Aambeien: Gezwollen aderen in anus met rectale bloedingen

Ongeveer één op de drie mensen heeft ooit wel eens last van aambeien. Aambeien zijn gezwollen, ontstoken aderen in de anus of het onderste deel van het rectum (endeldarm). Ze bevinden zich ofwel in de anus of onder de huid rond de anus. Deze aandoening is te wijten aan een verhoogde druk op de anus, wat door tal van aandoeningen en situaties optreedt zoals door overmatig persen bij het maken van stoelgang. Rectale bloedingen, pijn en jeuk zijn de meest voorkomende kenmerken van de ziekte. Als de patiënt kampt met milde symptomen, is een behandeling vaak niet nodig of zijn de symptomen te verhelpen met enkele zelfzorgmaatregelen. Bij ernstige symptomen is een operatie vaak nodig. Aambeien zijn tot slot zelden gevaarlijk en meestal verdwijnen ze in een paar weken. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn erg goed.

• Synoniemen aambei
• Oorzaken: Gezwollen aderen in anus door verhoogde druk
• Inwendige of uitwendige aambeien
• Symptomen: Rectale bloedingen, pijn en jeuk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Complicaties
• Prognose
• Preventie: Stoelgang verbeteren

Synoniemen aambei

Een aambei is ook nog gekend in andere bewoordingen:

• haemorrhois
• hemorroïde
• het speen
• phlebectasia haemorrhoidalis
• varix haemorrhoidalis

Oorzaken: Gezwollen aderen in anus door verhoogde druk

Aambeien, die heel vaak voorkomen, resulteren uit een verhoogde druk (stuwing) op de anus. Door de druk in de anus of de omgeving daarvan zwellen de normale anale aders (uitzetting van aders) en weefsels. Het weefsel gaat dan bloeden, vaak tijdens het maken van stoelgang.

Aambeien zijn het gevolg van volgende factoren:

• anale seks
• bepaalde ziekten zoals levercirrose
• chronisch braken en het overmatig gebruik van klysma’s of laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie), wat bijvoorbeeld plaatsvindt bij de eetstoornis boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag)
• chronische diarree of constipatie
• een bekkentumor
• langdurig (op toilet) zitten
• obesitas (zwaarlijvigheid)
• persen tijdens het maken van de stoelgang
• veroudering: Aambeien komen vaker voor bij het verouderen, omdat de weefsels die de aderen ondersteunen in het rectum en de anus verzwakken en uitrekken.
• vezelarme voeding
• zwangerschap of een bevalling

Inwendige of uitwendige aambeien

Aambeien zijn zowel binnen als buiten het lichaam mogelijk.

Inwendige aambeien

Inwendige aambeien verschijnen net binnen de anus, aan het begin van het rectum. Als ze groot zijn, vallen ze naar buiten (verzakking, prolaps). Bij dit type aambeien komen vaak bloedingen voor tijdens het maken van stoelgang.

Uitwendige aambeien

Uitwendige aambeien verschijnen buiten de anus. Na het maken van stoelgang is het bij de aanwezigheid van deze aambeien moeilijk om het gebied weer te reinigen. Als een bloedstolsel zich vormt in een uitwendige aambei, dan is dit voor de patiënt erg pijnlijk.

Symptomen: Rectale bloedingen, pijn en jeuk

Aambeien zijn het vaakst pijnloos; uit het rectum komt dan wat pijnloos, helderrood bloed dat vooral op het toiletpapier aanwezig is. Wanneer zich echter een bloedstolsel vormt, heeft de patiënt erg veel pijn en ook het maken van stoelgang zelf is soms pijnlijk. Bij het zitten ontstaat voorts soms (anale) pijn of een branderig gevoel. Verder bevinden zich één of meer harde, gevoelige knobbels in de buurt van de anus (anusbultjes) die voelbaar en/of zichtbaar zijn. Bovendien heeft de patiënt anale jeuk (pruritus ani). Een groene ontlasting komt soms voor bij aambeien.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Meestal stelt de arts de diagnose van aambeien door te kijken naar het rectale gebied. Uitwendige aambeien zijn vooral op het zicht te identificeren.

Diagnostisch onderzoek

Een digitaal rectaal onderzoek, een anoscopie (inwendig kijkonderzoek van de anus), een proctoscopie (inwendig kijkonderzoek van endeldarm en anus) en/of een sigmoïdoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste deel van de dikke darm) zijn inzetbare onderzoeken om de diagnose te stellen. Deze onderzoeken zijn ook nodig om anale kanker en dikkedarmkanker uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Acute proctitis (ontsteking van de endeldarm), condyloma acuminatum en een rectale prolaps (endeldarmverzakking met verlies van stoelgang) zijn de differentiële diagnoses voor aambeien omdat het klinisch beeld gelijkaardig is.

Behandeling

Zelfzorg

Vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol, aspirineen ibuprofen zijn inzetbaar om de pijn te verminderen. Ontlastingsweekmakers zijn bruikbaar voor de patiënt; deze verminderen namelijk de druk en constipatie. Minimaal een half uur per dag wandelen of fysieke activiteit uitvoeren houdt het bloed en de darmen in beweging. Bij aandrang is het ook nodig om meteen naar het toilet te gaan. Het verminderen van de jeuk is mogelijk door het met een wattenstaafje toepassen van toverhazelaar rond het gebied, het dragen van katoenen ondergrond, het vermijden van toiletpapier met parfum of kleuren (babydoekjes zijn wel bruikbaar) en niet te krabben op het gebied. Daarnaast mag de patiënt zitbaden nemen om zich beter te voelen. Hierbij zit de patiënt in warm water gedurende tien tot vijftien minuten per keer. De zwelling verminderen gebeurt door het toepassen van koude met cold packs of koude kompressen op de anus. Een zitring, aambeienkussen speciale sprays en doekjes zijn ook verkrijgbaar. Helpen deze zelfzorgmaatregelen niet, dan is een bezoek aan een arts nodig voor andere medicijnen of om de aambeien te laten verwijderen.

Professionele medische zorg

Corticosteroïde crèmes, zalven of zetpillen verminderen pijn en zwelling. Ook zet de patiënt soms aambeicrèmes met lidocaïne in wat helpt bij het verminderen van de pijn. Zijn de zelfzorgmaatregelen en voorgeschreven geneesmiddelen niet voldoende, dan zet de arts mogelijk een operatie in om de aambeien te verwijderen. Deze chirurgische ingreep is in medische termen gekend als een hemorroïdectomie. Meestal voert de arts deze operatie uit bij patiënten met ernstige bloedingen of prolaps die niet reageren op andere therapieën.

Complicaties

Het bloed in de aambei vormt mogelijk stolsels. Hierdoor sterven omliggende weefsel af. Chirurgie is soms nodig om aambeien met stolsels te verwijderen. In zeldzame gevallen ontstaan ernstige bloedingen. Bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie) is een mogelijk gevolg van langdurig bloedverlies.

Prognose

De meeste symptomen van aambeien zijn verdwenen binnen enkele dagen. Na een zelfzorg- of medische behandeling is de prognose voor de meeste patiënten goed.

Preventie: Stoelgang verbeteren

Constipatie, persen tijdens de stoelgang en zitten op het toilet zijn verhogende risicofactoren voor het ontwikkelen van aambeien. Om verstopping en aambeien te voorkomen moet de patiënt voldoende vocht drinken, een vezelrijke voeding met veel fruit, groenten en volkoren granen nuttigen, vezelsupplementen gebruiken (niet altijd nodig) en ontlastingsweekmakers gebruiken om druk te voorkomen.

Lees verder

• Aambeien chirurgisch verwijderen bij pijn of jeuk
• Rectale druk: Oorzaken van drukkend gevoel in rectum
• Anusbultjes (anale knobbeltjes): Oorzaken en symptomen
• Anale jeuk: Oorzaken van jeukende anus (pruritus ani)