Hamerteen: Abnormale bocht in middelste gewricht van teen

Een hamerteen (digitus malleus) is een misvorming van de teen. Hierbij ontstaat een abnormale bocht in het middelste gewrichtselement van een teen. Dit is het gevolg van een onbalans in de spieren, pezen en ligamenten die normaal gesproken de teen in een rechte positie houden. Het soort gedragen schoenen, de voetstructuur, een trauma en bepaalde ziekteprocessen dragen bij aan de ontwikkeling van deze afwijkingen. Het verlichten van de pijn en de druk van een hamerteen gebeurt veelal door het aanpassen van het schoeisel, fysiotherapie of anders door een operatie.

• Oorzaken hamerteen
• Risicofactoren: Dragen van foute schoenen
• Symptomen: Abnormale bocht in middelste gewricht van teen
• Soorten hamertenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling hamertenen
• Prognose teenafwijking
• Preventie van afwijking aan tenen

Oorzaken hamerteen

Wanneer de teenspieren uit balans raken, ontwikkelt zich mogelijk een hamerteen. Door het onevenwicht van de spieren ontstaat een grote druk op de pezen en gewrichten van de teen. Deze druk dwingt de teen in een hamerteenvorm. Dit is het gevolg van genen die iemand erft van de ouders. Een letsel aan de teen is een andere oorzaak. Slecht passende schoenen zijn hiervan de belangrijkste boosdoeners. Daarnaast zijn enkele risicofactoren bekend waardoor patiënten sneller te maken krijgen met één of meer hamertenen.

Risicofactoren: Dragen van foute schoenen

Schoenen

De meest voorkomende risicofactor van de hamerteen is het dragen van korte, strakke of puntige schoenen die te smal zijn. Als schoenen te strak, te kort of te puntig zijn, duwen ze de tenen uit balans. Puntige schoenen met hoge hakken zetten zware druk op de tenen. Hierdoor wordt de teen als het ware “gedwongen” in een gebogen positie. Dit resulteert in strakkere en verkorte spieren en pezen in de teen. Een hamerteen komt bijgevolg vaker voor bij vrouwen die schoenen dragen die niet goed passen of die vaak schoenen met hoge hakken dragen. Ook kinderen die schoenen dragen die ze ontgroeid zijn, zijn vaak getroffen door een hamerteen.

Aandoeningen

Bij bepaalde aandoeningen zoals diabetes mellitus (suikerziekte), artritis (gewrichtsontsteking), een Morton neuroom (pijn aan voet door zwelling van zenuw) en de ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aantasting perifere zenuwen), zijn patiënten meer vatbaar voor de totstandkoming van een hamerteen.

Omgevingsfactoren

Het risico op de teenafwijking neemt tevens toe met de leeftijd. Wanneer de tweede teen tot slot langer is dan de grote teen, ontstaan hamertenen sneller.

Symptomen: Abnormale bocht in middelste gewricht van teen

De symptomen van een hamerteen ontstaan bij de geboorte als gevolg van een erfelijke aandoening, maar ze ontwikkelen zich veelal op latere leeftijd. Zelden zijn alle tenen getroffen als gevolg van een probleem met de zenuwen of het ruggenmerg. Meestal heeft de patiënt dus last van één hamerteen. Een hamerteen tast meestal de tweede, derde of vierde teen aan, maar soms zijn andere of meerdere tenen getroffen.

Het middelste gewricht van de teen is gebogen. Het uiteinde van de getroffen teen buigt naar beneden in en krijgt hierdoor een soort klauwstand. In het begin is de patiënt nog in staat om de teen te bewegen en volledig de strekken. Na verloop van tijd is dit voor de patiënt niet langer mogelijk en doen alle bewegingen pijn (teenpijn). Boven de teen en op de voetzool vormt zich bovendien vaak eelt. Ook komen likdoorns voor doordat de teen tegen de binnenkant van de schoenen wrijft. wandelen of het dragen van schoenen is tot slot pijnlijk.

Soorten hamertenen

Flexibele hamerteen

Als de teen nog in het gewricht kan worden verplaatst, dan is sprake van een flexibele (en dus eerder milde) hamerteen.

Stijve hamerteen

Als de pezen in de teen stijf zijn, is de patiënt niet meer in staat om de hamerteen te bewegen. Deze ernstige vorm van een hamerteen vereist meestal een operatie.

Diagnose en onderzoeken

Een lichamelijk onderzoek van de voet bevestigt de aanwezigheid van een hamerteen. De arts bemerkt de teenstand en tevens heeft de patiënt pijn bij het maken van bewegingen. Voorts maakt de arts soms röntgenfoto’s om de botten en gewrichten van de voeten en tenen te evalueren. Hamertenen vormen bij patiënten met diabetes of een slechte bloedsomloop een probleem, en daarom moeten mensen met deze aandoeningen meteen een arts raadplegen bij de eerste tekenen van voetproblemen.

Behandeling hamertenen

Milde hamerteen

Een milde hamerteen bij kinderen behandelt de arts door het spalken van de aangetaste teen en eventueel fysiotherapie. Daarnaast is het nodig om de juiste maat van schoenen te dragen of een schoen te dragen met een brede teentip voor een beter comfort. Hoge hakken vermijdt de patiënt zoveel mogelijk. Schoenen met zachte zolen dragen verlicht de druk op de teen. Verder is het mogelijk dat een orthopedist steunzolen of speciale schoenen voorschrijft.

Ernstige hamerteen

Bij een ernstige hamerteen is een operatie nodig om de gewrichten weer recht te zetten. De arts snijdt bij de operatie vaak in pezen en ligamenten. Soms moet de arts de botten van elke kant van het gewricht met elkaar verbinden. Meestal mag de patiënt dezelfde dag na de operatie al naar huis. De teen is na de ingreep vaak nog even stijf en mogelijk is de teen ook ingekort.

Prognose teenafwijking

Als de arts de teenafwijking tijdig behandelt, is een operatie vaak te vermijden. Dankzij de behandeling heeft de patiënt minder pijn en is hij weer in staat om te wandelen.

Preventie van afwijking aan tenen

Het dragen van schoenen die te kort of smal zijn, is niet wenselijk. Het is verder nodig om regelmatig de schoenmaten bij kinderen te controleren omdat ze in sommige periodes snel groeien.