Filariasis: Griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten

Filariasis is een tropische infectieziekte veroorzaakt door één of meerdere draadvormige parasitaire rondwormen. Wuchereria bancrofti en Brugia malayi zijn de twee soorten wormen die het vaakst symptomen tot stand brengen. De larvale vorm van de parasiet komt via een beet van een mug bij mensen terecht. De symptomen komen tot stand door een ontstekingsreactie op de volwassenen wormen. In de vroege stadia van de infectie zijn enkele griepachtige symptomen en huidletsels kenmerkend. Bij een niet-tijdige diagnose en behandeling zwellen bepaalde lichaamsgebieden (vooral de benen en genitaliën) met een verstopping van de lymfestroom als gevolg. Worm dodende medicijnen zijn nodig om de worm te doden.

• Epidemiologie: Allergische reactie op volwassen wormen
• Filariasis
• Lymfatische filariasis
• Griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling tropische infectieziekte

Epidemiologie: Allergische reactie op volwassen wormen

Filariasis is veel voorkomende ziekte in (sub)tropische gebieden. Het organisme Wuchereria bancrofti is in heel Afrika, Azië, China en Zuid-Amerika aanwezig. Brugia malayi is te vinden in Zuid- en Zuidoost-Azië. Lymfatische filariasis treft wereldwijd ongeveer 120 miljoen mensen. Mensen die een bezoek aan endemische gebieden brengen en hier langere tijd verblijven, lopen meer risico op een besmetting met de parasiet, zeker als ze zijn blootgesteld aan de muggen.

Filariasis

Verschillende rondwormen (nematoden) die behoren tot de superfamilie Filarioidea zijn in staat om mensen te infecteren. De volwassen wormen zijn lang en draadachtig, en variëren van 2 cm tot 50 cm lang. Vrouwelijke wormen zijn meestal veel groter dan mannelijke wormen. De larvale stadia van filariasis komen bij mensen terecht door verschillende soorten muggen via een muggenbeet. De volwassen wormen die ontstaan uit deze larven produceren miljoenen nakomelingen (microfilariën), die in het bloed of de huid terechtkomen. Voedende muggen nemen deze op, waarbij de rest van de levenscyclus plaatsvindt. De ziektesymptomen zijn het gevolg van volwassen wormen of microfilariën waarbij het immuunsysteem van de gastheer zich richt tegen de parasiet. Hierdoor ontstaat een grote toestand van eosinofilie in het bloed (toename van het aantal eosinofiele cellen (soort witte bloedcellen) in het bloed). Volwassen wormen hebben een lange levensduur (10-15 jaar). Een herinfectie komt vaak voor, zodat vaak sprake is van een chronische en progressieve ziekte.

Lymfatische filariasis

Lymfatische filariasis is het gevolg van verschillende soorten draadwormen die in diverse tropische en subtropische gebieden voorkomen. Bijna 1 miljard mensen in ontwikkelingslanden lopen gevaar op het krijgen van de aandoening. De overdracht van de larven van de worm gebeurt door een aantal soorten muggen, waaronder vooral Culex fatigans, die vooral ’s nachts bijten. Af en toe komen dagbijtende muggen voor die filariasis verspreiden, en dan vooral in de Stille Zuidzee. Volwassen vrouwelijke wormen (die 5-10 cm lang zijn) leven in de lymfevaten. Deze produceren een groot aantal larven in het bloed. Deze komen bij lymfatische filariasis in de lymfevaten terecht.

Griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten

Na de beet van een geïnfecteerde mug, komen de larven terecht in de lymfevaten en vervolgens verplaatsen ze zich naar de regionale lymfeklieren. Hier groeien ze tot een volwassen vorm gedurende 6-18 maanden. Volwassen wormen veroorzaken allergische lymfangitis (ontsteking van lymfevat(en), meestal veroorzaakt door bacteriën). Het ziektebeeld is afhankelijk van de individuele immuunrespons, die op zijn beurt afhangt van factoren zoals de leeftijd tijdens de eerste blootstelling. Meestal komen griepachtige symptomen tot uiting.

Koorts en gevoelige huid

In endemische gebieden hebben veel patiënten een asymptomatische infectie. Vroege symptomen van de ontsteking van de lymfevaten kenmerken zich door koortsaanvallen en rillingen die gepaard gaan met gezwollen lymfeklieren, pijn, gevoelige huid en erythema (roodhuid van de huid) in de buurt van de getroffen lymfevaten. De betrokkenheid van de benen en de geslachtsorganen zijn gebruikelijk bij Bancroftian filariasis. Deze acute aanvallen verdwijnen spontaan binnen een paar dagen, maar keren meestal terug.

Verstopping van de lymfevaten
Terugkerende episodes veroorzaken intermitterende lymfatische obstructie (verstopping van de lymfevaten die komt en gaat), die in de tijd soms fibrotisch (gekenmerkt door bindweefselvorming) en onomkeerbaar wordt. Verstopte lymfevaten scheuren, waardoor cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid) en verdere fibrose ontstaat. Pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies) en ascites (vochtophoping in de buik) zijn andere kenmerken van gescheurde lymfevaten. Na verloop van tijd treedt een progressieve uitbreiding, vergroving en scheuring van de huid op, waardoor de klassieke verschijnselen van elefantiasis (verdikking en verharding van de huid) ontstaan. De ledematen of het scrotum zwellen hierdoor enorm. Uiteindelijk sterven de volwassen wormen, maar de lymfatische obstructie blijft en de weefselbeschadiging gaat verder. De ontwikkeling van elefantiasis duurt vele jaren, en gaat enkel gepaard met terugkerende infecties in endemische gebieden. Tot slot hebben sommige patiënten vette urine door verstopte lymfevaten in de nieren.

Longen

Af en toe ontstaan voornamelijk longgerelateerde symptomen bij filariasis. De microfilariën komen dan terecht in de kleinste haarvaatjes van de longen waardoor een intense lokale allergische reactie ontstaat. Hierdoor presenteert de patiënt zich met een longontsteking (pneumonie) die gepaard gaat met hoesten, koorts, gewichtsverlies en duidelijke radiologische veranderingen, gecombineerd met een eosinofiele in het bloed. Dit fenomeen staat bekend als tropische "pulmonaire eosinofilie".

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van filariasis gebeurt meestal op basis van klinische gronden, ondersteund door een hoge aanwezigheid van eosinofilie in het bloed. Eosinofilie is wel enkel te zien tijdens een acute ontstekingsfase want als de ontsteking voorbij is, zijn de bloedwaarden weer normaal.

Behandeling tropische infectieziekte

Diethylcarbamazine (DEC) is een worm dodend medicijn (anthelminthicum) dat de arts inzet voor de behandeling van filariasis. Soms treden wel ernstige allergische reacties op wanneer de parasieten sterven. Daarom is een zorgvuldige medische ondersteuning nodig bij het nemen van dit medicijn. Vaak vervangt de arts meervoudige doses reeds door een enkelvoudige dosis en herhaalt hij dit jaarlijks in combinatie met een ander medicijn. Ivermectine is een ander alternatief medicijn. Indien bacteriële infecties gepaard gaan met filariasis, behandelt de arts dit onmiddellijk. Zo nodig zet hij reconstructieve chirurgie in om overtollig weefsel te verwijderen. Verder vermindert het preventief nemen van medicijnen de prevalentie en de ernst van de infectie in endemische gebieden. Een vroege diagnose en behandeling zijn tot slot nodig om de ontwikkeling van elefantiasis tegen te gaan.

Lees verder

• Lymfoedeem: Aandoening met zwelling van ledematen