Platvoeten: Pijnloze voetafwijking met voetzool op de grond

Bij platvoeten (doorgezakte voeten) ontstaat een verzakking van de holte in het midden aan de zoolzijde van de voet. Hierdoor rust de gehele voetzool op de grond. Deze voetafwijking komt vrijwel altijd voor bij de normale ontwikkeling van zuigelingen en peuters, maar ook bij bepaalde aangeboren en verworven aandoeningen en omgevingsfactoren presenteert een patiënt zich met deze meestal pijnloze voetafwijking. In de meeste gevallen is een behandeling niet nodig, maar bij pijn of functieproblemen van de voet of bij andere onderliggende problemen, zet de arts een orthopedische of eventueel een chirurgische behandeling in. De vooruitzichten voor de meeste patiënten met platvoeten zijn uitstekend.

• Synoniemen
• Aangeboren platvoeten
• Verworven platvoeten
• Symptomen: Pijnloze voetafwijking
• Diagnose en onderzoeken van voetzool op de grond
• Behandeling is niet altijd nodig
• Prognose is goed
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen

De gebruikte medische termen voor platvoeten zijn:

• pes planovalgus
• pes planus

Aangeboren platvoeten

Normaal bij zuigelingen en peuters

Platvoeten zijn een veel voorkomende aandoening. De aandoening is normaal bij zuigelingen en peuters. Platvoeten treden op door loszittende pezen; de weefsels die de gewrichten in de voet bij elkaar houden. De weefsels vormen echter wel geleidelijk een voetboog bij kinderen tussen twee- en driejarige leeftijd. De meeste mensen hebben normale voetbogen tegen de tijd dat ze volwassen zijn. Maar bij sommige mensen is nooit een voetboog gevormd wat aanleiding geeft tot platvoeten.

Erfelijke aandoeningen gepaard met platvoeten

Sommige erfelijke aandoeningen veroorzaken afwijkingen aan de botten, spieren of het bindweefsel in en rond de voet waardoor platvoeten bij de geboorte ontstaan zoals bij volgende ziekten:

• de ziekte van Camurati-Engelmann (botaandoening)
• de ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aantasting perifere zenuwen waardoor patiënten voetafwijkingen hebben)
• het Ehlers-Danlos syndroom (bindweefselziekte met symptomen aan de huid en de gewrichten)
• het Marfan-syndroom (skelet- en bindweefselziekte met symptomen aan het hart, de ogen en het skelet)
• het Morquio-syndroom (stofwisselingsziekte met afwijkingen aan het gezicht en skelet)
• het Pitt-Hopkins syndroom (afwijkingen aan gezicht en hersenen)
• het Weaver-syndroom (neurologische aandoening met symptomen aan het skelet, het gezicht, de motoriek en de hersenen)
• osteogenesis imperfecta (fragiele botten en vaak botbreuken)

Verworven platvoeten

Verworven aandoeningen en enkele omgevingsfactoren brengen ook een verhoogd risico op platvoeten met zich mee.

Aandoeningen

Door ziekten ontstaat soms schade aan de spieren, de zenuwen of het bindweefsel in of rond de voet waardoor toch platvoeten ontstaan bij mensen waarbij voorheen reeds gevormde bogen aanwezig waren. Dergelijke platvoet verschijnt vaak maar niet altijd aan één zijde. Bij volgende aandoeningen komt een platvoet vaker voor:

• cerebrale parese (hersenverlamming)
• chronische peesontsteking aan de binnenenkel (problemen aan tibialis posteriorpees)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• reumatoïde artritis (ontsteking van organen en gewrichten)
• spierdystrofie (progressief verlies van spiermassa)
• spina bifida (open rug)

In zeldzame gevallen ontstaan pijnlijke platvoeten bij kinderen waarin twee of meer van botten in de voet groeien of samensmelten. Dit is het gevolg van de aandoening 'tarsale coalitie'.

Omgevingsfactoren
Enkele omgevingsfactoren verhogen het risico op het ontwikkelen van platvoeten op oudere leeftijd zoals:

• de veroudering
• een zwangerschap
• het dragen van fout schoeisel
• obesitas (zwaarlijvigheid)
• verwondingen

Symptomen: Pijnloze voetafwijking

De meeste patiënten met platvoeten hebben geen pijn of andere problemen, tenzij ze lijden aan een andere, onderliggende aandoening. Wanneer pijn in de voet, de enkel of het onderbeen optreedt, dan is professioneel medisch advies nodig. Af en toe is wel sprake van vermoeide voeten of pijnlijke voeten na het lang rechtstaan of sporten, wat vooral optreedt bij volwassenen.

Diagnose en onderzoeken van voetzool op de grond

Lichamelijk onderzoek

De arts neemt de gezondheidsgeschiedenis van de patiënt door en kijkt naar mogelijke oorzaken van ziekten of verwondingen die gekoppeld zijn aan platvoeten. Hij bekijkt tevens de schoenzolen en zoekt hierbij naar ongebruikelijke slijtagepatronen. Daarna observeert hij de voeten en de benen van de patiënt. Bij patiënten met platvoeten komt de wreef van de voet namelijk in contact met de grond bij het staan. De arts vraagt daarom aan de patiënt om op de tenen te gaan staan op een vlakke ondergrond. Ziet hij een voetboog op de grond, dan is sprake van een soepele (flexibele) platvoet. De voetboog is niet zichtbaar bij een stijve platvoet. Ook test de arts de sterkte van spieren en pezen zoals de achillespees of tibialis posterior pees. Verdere onderzoeken zijn niet nodig bij eenvoudige platvoeten.

Diagnostisch onderzoek

Bemerkt de arts geen voetboog wanneer de patiënt op de tenen staat (stijve of rigide platvoet), of heeft de patiënt toch pijn aan de voet, de enkel of het onderbeen, dan zet hij (één van) volgende onderzoeken in om een onderliggend probleem op te sporen:

• een CT-scan (kijkt naar de botten in de voet(en))
• een MRI-scan om (kijkt naar de pezen in de voet(en))
• een röntgenfoto van de voet(en)

Afhankelijk van de eventuele onderliggende ziekte, zijn soms nog wel andere onderzoeken vereist.

Behandeling is niet altijd nodig

Niet nodig

Bij een kind met platvoeten, is een behandeling niet vereist als het kind geen pijn heeft om te wandelen of andere problemen heeft. In feite groeien en ontwikkelen de voeten van het kind zich op dezelfde manier, ook al maakt het kind gebruik van speciale schoenen, inlegzolen of andere orthopedische hulpmiddelen. Ook het lopen op blote voeten, het rennen of het springen of andere activiteiten maken de platvoeten niet erger. Ook bij oudere kinderen en volwassenen is een verdere behandeling niet nodig bij soepele platvoeten die geen pijn of loopproblemen ervaren.

Wel nodig

Heeft de patiënt toch pijn als gevolg van soepele platvoeten, dan zijn orthesen (inlegzolen) in de schoen of speciale orthopedische schoenen nodig. Wanneer de patiënt met stijve platvoeten pijn ervaart, volgt de arts dit op en zet hij een passende behandeling in. Andere ondersteunende behandelingen omvatten pijnstillers, gewicht verliezen bij overgewicht en fysiotherapie. Bij tarsale coalitie begint de behandeling met rust en eventueel een gips. Chirurgie is nodig als de pijn aanhoudt.

Prognose is goed

De meeste patiënten met platvoeten hebben geen pijn en verder hebben ze ook geen andere problemen, waardoor een behandeling onnodig is. Enkele andere oorzaken van platvoeten zijn te behandelen zonder een operatie. Alleen wanneer andere behandelingen niet effectief zijn, zet de arts een operatie in om de pijn te verlichten. Vaak vermindert de pijn dankzij de operatieve ingreep, en tevens verbetert hierdoor de voetfunctie.

Complicaties

Mogelijke problemen na de operatie zijn onder andere:

• aanhoudende pijn
• een blijvende voetvervorming
• een infectie
• een verlies van de beweging van de enkel
• geen genezing van de gefuseerde botten

Preventie

De meeste gevallen van platvoeten zijn niet te voorkomen. Het dragen van goede ondersteunde schoenen is echter nuttig.

Lees verder

• Voetboogpijn: Oorzaken en behandeling van pijn in voetboog