Lichen simplex chronicus: symptomen, oorzaak en behandeling

Lichen simplex chronicus is een sterk jeukende huidaandoening, welke wordt veroorzaakt door herhaaldelijk krabben aan de huid. Symptomen van lichen simplex chronicus is verdikking van de huid met vergroving van het huidreliëf. Vaak is het krabben een reactie op een andere huidaandoening, zoals eczeem of psoriasis. Psychologische factoren kunnen ook een rol spelen bij het krabben. Lichen simplex is niet besmettelijk. De diagnose lichen simplex chronicus wordt op basis van het klinisch beeld gesteld. Behandeling van lichen simplex chronicus bestaat uit het nemen van maatregelen om te stoppen met krabben en het plaatselijk aanbrengen van vette crèmes en zalven in combinatie met een sterk werkende hormooncrème. Tevens kan er psychologische hulp geboden worden om de jeuk-krabcyclus te doorbreken. Soms treden er complicaties op, bijvoorbeeld een secundaire bacteriële huidinfectie, permanente huidskleurveranderingen of een litteken.

• Wat is lichen simplex chronicus?
• Synoniemen
• Hoe vaak komt het voor?
• Oorzaken
• Lichen simplex chronicus symptomen
• Diagnose en onderzoek
• Lichen simplex chronicus behandeling
• Stoppen met krabben
• Zalven en crèmes
• Antihistaminicum
• Injecties
• Lichttherapie
• Prognose
• Complicaties

Wat is lichen simplex chronicus?

Lichen simplex chronicus is een chronische huidaandoening, waarbij sterke jeuk sterk voorop staat. Het wordt veroorzaakt door herhaaldelijk krabben en/of wrijven aan de huid als gevolg van jeuk. Er treden verdikking van de huid op met vergroving van het huidreliëf. Lichenificatie is de beschrijvende term hiervoor. Deze huidveranderingen zijn het gevolg van voortdurend krabgedrag. Dit kan komen door gewoonte (een onbedwingbare reactie op jeuk) of psychische factoren. Zowel mannen als vrouwen kunnen er last van krijgen. Het lijkt vaker voor te komen bij mensen met een donkere huid.

Synoniemen

Lichen simplex chronicus staat ook bekend onder de volgende benamingen:

• lichen simplex;
• neurodermatitis circumscripta;
• lichen Vidal; en
• prurigo circumscripta.

Hoe vaak komt het voor?

Hoe vaak de huidaandoening in de algemene bevolking precies voorkomt is anno 2024 niet precies bekend, maar mogelijk lijdt ongeveer 12% van de oudere bevolking hieraan. Mensen van Aziatische en Afrikaanse afkomst worden vaker getroffen door lichen simplex chronicus. De ziekte komt zelden voor bij adolescenten. Kinderen en ouderen die vaak herhalende bewegingen maken en dit dwangmatig doen, dat wil zeggen dat zij niet kunnen stoppen met krabben aan bijvoorbeeld insectenbeten, zijn het vaakst getroffen. Meer vrouwen dan mannen hebben deze huidziekte. De meeste mensen met lichen simplex chronicus zijn tussen de dertig en vijftig jaar oud wanneer bij hen de diagnose gesteld wordt.

Oorzaken

Chronisch krabben is de oorzaak van de huidafwijkingen die optreden bij lichen simplex chronicus. Vaak is lichen simplex begonnen met een andere jeukende huidaandoening, zoals eczeem. Jeuk leidt tot krabben en door de jeuk-krabcyclus worden de huidafwijkingen in stand gehouden. Er ontstaat allengs een verharding van de huid.

Risicogroepen
Deze aandoening kan voorkomen bij mensen met:

• huidallergieën;
• insectenbeten;
• droge huid;
• eczeem (atopisch eczeem);
• psoriasis;
• nervositeit, angst, depressie, en andere emotionele problemen.

Het probleem komt vaak voor bij kinderen, die niet kunnen stoppen met krabben bij jeukende huidaandoeningen.

Lichen simplex chronicus symptomen

Vaak gaat het om een solitaire, begrensde plek, ietwat lineair of ovaal van vorm, en sterk verdikt. De plek jeukt intens. Andere symptomen zijn:

• verdikking van de huid;
• leerachtige verharding;
• vergroving van het huidreliëf
• droog of schilferig oppervlak;
• haarverlies ter plaatse;
• pigmentatie
• krassen, wondjes en andere krabeffecten.

Vaak zijn de huidafwijkingen slechts aan één zijde van het lichaam aanwezig, meestal de kant waarmee je met je krab-hand goed bij kan. Meestal is er sprake van één plek, maar er kunnen zich meerdere plekken voordoen aan beide zijden van het lichaam, al dan niet symmetrisch. De locatie van lichen simplex is niet willekeurig; er zijn bepaalde voorkeursplekken: de overgang van de hoofdhuid en de nek, polsen en onderarmen en onderbenen. Ook komt het bij zowel mannen als vrouwen perianaal (pruritus ani) voor, bij mannen op het scrotum (neurodermatitis scroti, pruritus scroti) en bij vrouwen op de vulva (pruritis vulvae).

Jeuk
Aan het eind van de dag is de jeuk vaak het ergst en in rust, aangezien er dan geen afleidende andere prikkels zijn en je de jeuk vaak ten volle ervaart. Ook 's nachts in de slaap kan je onbewust krabben aan dit soort plekken.

Diagnose en onderzoek

Lichamelijk onderzoek en huidbiopsie
De diagnose wordt meestal gesteld op het blote oog. Soms kan het nuttig zijn om bepaalde aanvullende onderzoeken te doen ter bevestiging van de diagnose of het uitsluiten van andere aandoeningen:

• huidafkrabsels voor microscopisch onderzoek om een mogelijke tinea infectie uit te sluiten; en
• huidbiopsie (het wegnemen van een stukje weefsel voor onderzoek onder de microscoop).

Differentiële diagnose
De symptomen van lichen simplex chronicus kunnen sterke gelijkenis vertonen met andere aandoeningen, zoals onder meer:

• acanthosis nigricans;
  Atopisch eczeem bij een kind met krabeffecten / Bron: Eisfelder, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• acne keloïdalis nuchae;
• amyloidosis;
• atopisch eczeem;
• contacteczeem;
• cutaan lymfoom (lymphoma cutis), een manifestatie van lymfeklierkanker in de huid;
• dermatitis herpetiformis;
• hypostatisch eczeem;
• lichen nitidus;
• lichen planus (hypertrophicus);
• lichen striatus;
• lichenificatie bij atopisch eczeem;
  Nummulair eczeem / Bron: Topaz2, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• lichenoïde toxicodermie;
• mucinosis follicularis;
• nummulair eczeem;
• plaque psoriasis;
• pretibiaal myxoedeem;
• tinea cruris (huidschimmelinfectie in de liezen).

Lichen simplex chronicus behandeling

Stoppen met krabben

Het belangrijkste behandeldoel is stoppen met krabben. Gesprekken met een psycholoog kan helpen om beter om te gaan met eventuele emotionele stress of om de jeuk-krabcyclus te doorbreken. Het afknippen van de nagels kan ook enigszins helpen, doordat je dan minder diep kan krabben als je toch onverhoopt krabt (bijvoorbeeld tijdens de slaap).

Zalven en crèmes

Vaak bestaat behandeling uit het aanbrengen van vette crèmes en zalven in combinatie met een sterk werkende hormooncrème, die al dan niet onder occlusie (wondverband) worden toegepast. Deze behandelmethode beschermt de huid tegen het krabben en wrijving van kleding. Bovendien verlicht het de jeuk en houdt het de kleding schoon van crèmes en zalven.

Antihistaminicum

Wanneer het krabben vooral 's nachts plaatsvindt, kan er een rustgevend antihistaminicum worden voorgeschreven.

Injecties

Eventueel kan de arts de aangedane plek injecteren met corticosteroïden, welke een ontstekingsremmende werking hebben en tevens bijkomende klachten als jeuk verminderen. Ook wordt versnelde celdeling tegengegaan.

Lichttherapie

Lokale handeling met licht (PUVA) kan worden uitgevoerd als bovenstaande behandeling geen soelaas bieden.

Prognose

Je kunt lichen simplex chronicus onder controle door het nemen van maatregelen om krabben tegen te gaan en stress te verminderen. Daarnaast is het belangrijk om de door de arts voorgeschreven behandeling goed na te volgen. De aandoening kan terugkeren naar andere gebieden op de huid. De huidaandoening is niet besmettelijk of levensbedreigend, maar als gevolg van de hevige jeuk komen soms slaapstoornissen voor, ontstaan seksuele problemen of vermindert de kwaliteit van leven.

Complicaties

Soms treden er complicaties op, zoals een secundaire bacteriële huidinfectie, permanente veranderingen in de huidskleur of een blijvend litteken.

Lees verder

• Lichen nitidus: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Lichen planus: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Lichen sclerosus: symptomen, oorzaken en behandeling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huidvlekken: onschuldige vlekken op de huid - rood en bruin