Bottumor: Soorten, symptomen, behandeling en prognose

Een bottumor ontstaat door een abnormale groei van cellen in een bot die zich tevens ongecontroleerd delen. Deze tumor is meestal goedaardig (benigne) maar soms ook kwaadaardig (maligne, kanker). Zowel goed- als kwaadaardige tumoren veroorzaken pijn en/of botbreuken, al verschijnen niet altijd symptomen. De behandeling is sterk afhankelijk van het type tumor. Dit gaat van geen behandeling tot een combinatie van chemotherapie, radiotherapie en chirurgie.

• Oorzaken bottumor
• Risicofactoren tumor in het bot
• Soorten: Primaire bottumoren
• Soorten: Secundaire bottumoren
• Symptomen: Botpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties

Oorzaken bottumor

De oorzaak van het ontstaan van bottumoren is onbekend. Ze komen vaak voor in gebieden van het bot die snel groeien. In de meeste gevallen vindt de arts geen specifieke oorzaak.

Risicofactoren tumor in het bot

Mogelijke risicofactoren voor de totstandkoming van bottumoren zijn:

• een letsel
• genetische afwijkingen
• metalen reconstructiemateriaal bij een eerdere botbreuk
• radiotherapie (behandeling via bestraling)

Soorten: Primaire bottumoren

Bepaalde vormen van kanker ontwikkelen zich in de botten, en zijn dan gekend als “primaire bottumoren”. Primaire bottumoren zijn zeldzaam en zijn meestal uitsluitend te vinden bij kinderen en jongvolwassenen.

Goedaardig

Een osteochondroom, een goedaardige tumor van kraakbeen en bot bij de groeiplaat, is de meest voorkomende primaire goedaardige bottumor. Deze komt vaak voor bij jonge mensen tussen tien en twintig jaar. Andere voorbeelden van een primaire goedaardige bottumor zijn een chondroblastoom (goedaardige bottumor in lange botten) en een enchondroom (goedaardige kraakbeentumor, meestal in de hand).

Kwaadaardig

Chondrosarcoom
Een chondrosarcoom is een kwaadaardige tumor die ontstaat in kraakbeenweefsel. Meestal treft de ziekte patiënten tussen de veertig en zeventig jaar. De meeste locaties van de kanker zijn de heup, het bekken of de schouders. In de meeste gevallen is chirurgie de enige behandeling voor een chondrosarcoom.

Ewing-sarcoom
Een Ewing-sarcoom komt meestal voor bij patiënten tussen de vijf en twintig jaar. Meestal treft de tumor het boven- en onderbeen, het bekken, de bovenarm en de ribben. Het Ewing-sarcoom behandelt de arts met chemotherapie, chirurgie en/of bestralingstherapie (radiotherapie).

Fibrosarcoom
Een fibrosarcoom is een kwaadaardig gezwel die uitgaat van het vezelig bindweefsel van het bot.

Osteosarcoom
Een osteosarcoom is de tweede meest voorkomende primaire vorm van botkanker. Dit komt voor bij ongeveer 2-5 per miljoen personen per jaar. Meestal treft de ziekte kinderen en tieners. De meeste tumoren bevinden zich rond de knie in zowel de femur (dijbeen) als de tibia (scheenbeen). Andere veel voorkomende locaties zijn de heup en de schouder. Chemotherapie en chirurgie zijn de mogelijke behandelingsopties voor een osteosarcoom.

Ziekte van Kahler
De ziekte van Kahler (multiple myeloom) is de meest voorkomende primaire botkanker. Hierbij ontstaat een kwaadaardige tumor in het beenmerg, dat de bloedcellen produceert. Deze vorm van botkanker treft mogelijk elk bot. Een multipel myeloom treft ongeveer zes personen per 100.000 per jaar. Meestal zijn oudere patiënten tussen vijftig en zeventig jaar getroffen. De behandeling van de ziekte van Kahler verloopt meestal via chemotherapie en radiotherapie en soms via chirurgie.

Soorten: Secundaire bottumoren

Secundaire of metastatische bottumoren (botmetastasen) bestaan ook; deze vormen van kanker beginnen in een ander deel van het lichaam (zoals de borst, de longen, het colon) en zaaien dan ook naar het bot. Secundaire bottumoren gedragen zich heel anders uit primaire bottumoren. De meest voorkomende vormen van kanker die zich verspreiden naar het bot (en meestal ouderen treffen) zijn borstkanker, longkanker, nierkanker, prostaatkanker en schildklierkanker. De meest voorkomende tumoren zijn uitzaaiingen van de bronchus (luchtpijpvertakkingen), de borst en de prostaat. Metastasen van de nieren en de schildklier komen minder vaak voor.

Symptomen: Botpijn

Sommige goedaardige tumoren hebben geen symptomen. Botbreuken, vooral als gevolg van een lichte blessure of een trauma, zijn kenmerkend voor bottumoren. Ook milde tot ernstige (doffe) botpijn in het gebied van de tumor, die vaak ’s nachts verergert, is een typisch symptoom. Deze pijn is constant of komt met episodes op. Soms is tumor en zwelling voelbaar op de tumorplaats. Algemene symptomen zoals koorts, een algemeen ziek gevoel en zwakte zijn bovendien mogelijk, hetgeen vaak een gevolg is van hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed), een elektrolytenafwijking.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bestudeert de plaats waar de tumor zich mogelijk bevindt. Hij identificeert een zwelling of gevoeligheid in het gebied van de tumor, veranderingen in de bovenliggende huid, de aanwezigheid van een massa (tumor) en tevens bemerkt hij soms dat de gewrichten in de buurt van de tumor aangetast zijn.

Diagnostisch onderzoek

Na een lichamelijk onderzoek voert de arts diverse onderzoeken uit:

• een bloedonderzoek
• een botbiopsie (verwijderen van een stukje bot en dit verder microscopisch laten onderzoeken)
• een botscan
• een CT-scan van de borstkas
• een MRI-scan van het bot en het omliggende weefsel
• een PET-scan
• een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto)
• een röntgenfoto van het bot en het omringende weefsel
• een urineonderzoek

Behandeling

Sommige goedaardige bottumoren verdwijnen spontaan; een behandeling is dan niet nodig. Maar de arts volgt de patiënt vaak wel nauwlettend op via beeldvormende onderzoeken om te kijken of de tumor krimpt of groeit. Chirurgie is soms nodig om de tumor te verwijderen. De behandeling van kankerachtige bottumoren die zich vanuit andere delen van het lichaam uitzaaien naar het bot, hangt af van de primaire plaats waar de kanker ontstaan is. Radiotherapie is nodig om breuken te voorkomen en/of om de pijn te verlichten. Ook chemotherapie is inzetbaar om breuken te voorkomen of de noodzaak van chirurgie of bestraling te voorkomen. Tumoren die beginnen in het bot zijn zeldzaam. Na een biopsie volgt een combinatie van radiotherapie, chemotherapie en chirurgie.

Prognose

De prognose van bottumoren hangt af van de aard van de bottumor, de eventuele fase van de kanker en de algemene conditie van de patiënt. Vaak heeft de patiënt wel een goedaardige tumor, maar het is toch nodig om dit te blijven opvolgen omdat deze zich mogelijk naar een kwaadaardige tumor ontwikkelt. Patiënten met een kwaadaardige bottumor die zich nog niet verspreid heeft naar andere lichaamsdelen, hebben veelal een goede progose omdat ze hiervan vaak herstellen. De genezingsgraad is afhankelijk van het type kanker, de locatie, de grootte en andere factoren.

Complicaties

Problemen die voortvloeien uit de tumor of behandeling van de tumor omvatten:

• bijwerkingen als gevolg van de chemotherapie
• een verminderde functie, afhankelijk van de tumor
• pijn
• verspreiding van de kanker naar andere nabijgelegen weefsels (metastasen)

Lees verder

• Botpijn: Pijn in botten door aandoeningen
• Botletsels: Goedaardige en kwaadaardige letsels aan bot
• Enchondroom: Goedaardige kraakbeentumor, vaak in de hand
• Subunguale exostose: Goedaardig botletsel onder nagel
• Botcysten: Met vloeistof gevulde gebieden in bot