Erysipelas: Vuurrode huiduitslag met verhoogde rand

Erysipelas is een bacteriële huidinfectie die vaak tot stand komt door een wondje of een huidzweer. De huidziekte resulteert in een vuurrode huiduitslag op het gezicht of de benen met een verhoogde rand die gemakkelijk te onderscheiden is van de huid eromheen. De typische ontstekingsverschijnselen zoals warmte, pijn en zwelling zijn ook aanwezig bij deze infectie. Antibiotica, professionele wondzorg en andere ondersteunende behandelingsmogelijkheden zijn voorhanden voor de behandeling van erysipelas. De vooruitzichten van behandelde patiënten zijn goed, maar soms verschijnen levensbedreigende complicaties bij patiënten bij wie de huidinfectie onbehandeld blijft.

• Synoniemen erysipelas
• Epidemiologie huidinfectie
• Oorzaken: Bacteriële huidinfectie
• Risicofactoren wondroos
• Symptomen: Vuurrode huiduitslag met verhoogde rand
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling huidaandoening met antibiotica
• Prognose erysipelas
• Complicaties wondroos
• Preventie

Synoniemen erysipelas

Erysipelas is eveneens gekend als “belroos” of “wondroos”.

Epidemiologie huidinfectie

Erysipelas is een vrij veel voorkomende infectie die mogelijk iedereen op elke leeftijd treft. De huidinfectie komt het meest voor bij zuigelingen, jonge kinderen en ouderen tussen de leeftijd van zestig en tachtig jaar. Mannen en vrouwen zijn even vaak aangetast door erysipelas.

Oorzaken: Bacteriële huidinfectie

Streptococcus groep A-bacteriën (vooral Streptococcus pyogenes) veroorzaken erysipelas. Erysipelas tast de bovenste huidlaag aan en strekt zich uit in de oppervlakkige huidlymfevaten. Een huidwonde (door insectenbeet, snede, zweer, psoriasis, voetschimmel, eczeem, …) vormt een risicofactor voor erysipelas. Ook een probleem met de afvoer door de aderen of het lymfesysteem en huidzweren (ulcera) zijn risicofactoren voor erysipelas.

Risicofactoren wondroos

Andere predisponerende factoren voor erysipelas zijn onder meer:

• arterioveneuze insufficiëntie
• dakloos zijn
• een verzwakt immuunsysteem: patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), alcoholisme of het humaan immunodeficiëntievirus (een hiv-infectie)
• een zwangerschap
• het nefrotisch syndroom (nierziekte met te veel eiwit in urine)
• lymfatische obstructie (verstopping) of oedeem (zwelling)
• postradicale mastectomie (na een volledige chirurgische verwijdering van de borst)
• verlamde ledematen
• zwaarlijvigheid

Symptomen: Vuurrode huiduitslag met verhoogde rand

De symptomen van wondroos presenteren zich acuut. Meestal verschijnt de infectie op de benen (80% van de patiënten) of op het gezicht (vooral de wangen en de neusbrug). Af en toe verschijnt de huiduitslag ook op de armen of romp. Bij zuigelingen is erysipelas op de buik het gevolg van een infectie van de navelstreng.

Huidinfectie
Erysipelas begint als een kleine erythemateuze (rode) vlek die zich snel ontwikkelt tot een vuurrode, verharde, gespannen en glanzende plaque. Het letsel vertoont bij de meeste patiënten een sterk verhoogde en goed gedefinieerde rand. De plaatselijke ontstekingsverschijnselen, zoals warmte, oedeem (zwelling), pijn en gevoeligheid onder het letsel kenmerken deze infectie, maar ontbreken soms bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Strepen op de huid en regionale lymfadenopathie zijn andere symptomen. De huid in het getroffen gebied lijkt op de schil van een sinaasappel. Bij meer ernstige infecties zijn tal van blaren of zweren aanwezig in combinatie met puntvormige onderhuidse bloedingen. Ook sterft het huidweefsel mogelijk af (necrose). Een rode neus is mogelijk bij erysipelas.

Algemene symptomen

Erysipelas gaat soms gepaard met hoge koorts, koude rillingen, hoofdpijn, misselijkheid en een algemeen ziek gevoel (malaise).

Diagnose en onderzoeken

Erysipelas diagnosticeert de arts op basis van het uiterlijk van de huid. Een biopsie van de huid is gewoonlijk niet noodzakelijk. Wel is de diagnose van erysipelas soms moeilijk te onderscheiden van cellulitis, een huidinfectie met een rode, gezwollen en pijnlijke huid. Ook is het nodig om volgende lange lijst van aandoeningen uit te sluiten:

• acrodermatitis chronica atrophicans (ziekte met huidatrofie door tekenbeet)
• acute arteriële afsluiting
• acute compartimentsyndroom (schade aan spieren en zenuwen)
• allergische contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• allergische reactie op insectenbeten
• angio-oedeem (onderhuidse zwelling van het gezicht)
• cryptokokkose (schimmelinfectie met aantasting van de longen en huid)
• cutane manifestaties van cholesterolembolie
• decompensatio cordis
• dermatitis artefacta (huidletsels door psychische problemen)
• dermatitis z.n.s.
• dermatofytide
• dermatolymfangioadenitis
• erysipelas carcinomatosum
• erysipeloïd (bacteriële huidinfectie met jeuk, pijn en warmte op de hand of vingers)
• erysipeloïd leishmaniasis (parasitaire infectieziekte)
• erythema chronicum migrans
• erythema induratum (nodulaire vasculitis)
• erythema nodosum (huidinfectie met pijnlijke knobbeltjes)
• familiaire mediterrane koorts (herhaalde episodes van ontstekingen met koorts)
• granuloma faciale (huidaandoening met letsels in het gezicht)
• herpes zoster
• hypodermitis
• hypostatisch eczeem
• Lyme-borreliose
• lymfangitis carcinomatosa
• maceratie (een verweking en afbraak van de huid) door wondvocht of gebruikte therapeutica
• necrotiserende fasciitis (afsterven van weefsel door vleesetende bacterie)
• neuropathie met vasodilatatie
• orbitale cellulitis (soort oogontsteking)
• perifocaal eczeem (dermatitis bacteriogenes)
• pyoderma gangrenosum (huidaandoening met diepe, pijnlijke zweren)
• recidiverende polychondritis (ontsteking en vernietiging van kraakbeen)
• reflexdystrofie
• roodvonk
• stafylokokkeninfectie (cellulitis)
• stasis dermatitis (huidziekte met pijn en zwelling aan been)
• stollingsstoornissen
• systemische lupus erythematosus (SLE)
• toxicodermie
• tromboflebitis (lokale oppervlakkige aderontsteking met pijn)
• trombosebeen
• tuberculide lepra
• Well’s syndroom

Behandeling huidaandoening met antibiotica

Zelfzorg

De patiënt krijgt het advies om te rusten alsook om het getroffen lichaamsdeel indien mogelijk op te heffen. Het vier keer per dag gebruiken van koude kompressen verlicht tevens de symptomen. Tot slot zorgt de patiënt ervoor dat hij voldoende vocht inneemt om uitdroging (dehydratie) te voorkomen.

Professionele medische zorg
Antibiotica (het liefst penicilline) zijn inzetbaar om erysipelas te behandelen en neemt de patiënt tien à veertien dagen. Als de infectie ernstig is, gebeurt de antibioticakuur intraveneus (via een ader) in het ziekenhuis. Patiënten met herhaalde episodes van erysipelas krijgen een langdurige antibioticakuur. Verder krijgt de patiënt een symptomatische behandeling voor pijn en koorts. Professionele wondzorg is nodig waarbij een verpleegkundige of arts een verband met fysiologisch zout aanbrengt dat hij regelmatig vernieuwt. Steunkousen zijn tot slot voor een aantal patiënten verlichtend en voorkomen andere complicaties.

Prognose erysipelas

Dankzij de behandeling zijn de vooruitzichten voor de meeste patiënten met erysipelas goed. Soms duurt het wel een paar weken voordat de huid weer volledig is teruggekeerd naar de normale status. De huid pelt namelijk vaak af.

Complicaties wondroos

Soms verspreiden de bacteriën die erysipelas veroorzaken zich naar het bloed. Dit resulteert in een bacteriëmie (de aanwezigheid van bacteriën in het bloed). Hierbij verspreidt de infectie zich mogelijk naar de hartkleppen, de gewrichten en de botten. Andere complicaties omvatten een terugkeer van de infectie en een septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk).

Andere complicaties omvatten:

• acute glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking)
• amputatie
• chronisch oedeem (zwelling)
• een abces (pus of etter in een niet eerder bestaande holte in de weefsels)
• een embolie (het loskomen van een stukje van een bloedklonter dat meegevoerd wordt met de circulatie)
• een longontsteking (pneumonie)
• een terugkeer van de infectie (gebeurt bij één op de drie patiënten)
• endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid)
• het toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie met koorts en schade aan organen)
• lymfangitis (ontsteking van lymfevat(en), meestal veroorzaakt door bacteriën)
• littekens
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• post-streptokokken glomerulonefritis (een nieraandoening die vooral bij kinderen voorkomt)
• roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• sepsis (bloedvergiftiging)
• septikemie (grote aantallen ziektekiemen in het bloed)
• spelonkachtige sinustrombose (gevaarlijke bloedstolsels die zich verspreiden naar de hersenen)
• tromboflebitis (lokale oppervlakkige ontsteking van de vaatwand met vorming van bloedproppen)

Af en toe komt een patiënt te overlijden als gevolg van erysipelas.

Preventie

Een droge huid vermijden is nodig om de huid gezond te houden. Ook is het verstandig om indien mogelijk snijwonden en schaafwonden te voorkomen om het risico op erysipelas te verminderen.