Rotavirusinfectie: Diarree en braken bij baby's en kinderen

Het rotavirus is een virus dat bij mensen een maagdarmontsteking verzaakt. Symptomen zijn onder meer ernstige diarree, braken, koorts en uitdroging. Infecties gebeuren meestal in de winter en het voorjaar. Voor een rotavirusinfectie is geen effectief bewezen behandeling voorhanden, maar een symptomatische en ondersteunende behandeling is wel mogelijk. Voldoende vocht innemen is namelijk belangrijk bij patiënten om uitdroging als gevolg van langdurige diarree en braken te voorkomen. Een vaccin is tot slot beschikbaar tegen het rotavirus. De naam van het virus is afgeleid van het Latijnse “rota” wat staat voor een wiel. Onder de microscoop heeft het virus een karakteristieke wielachtige verschijning.

• Epidemiologie: Vooral bij baby's en jonge kinderen
• Oorzaken rotavirusinfectie
• Symptomen: Diarree, braken en uitdroging
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Preventie

Epidemiologie: Vooral bij baby's en jonge kinderen

Het rotavirus is wereldwijd verantwoordelijk voor zowel de sporadische gevallen en de epidemieën van diarree. Het virus is één van de meest voorkomende oorzaken van diarree bij kinderen. Wereldwijd zijn bijna alle niet-gevaccineerde kinderen besmet met het rotavirus voor hun vijfde verjaardag, maar meestal presenteren kinderen in ontwikkelde landen zich met weinig of slechts milde symptomen. In ontwikkelingslanden komen jaarlijks echter meer dan zeshonderdduizend besmette kinderen jonger dan vijf jaar te overlijden door een rotavirusinfectie. De prevalentie is voorts hoger tijdens de wintermaanden en in het voorjaar. Het virus heeft voorts een voorliefde voor niet-tropische gebieden. Een besmetting met het rotavirus komt eveneens voor bij volwassenen, maar bij hen zijn de symptomen afwezig of mild.

Oorzaken rotavirusinfectie

Het rotavirus is een wielvormig diplornavirus, een familie van kleine virussen met een diameter van ±70 nm. Dit virus veroorzaakt bij mensen gastro-enteritis (maagdarminfectie). Er zijn verschillende stammen van het rotavirus en deze veroorzaken mogelijk meerdere infecties. De verspreiding van het virus van kinderen naar andere kinderen en soms volwassenen gebeurt zeer gemakkelijk. De overdracht gebeurt via de fecaal-orale route. Wanneer de ontlasting van een besmette patiënt met andere woorden op oppervlakten of de handen terecht komt en deze vervolgens in de mond terecht komt, treedt de besmetting met het virus op. Kinderen geven het virus makkelijk door wanneer ze vergeten hun handen te wassen (goede handhygiëne) voor het eten of na het gebruik van het toilet. Maar ook het verversen van een luier met besmette ontlasting doet soms het virus verspreiden, wanneer de verschoontafel vervolgens besmet wordt en de luier van een ander kind wordt verschoond. De besmettelijkheid is aanwezig van voor de diarree zich ontwikkelt tot maximaal tien dagen nadat de symptomen zijn verdwenen.

Symptomen: Diarree, braken en uitdroging

Asymptomatische infecties komen vaak voor, en baby’s die met de fles gevoed zijn, vertonen vaker symptomen dan baby’s die borstvoeding kregen. Normaliter zijn gezonde volwassenen niet of slechts mild getroffen, maar patiënten met een verzwakt immuunsysteem lopen wel een hoger risico op het ontwikkelen van de infectie. Bij een rotavirusinfectie bedraagt de incubatieperiode (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het verschijnen van de symptomen) twee dagen. De ziekte kenmerkt zich door braken, (lichte) koorts, buikkrampen, waterige diarree (vaak ernstige diarree), dehydratie (uitdroging) en een elektrolytenonbalans. Uitdroging kenmerkt zich door een droge huid, slaapzucht, minder plassen oligurie, afwezige tranen bij het huilen, een droge of plakkerige mond (xerostomie), een droge keel, een duizelig gevoel bij het opstaan, ingevallen ogen, een ingezonken fontanel (bij de geboorte nog niet verbeende plek van de schedel) bij zuigelingen en veel dorst.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Het lichamelijk onderzoek toont vaak geen opvallende kenmerken bij een rotavirusinfectie, behalve dan dat de patiënt tekenen van uitdroging heeft. Andere klinische bevindingen omvatten:

• droge of plakkerige verschijning van het slijmvlies
• een ruwe huid of diarree veroorzaakt luierdermatitis
• gewichtsverlies
• hyperactieve darmgeluiden (komt het vaakst voor)
• ingevallen ogen en/of fontanel
• rectaal onderzoek: stimuleert de productie van waterige ontlasting
• tachycardie (een versnelde hartslag): staat niet in verhouding tot de temperatuur

Patiënten hebben een aanzienlijk afgenomen urineproductie, maar dit is moeilijk te identificeren bij luiers van zuigelingen, omdat de massieve waterige ontlasting terecht komt in de luier en dan de juiste hoeveelheid van de urineproductie moeilijk te bepalen is.

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van een rotavirusinfectie gebeurt door middel van een bloedonderzoek of een ontlastingsonderzoek.

Differentiële diagnose

Bij het stellen van de diagnose, lijkt het klinisch beeld van volgende aandoeningen op dit van een infectie met het rotavirus:

• amoebiasis (darminfectie veroorzaakt door een parasiet)
• een Salmonella-infectie (diarree en buikpijn)
• enterovirale infecties
• gastro-enteritis
• giardiasis (infectie van de dunne darm met diarree en buikkrampen)
• uitdroging

Behandeling

Bij de behandeling van het rotavirus is het belangrijk om voldoende vocht in te nemen om uitdroging te voorkomen. Indien een orale inname (via de mond) niet lukt, krijgt de patiënt intraveneus (via een ader) vocht toegediend. De arts volgt zeker baby’s nauwgezet op omdat zij een verhoogd risico lopen op uitdroging. Antibiotica zijn niet effectief bij een rotavirusinfectie daar deze bacteriën verspreiden en een rotavirusinfectie het gevolg is van een virus.

Prognose

De symptomen houden gewoonlijk drie tot acht dagen aan waarna een patiënt meestal spontaan geneest. In de meeste gevallen zijn de symptomen niet ernstig. In Nederland komen jaarlijks rond de 4.500 baby's voor een behandeling van een rotavirusinfectie in het ziekenhuis terecht. Hiervan komen jaarlijks minder dan tien patiënten te overlijden.

Preventie

Voor het rotavirus is een vaccin voorhanden dat wel in België maar niet in Nederland is opgenomen in het vaccinatieschema. Afhankelijk van het merk krijgt de patiënt dit in twee of drie dosissen toegediend.

Lees verder

• Braken (overgeven): Oorzaken, behandeling en preventie
• Maagdarminfecties (gastro-enteritis, buikgriep): Oorzaken
• Virale gastro-enteritis: Buikgriep veroorzaakt door virus
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling