De pest: Infectieziekte door beet van vlo of besmette rat

De pest: Infectieziekte door beet van vlo of besmette rat De pest is een besmettelijke epidemische ziekte veroorzaakt door de pestbacil Yersinia pestis, (een bacterie) overgebracht door de rattenvlo, die na de dood van de rat (door pest) op de mens overspringt. De symptomen van de pest zijn afhankelijk van de blootstellingswijze aan de pestbacteriën. De pest neemt mogelijk verschillende klinische vormen aan, maar de meest voorkomende zijn builenpest, longpest en pestsepsis. De pest is een zeer ernstige ziekte, maar deze is over het algemeen goed te behandelen met antibiotica. Een snelle behandeling verhoogt hierbij de kansen op een volledig herstel.

Synoniemen van de pest

De pest is eveneens gekend onder deze synoniemen:
  • pestis
  • Zwarte Dood

Epidemiologie infectieziekte

Sporadische gevallen van de pest (en incidentele epidemieën) komen wereldwijd voor. Jaarlijks krijgt de Wereldgezondheidsorganisatie de melding van honderden nieuwe patiënten met de ziekte, met een sterftecijfer van 10-30%. De meerderheid van de patiënten met de pest leven in Zuid-Afrika, hoewel de ziekte af en toe ook voorkomt in ontwikkelde landen bij mensen die veel buitenactiviteiten ondernemen. De pest kent voorts geen seksuele voorkeur. De meeste patiënten met de pest zijn tot slot jonger dan twintig jaar.

Oorzaken: Beet van vlo of besmette rat

Yersinia pestis (oude naam Pasteurella pestis) is een gramnegatieve bacil (bacterie) die de pest veroorzaakt. De belangrijkste gastheren zijn bosknaagdieren, die de infectie doorgeven aan binnenlandse ratten (Rattus rattus). De gebruikelijke vector is de rattenvlo Xenopsylla cheopis. Deze vlooien bijten mensen wanneer er een plotselinge afname is van de rattenbevolking. Ook het werken met rattenkadavers vormt een risicofactor voor het oplopen van de pest. Af en toe gebeurt de verspreiding van de organismen door middel van besmette ontlasting die in huidwonden terecht komt of via druppelinfectie.

Symptomen en soorten: Builenpest, longpest en pestsepsis

Drie klinische vormen van de pest zijn het bekendst: builenpest, longpest en pestsepsis. Algemene symptomen van de ziekte omvatten het plotseling ontstaan van koorts, hoofdpijn, ochtendhoofdpijn, koude rillingen, lichaamspijn, zwakte, braken, misselijkheid, delirium (acute verwardheid met wijzigingen in hersenfunctie) en andere toxische verschijnselen.

Builenpest

Builenpest is eveneens gekend als bubonica of bubonenpest. Dit is de meest voorkomende vorm van pest en komt voor bij ongeveer 90% van de geïnfecteerde personen. Hierbij ontstaat de besmetting door rechtstreeks contact met de pestbacil. De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het verschijnen van de symptomen) bedraagt twee tot zeven dagen. Het begin van de ziekte verloopt acuut waarbij een patiënt plots hoge koorts, koude rillingen, hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid, braken, zwakte en ernstige vermoeidheid ontwikkelt. Daarna volgt snel lymfadenopathie, een toestand waarbij zeer pijnlijke klierzwellingen (pestkool) voorkomen, meestal in de liesstreek. Ook ontstaan mogelijk bloedingen onder de huid (pestis haemorrhagica, zwarte pest). Indien onbehandeld treedt de dood in 50 tot 90% van de gevallen op binnen twee tot vijf dagen na het optreden van de symptomen. De behandelde vorm van builenpest kent een mortaliteit van 10 tot 20%.

Longpest

Kenmerkend aan de longpest (pestis pulmonum) is het abrupte begin van de symptomen met een levensbedreigende longontsteking die gepaard gaat met bloederige fluimen. De patiënt heeft ademnood en cyanose (een blauwverkleuring van de huid en slijmvliezen), en komt hierdoor steeds te overlijden indien hij geen behandeling krijgt. In de helft van de gevallen blijft de patiënt in leven wanneer de arts hem tijdig behandelt met antibiotica.

Pestsepsis

Pestsepsis treedt op als eerste symptoom van de pest, of ontwikkelt zich als gevolg van onbehandelde builenpest. Deze vorm is het gevolg van beten van besmette vlooien of het werken met van een besmet dier. Pestsepsis presenteert zich als een acute fulminante (ernstige) infectie met tekenen van een shock en diffuse intravasale stolling (bloedingen in de huid en andere organen). Patiënten met deze vorm van de pest ontwikkelen daarnaast koorts, rillingen, extreme zwakte, buikpijn en shock. De huid en andere weefsels krijgen een zwarte kleur en sterven af. Vooral de vingers, de tenen en de neus zijn hiervoor gevoelig. Gezwollen lymfeklieren komen bij dit type pest weinig voor. Ongeveer één op de vier tot één op de vijf patiënten komt aan pestsepsis te overlijden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose van de pest is gebaseerd op klinische en epidemiologische bevindingen en laboratoriumuitslagen. Microscopie van het bloed of het lymfekliervocht is nodig voor het bevestigen van de diagnose.

Differentiële diagnose

De arts verwart de pest mogelijk met volgende aandoeningen omdat het klinisch beeld gelijkaardig is:

Behandeling

De behandeling van de pest zet de arts snel in; hij wacht met andere woorden de onderzoeksresultaten niet af. De voorkeursbehandeling bestaat uit een antibioticum dat de arts intramusculair (in de spieren) toedient bij de patiënt. Dit krijgt de patiënt drie keer per dag gedurende tien dagen. Voorts is orale medicatie (via de mond ingenomen) ook effectief. Patiënten met longpest worden in het ziekenhuis geïsoleerd bij de behandeling omdat deze vorm zeer besmettelijk is.

Preventie

De preventie van de pest gebeurt door het elimineren van de vlooienpopulatie. Bijgebouwen of hutten moeten worden besproeid met insecticiden die effectief zijn tegen de plaatselijke vlooien.
© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Pest, een infectieziektePest, een infectieziekteWe kennen zeer veel verschillende soorten infectieziekten. Een ernstige infectieziekte is de pest. Deze werd eerder ook…
Pest dodelijk, vooral in de middeleeuwenPest is een ziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie yersinia pestis. De ziekte heeft geheerst van de veertiende to…
Builenpest: symptomen en behandelingBuilenpest: symptomen en behandelingDe builenpest is een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen. Alhoewel het zeldzaam is, kun je h…
De pest: een dodelijke ziekteDe pest: een dodelijke ziekteDe pest is een zeer besmettelijke ziekte die in de middeleeuwen regelmatig terugkeerde in Europa. De ziekte heeft destij…

Menostril voor een natuurlijke balans tijdens de overgangMenostril voor een natuurlijke balans tijdens de overgangMenostril is er speciaal voor vrouwen in de overgang. Wanneer je in de overgang bent kunt je last krijgen van diverse kl…
Antrax (miltvuur): Infectie met symptomen aan huid en longenAntrax (miltvuur): Infectie met symptomen aan huid en longenAntrax is een zeldzame doch ernstige infectieziekte die veroorzaakt is door de sporenvormende bacterie Bacillus anthraci…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: British Pest Control Association, Flickr (CC BY-2.0)
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010, geraadpleegd op 12 december 2016
  • LCI-richtlijn Pest, http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Professioneel_Praktisch/Richtlijnen/Infectieziekten/LCI_richtlijnen/LCI_richtlijn_Pest , geraadpleegd op 12 december 2016
  • Plague - Background, http://emedicine.medscape.com/article/235627-overview#showall, geraadpleegd op 12 december 2016
  • Plague – Diagnosis and Treatment, https://www.cdc.gov/plague/diagnosis/index.html, geraadpleegd op 12 december 2016
  • Plague – Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/235627-differential, geraadpleegd op 12 december 2016
  • Plague – Symptoms, https://www.cdc.gov/plague/symptoms/index.html, geraadpleegd op 12 december 2016
  • Plague Homepage | CDC, https://www.cdc.gov/plague/, geraadpleegd op 12 december 2016
  • Plague, boek: Clinical Medicine, Door: Parveen Kumar, Michael Clark, Uitgever: Elsevier, ISBN: 9780702029936, blz. 146, geraadpleegd op 12 december 2016
  • Waarom sterven er nog steeds Amerikanen aan de pest?, http://www.hln.be/hln/nl/960/Buitenland/article/detail/2490787/2015/10/15/Waarom-sterven-er-nog-steeds-Amerikanen-aan-de-pest.dhtml, geraadpleegd op 12 december 2016
  • WHO | Plague - World Health Organization, http://www.who.int/csr/disease/plague/en/, geraadpleegd op 12 december 2016
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 06-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.