met katten of andere dieren (kattenkrabziekte), etc. Voorts zal hij je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen en lichamelijk onderzoek verrichten. Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts op zoek gaan naar tekenen van een infectie in de buurt van de vergrote lymfeklieren.

Aanvullend onderzoek

Aanvullend onderzoek kan nodig zijn om de diagnose te stellen. Deze onderzoeken kunnen bestaan uit:

• Bloedonderzoek om te zoeken naar een infectie;
• Het nemen van een biopt of weefselmonster uit de lymfeknoop voor onderzoeken onder een microscoop;
• Het wegnemen van vloeistof uit de lymfeklieren in een cultuur om te zien wat voor soort bacteriën de infectie veroorzaken.

Lymfadenitis behandeling

De behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak. Zodra een infectie zich heeft verspreid naar een aantal lymfeklieren, kan het zich snel verspreiden naar andere delen van je lichaam. Het is daarom belangrijk om de oorzaak van de infectie te vinden en snel aan te vangen met behandeling.

Lees verder

• Lymfeklierontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Lymfeklieren: functie, taken, ligging & ziekten lymfestelsel
• Non-Hodgkin-lymfoom (NHL): symptomen, oorzaak en behandeling
• Lymfeklierzwelling kind: symptomen, oorzaak en behandeling
• Gezwollen lymfeklieren: klieren in hals, nek, lies & oksel