Ziekte van von Gierke: Glycogeenstapelingsziekte

De ziekte van von Gierke is een aandoening waarbij het lichaam niet in staat is om glycogeen af te breken. Glycogeen is een vorm van suiker (glucose) die wordt opgeslagen in de lever en de spieren. Normaal gezien breekt glycogeen af tot glucose om iemand indien nodig meer energie te geven. De erfelijke ziekte veroorzaakt onder andere een ernstige lage bloedsuikerspiegel, epileptische aanvallen, een kort gestalte en snelle bloedingen. De behandeling bestaat vooral uit een aangepaste voeding en medicijnen. De vooruitzichten van patiënten met de ziekte zijn goed. E. von Gierke, een Duits patholoog (1877–1945), beschreef de ziekte voor het eerst in de medische literatuur in 1929.

• Synoniem ziekte van von Gierke
• Epidemiologie glycogeenstapelingsziekte
• Oorzaken erfelijke aandoening
• Aandoeningen gepaard met de ziekte van von Gierke
• Symptomen: Ernstig verlaagde bloedsuikerspiegel
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicijnen en aangepaste voeding
• Prognose is goed
• Complicaties

Synoniem ziekte van von Gierke

De ziekte van von Gierke is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• glucose-6-phosphatase deficiëntie
• niet-lysosomale hepatorenale glycogenose t.g.v. glucose-6-fosfatase deficiëntie
• type glycogenose I
• type I glycogeenstapelingsziekte (GSD I)
• von Gierke syndroom
• ziekte van von Gierke-van Creveld

"GSDI" vormt de afkorting van deze ziekte.

Epidemiologie glycogeenstapelingsziekte

Type I glycogeenstapelingsziekte komt voor bij ongeveer 1 op 100.000 levendgeborenen. De prevalentie van GSDI is vijf keer hoger dan in de normale populatie. Deze aandoening treft mannen en vrouwen in gelijke aantallen in een bepaalde bevolkingsgroep.

Oorzaken erfelijke aandoening

De erfelijke ziekte van von Gierke ontstaat omdat het proteïne (enzym) ontbreekt dat nodig is om glucose uit glycogeen te halen. Hierdoor bouwen abnormale hoeveelheden glycogeen zich op in bepaalde weefsels. Wanneer de afbraak van glycogeen niet goed verloopt, leidt dit tot een lage bloedsuikerspiegel. De ziekte van von Gierke kent een autosomaal recessief overervingspatroon. Wanneer beide ouders een niet-werkende kopie van het gen van deze aandoening dragen, heeft elk van hun kinderen een kans van één op vier op het ontwikkelen van de ziekte van von Gierke.

Aandoeningen gepaard met de ziekte van von Gierke

Patiënten met de ziekte die geen behandeling hebben gekregen, hebben mogelijk een geschiedenis van volgende aandoeningen:

• diarree
• een alvleesklierontsteking (pancreatitis met buikpijn en spijsverteringsproblemen).
• een hepatisch adenoom (meestal goedaardige klierweefselgezwel van de lever)
• een nieraandoening
• een vertraagde puberteit
• jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten door ophoping van urinezuur)
• nierstenen
• osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• polycysteuze ovaria bij vrouwen (de aanwezigheid van meerdere cysten in de eierstokken (eierstokcysten)
• pulmonale hypertensie (hoge bloeddruk in de slagaders die zorgen voor de bloedtoevoer naar de longen)
• veranderingen in de hersenfunctie

Symptomen: Ernstig verlaagde bloedsuikerspiegel

De symptomen van de ziekte van von Gierke presenteren zich voornamelijk bij kinderen en treden op wanneer het kind tussen de drie en vier maanden oud is. Het later optreden van de symptomen correleert met een minder ernstige vorm van de ziekte. Meestal verschijnt de patiënt eerst met actieve aanvallen van hypoglykemie (een verlaagde bloedsuikerspiegel). Een aanhoudend lage bloedsuikerspiegel leidt tot een vertraagde of gestopte groei en ontwikkeling (lengte, gewicht, botmassa) en spierzwakte.

Dit zijn de andere mogelijke symptomen van de ziekte van von Gierke:

• constante honger en behoefte om vaak te eten
• de aanwezigheid van levertumoren
• een ernstige lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• een groeiachterstand of een gestopte groei
• een inflammatoire darmziekte
• epileptische aanvallen (door de hypoglykemie)
• gemakkelijk blauwe plekken en neusbloedingen (als gevolg van een verminderde functie van de bloedplaatjes)
• gezwollen wangen, een dunne borstkas, dunne ledematen en een gezwollen buik
• jicht
• nierfalen
• prikkelbaarheid
• vermoeidheid
• vertraagde puberteit

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij een lichamelijk onderzoek bemerkt de arts een vergrote lever (hepatomegalie) en vergrote nieren (nefromegalie). Zuigelingen vertonen een zwakke spierspanning (hypotonie). Verder zijn xanthomen (vette huidgezwellen) op de billen en strekspieren aanwezig als gevolg van de hoge concentratie van lipiden. Acute symptomen van jicht, hypertensie (hoge bloeddruk), andere symptomen van nierfalen en een kort gestalte zijn andere mogelijke fysieke symptomen. Verder hebben patiënten met de ziekte een gezicht dat lijkt op een pop met dikke wangen, relatief dunne ledematen, een kort gestalte en een opgezette buik. Meestal stelt de arts de diagnose voor de leeftijd van één jaar.

Diagnostisch onderzoek

Verder voert de arts een biopsie van de lever of de nieren, een genetisch onderzoek, een test van de bloedsuiker en een volledig bloedonderzoek uit. De resultaten van het bloedonderzoek onthullen verhoogde concentraties van lactaat (veroorzaakt metabole acidose), urinezuur en lipiden (zowel de totale lipiden als de triglyceriden).

Differentiële diagnose

De ziekte van von Gierke is niet altijd eenvoudig te diagnosticeren. De arts verwart deze zeldzame aandoening soms met andere ziekten omdat het klinisch beeld hiervan gelijkaardig is.

• een alcoholische vette lever
• een glucagonoom (tumor van het pancreas met teveel glucagon in het bloed)
• een primair hepatisch carcinoom (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen)
• fructose-intolerantie
• glucose-intolerantie
• het hemolytisch-uremisch syndroom (uremie)
• hypoglykemie
• type II glycogeenstapelingsziekte (ziekte van Pompe)
• type III glycogeenstapelingsziekte
• type IV glycogeenstapelingsziekte
• type V glycogeenstapelingsziekte
• type VI glycogeenstapelingsziekte
• type VII glycogeenstapelingsziekte
• ziekte van Andersen

Behandeling via medicijnen en aangepaste voeding

Het doel van de behandeling is om een lage bloedsuikerspiegel te voorkomen. De patiënt eet bijgevolg regelmatig gedurende de dag voedingsmiddelen rijk aan koolhydraten (zetmeel). Oudere kinderen en volwassenen nemen maïszetmeel via de mond om de inname van koolhydraten te verhogen. Bij sommige kinderen plaatst de arts door de neus een sonde naar de maag om suikers of ongekookte maïzena gedurende de nacht te geven. Deze sonde verwijdert de arts elke ochtend weer. Verder zet de arts medicijnen in om het urinezuur in het bloed te verlagen, het risico op jicht te verminderen, nierziekten en infecties te behandelen en hoge lipiden te verminderen. Tot slot eten patiënten met de ziekte van von Gierke geen voedingsmiddelen met melksuiker of fruit omdat ze deze niet goed kunnen afbreken.

Prognose is goed

De vooruitzichten van patiënten met deze ziekte zijn goed omdat de ondersteunende behandeling de kwaliteit van leven verbetert. Een vroege behandeling vermindert ook de snelheid van het optreden van de ernstige problemen, zoals jicht, een levensbedreigende lage bloedsuiker, levertumoren en nierfalen.

Complicaties

Volgende complicaties zijn mogelijk bij de ziekte van von Gierke:

• een frequente infectie
• een klein gestalte
• epileptische aanvallen, lethargie (slaapzucht) en verwardheid als gevolg van een lage bloedsuikerspiegel
• jicht
• levertumoren
• nierfalen
• onderontwikkelde secundaire geslachtskenmerken (borsten, schaamhaar)
• osteoporose (dunnere botten)
• zweren in de mond of darmen