Erythema infectiosum: Ziekte met huiduitslag & gewrichtspijn

Erythema infectiosum is een milde ziekte die leidt tot een huiduitslag op de wangen, armen en benen. Vooral bij volwassenen treden ook gewrichtsklachten op. Deze aandoening is het gevolg van een virus dat via druppelinfectie bij de patiënt (meestal een kind) terechtkomt. Een behandeling is gewoonlijk niet echt nodig omdat de patiënt spontaan herstelt, maar enkele geneesmiddelen zijn wel voorhanden om de pijn en jeuk te verlichten. De vooruitzichten zijn voor de meeste patiënten erg goed. Vooral bij volwassen vrouwen en patiënten met een zwak immuunsysteem brengt de ziekte soms complicaties met zich mee.

• Synoniemen erythema infectiosum
• Oorzaken: Humaan erythrovirus B19
• Symptomen: Huiduitslag en gewrichtspijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties vijfde ziekte
• Preventie virale infectieziekte

Synoniemen erythema infectiosum

“(Megal)erythema infectiosum, “erythema variabile” en “de vijfde ziekte” zijn synoniemen voor erythema infectiosum.

Oorzaken: Humaan erythrovirus B19

Virus

Het humaan erythrovirus B19 (ook bekend als het parvovirus B19) veroorzaakt erythema infectiosum, een gebruikelijke infectie die veel in het voorjaar voorkomt bij schoolkinderen tussen de vijf en vijftien jaar.

Overdracht

De ziekte verspreidt zich via druppelinfectie wanneer een patiënt hoest of niest (niezen). Het parvovirus B19 is niet hetzelfde als het parvovirus dat dierenartsen tegenkomen bij honden of andere dieren. Ook is dit virus niet verspreidbaar van dieren op mensen of omgekeerd.

Besmettelijkheid

De patiënt met het humaan erythrovirus B19 is het meest besmettelijk voordat de typische huiduitslag verschijnt, namelijk in de incubatieperiode (de tijd tussen infectie en het begin van de symptomen). De huiduitslag die gepaard gaat met de virale ziekte is namelijk het gevolg van de reactie van het immuunsysteem die optreedt nadat de infectie is gepasseerd, zodat kinderen meestal niet besmettelijk zijn wanneer de symptomen van de infectie verschijnen.

Symptomen: Huiduitslag en gewrichtspijn

Geen symptomen

Ongeveer 20% van de patiënten met erythema infectiosum zijn asymptomatisch; zij hebben dus geen symptomen. Kinderen ouder dan tien jaar krijgen veelal geen symptomen.

Algemene symptomen en huiduitslag

De incubatietijd van het parvovirus B19 bedraagt vier tot veertien dagen. Symptomatische patiënten presenteren zich eerst met hoofdpijn, geringe koorts en een loopneus, waardoor de symptomen doen denken aan een lichte verkoudheid. De ziekte veroorzaakt enkele dagen later een typische felrode huiduitslag op de wangen, wat doet denken aan iemand die een mep op de wangen gekregen heeft. Soms is ook sprake van een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes). De huiduitslag verspreidt zich verder naar het lichaam zoals op de strekzijden van de armen en benen en het midden van het lichaam (romp), wat gepaard gaat met jeuk. Meestal zijn de handpalmen en voetzolen gespaard door de huiduitslag. De huiduitslag komt en gaat, en verschijnt soms weer door bijvoorbeeld zonlicht, warmte, lichaamsbeweging en stress. Uiteindelijk verdwijnt de uitslag na ongeveer twee weken. De huiduitslag verdwijnt van het centrum naar buiten, waardoor dit een kantachtig uiterlijk krijgt. De patiënt is verder niet echt ziek bij de huiduitslag.

Gewrichtspijn

Sommige patiënten ervaren tevens pijn en zwelling in de gewrichten, vooral van de handen, de polsen, de knieën of de enkels. Dit gebeurt vaker bij volwassen vrouwen. Meestal verdwijnt deze matige tot ernstige gewrichtspijn eveneens spontaan.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts onderzoekt de huiduitslag en meestal is hij op basis hiervan al in staat om de diagnose te stellen. Soms voert hij nog wel een bloedonderzoek uit waarbij hij op zoek gaat naar tekenen van het virus, hoewel hij meestal dit onderzoek niet hoeft uit te voeren. Wel is dit bloedonderzoek nuttig bij zwangere vrouwen of patiënten met bloedarmoede (anemie) omdat bij hen vaker complicaties optreden.

Differentiële diagnose

Wikipedia maakt melding van een aantal aandoeningen met een gelijkaardig klinisch beeld als de vijfde ziekte met name:

• een hersenvliesontsteking (encefalitis)
• hand-, voet- en mondziekte (aandoening aan handen, voeten en mond, vooral bij jonge kinderen)
• Henoch-Schönlein purpura (HSP) (ontsteking van bloedvaten)
• herpangina (milde virusinfectie met blaasjes in de mond en keel)
• het herpes simplex-virus
• huiduitslag als gevolg van medicatiegebruik
• klierkoorts (virale infectie met keelpijn)
• mazelen (virale infectie met symptomen aan ogen en huid)
• molluscum contagiosum (virale huidinfectie met parelwitte letsels op huid)
• pokken
• roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• roseola infantum (koorts en huiduitslag bij jonge kinderen)
• rubella (rodehond: huiduitslag op gezicht, romp, armen en benen)
• varicella (waterpokken: infectie met algemene symptomen en huiduitslag)

Behandeling

Een bekende behandeling is niet voorhanden voor erythema infectiosum. Het virus verdwijnt spontaan binnen enkele weken. Als het kind pijn heeft in de gewrichten of een jeukende huiduitslag heeft, dan zet de arts mogelijk wel medicijnen in. Paracetamol voor kinderen verlicht de gewrichtspijn.

Prognose

De meeste kinderen en volwassenen hebben slechts milde symptomen en herstellen volledig van de vijfde ziekte binnen zeven tot tien dagen nadat de symptomen zijn opgetreden.

Complicaties vijfde ziekte

Erythema infectiosum veroorzaakt bij de meeste patiënten geen complicaties. Zwangere vrouwen nemen best contact op met de arts. De arts test of de vrouw voldoende immuun (beschermd) is tegen het virus. Meestal zijn zwangere vrouwen echter wel beschermd tegen het virus. Vrouwen die niet immuun zijn, ervaren meestal slechts milde symptomen bij de uitbarsting van de vijfde ziekte. Het virus veroorzaakt echter bloedarmoede bij een ongeboren baby en in sommige gevallen veroorzaakt dit zelfs een miskraam. Deze complicaties komen zelden voor en verschijnen vrijwel uitsluitend bij vrouwen in het eerste trimester van de zwangerschap. Voorts treden bij bepaalde patiëntengroepen vaker complicaties op, zoals bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem zoals patiënten met kanker, leukemie of een hiv-infectie, of bij patiënten met bepaalde bloedproblemen zoals sikkelcelanemie. Tot slot is een miltinfarct (belemmerde bloedtoevoer naar milt met buikpijn) een andere (zeldzame) complicatie van erythema infectiosum.

Preventie virale infectieziekte

Voor erythema infectiosum is geen vaccin voorhanden. Een echte manier om de verspreiding van de vijfde ziekte te voorkomen, bestaat niet. Wanneer de symptomen van de ziekte namelijk aanwezig zijn, is de patiënt meestal niet meer besmettelijk.

Lees verder

• Parvovirus B19-infectie: Soorten ziekten door virus
• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)
• Veel voorkomende besmettelijke huidaandoeningen
• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid