Hyperparathyroïdie: Overactieve bijschildklier

Hyperparathyroïdie: Overactieve bijschildklier Hyperparathyroïdie (hyperparathyreoïdie, parathyreotoxicose) is een aandoening waarbij de bijschildklieren teveel parathyroïdhormoon (PTH) produceren. Dit gebeurt meestal doordat zich te weinig calcium in het bloed bevindt of door een goedaardig gezwel van de bijschildklier. Door de overactieve bijschildklier ontstaat een verhoogd calciumgehalte in het bloed. Vermoeidheid zwakte, botproblemen en meer plassen zijn enkele symptomen van een overmatig actieve bijschildklier. Niet altijd is een behandeling nodig, maar soms zijn enkele zelfzorgmaatregelen in combinatie met medicatie of een operatie nodig voor het afremmen van de overactieve bijschildklier(en).

Oorzaken hyperparathyroïdie

In de hals bevinden zich vier kleine bijschildklieren, direct naast de schildklier. De bijschildklieren regelen het calciumgebruik in het lichaam door de productie van bijschildklierhormoon (PTH). PTH reguleert het calcium, het fosfor en vitamine D in het bloed en bot.

Oorzaken in de bijschildklier

Een klein adenoom (meestal goedaardige klierweefselgezwel) in één van de bijschildklieren is vaak de boosdoener van hyperparathyroïdie. Wanneer één of beide bijschildklieren te groot zijn, veroorzaakt dit eveneens een teveel van PTH. In zeldzame gevallen is de ziekte het gevolg van bijschildklierkanker.

Oorzaken buiten de schildklier

Medische aandoeningen die een laag calciumgehalte in het bloed (hypocalciëmie) of verhoogd fosfaat (hyperfosfatemie) veroorzaken, resulteren ook in hyperparathyroïdie. Dit gebeurt onder andere bij volgende aandoeningen:
  • aandoeningen waardoor het lichaam het moeilijk heeft om fosfaat uit het lichaam te verwijderen
  • nierfalen
  • onvoldoende calcium in de voeding: Als het calciumgehalte te laag is, reageert het lichaam hierop door nog meer PTH aan te maken, wat leidt tot overactieve bijschildklieren. Hierdoor stijgt het calcium in het bloed.
  • problemen met het absorberen van voedingsstoffen uit voedsel (malabsorptie)
  • te veel calciumuitscheiding in de urine (hypercalciurie)
  • tekort aan vitamine D (komt voor bij kinderen die onvoldoende gevarieerd eten en bij ouderen die onvoldoende zonlicht krijgen op de huid)

Risicofactoren overmatig actieve bijschildklier

De ziekte komt het meest voor bij zestigplussers, maar ook zijn soms jongvolwassenen getroffen. Hyperparathyroïdie is zeer ongebruikelijk bij kinderen. Vrouwen zijn vaker getroffen door een overactieve bijschildklier dan mannen. Ook radiotherapie aan het hoofd- en de nekgebied verhoogt het risico op de aandoening.

Vormen overactieve bijschildklier(en)

Primair

Bij de primaire vorm gebeurt een overmatige productie van PTH, wat soms asymptomatisch verloopt voor de patiënt. Primaire hyperparathyroïdie is de derde meest voorkomende endocriene aandoening. Deze is het vaakst te zien bij postmenopauzale vrouwen.

Secundair

Secundaire hyperparathyroïdie verloopt met een verhoogde afscheiding van PTH in reactie op een laag calciumgehalte, veroorzaakt door aandoeningen aan de nieren (meest voorkomend), de lever of de darmen.

Tertiair

Van tertiaire hyperparathyroïdie is sprake wanneer een autonome afscheiding van PTH gebeurt, meestal als gevolg van een chronische nierziekte. Zelfs na correctie van hypocalciëmie, zijn de klieren autonoom hetgeen resulteert in hypercalciëmie. Dit houdt zelfs mogelijk aan na een niertransplantatie.

Symptomen door verhoogd calcium in het bloed

De arts diagnosticeert hyperparathyroïdie vaak voordat symptomen optreden. De symptomen zijn meestal te wijten aan schade aan organen als gevolg van een hoog calciumniveau in het bloed (hypercalciëmie) of door het verlies van calcium uit de botten. Soms zijn de symptomen erg mild en lijken ze geen verband te houden met de bijschildklierfunctie, maar bij andere patiënten zijn de symptomen dan weer ernstig. De meeste symptomen treden geleidelijk op.

Mogelijke symptomen omvatten

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een bloedonderzoek en urineonderzoek uit om tekenen van een overactieve bijschildklier te identificeren. Daarnaast maakt hij een röntgenfoto van de botten en voert hij een botdichtheidsmeting uit om botverlies, breuken of osteomalacie (verweking van de botten) op te sporen. Tot slot is radiografisch onderzoek, echografie of een CT-scan van de nieren of urinewegen inzetbaar wat dan een verstopping of kalkafzettingen van de nieren onthult.

Behandeling

Bij een mild verhoogd calciumgehalte zonder symptomen is een medische behandeling niet altijd nodig, maar een opvolging door een arts is wel noodzakelijk. Een mogelijke behandeling bestaat uit:
  • een operatie om de overactieve klieren te verwijderen (meestal voor patiënten jonger dan vijftig jaar of waarbij een zeer hoog calciumgehalte ontstaat)
  • het drinken van meer vloeistoffen om de vorming van nierstenen te voorkomen
  • het nemen van oestrogeen voor vrouwen die de menopauze doorlopen hebben
  • het uitvoeren van meer fysieke activiteiten
  • het zeker niet nemen van Thiazidediureticum, een soort plaspil

Is hyperparathyroïdie het gevolg van een te laag vitamine D-gehalte, dan schrijft de arts deze vitamine D-supplementen voor.

Als hyperparathyroïdie het gevolg is van nierfalen, dan bestaat de behandeling uit extra calcium (calciumsupplementen) en vitamine D, het vermijden van fosfaat in de voeding, het geneesmiddel cinacalcet (Sensipar), nierdialyse of een niertransplantatie of bijschildklierchirurgie, als de productie van bijschildklierhormonen erg hoog staat.

Prognose

De vooruitzichten afhankelijk van de oorzaak van hyperparathyroïdie.

Complicaties van teveel PTH

Lange termijn problemen die optreden bij ongecontroleerde hyperparathyroïdie zijn onder meer:

Bijschildklierchirurgie leidt soms tot hypoparathyreoïdie (te traag werkende bijschildklier(en)) en beschadiging van de zenuwen die de stembanden besturen.

Tot slot treedt soms hypermagnesiëmie (verhoogd magnesiumgehalte in het bloed) op en dit dan vooral bij primaire hyperparathyroïdie.
© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Hyperparathyreoïdie, te snel werkende bijschildklier(en)Hyperparathyreoïdie, te snel werkende bijschildklier(en)Ongeveer 1% van de bevolking krijgt te maken met hyperparathyreoïdie, oftewel te snel werkende bijschildklier(en). Soms…
Bijschildklieradenoom: Goedaardige tumor van bijschildklierBijschildklieradenoom: Goedaardige tumor van bijschildklierDe bijschildklieren produceren het bijschildklierhormoon, ook gekend als PTH (parathyroïdhormoon). PTH reguleert de hoev…
Bijschildklier: functie en aandoeningenBijschildklier: functie en aandoeningenDe bijschildklier of de glandula parathyreoïdea is een zeer klein kliertje ter grootte van een rijstkorrel. De hoogte be…
Bijschildklierhyperplasie: Vergroting van bijschildklierenBijschildklierhyperplasie: Vergroting van bijschildklierenDe bijschildklieren bevinden zich in de nek, in de buurt van of aan de achterkant van de schildklier. Ze zorgen voor het…

Hyperhidrose: Overmatig zweten door overactieve zweetklierenHyperhidrose: Overmatig zweten door overactieve zweetklierenHyperhidrose is een medische aandoening waarbij een patiënt overdreven en ook op onvoorspelbare momenten zweet als gevol…
Hyperthyreoïdie: Overmatig actieve (overactieve) schildklierHyperthyreoïdie: Overmatig actieve (overactieve) schildklierDe schildklier is een belangrijk orgaan van het endocriene systeem. De vlindervormige klier ligt aan de voorzijde van de…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 19 februari 2017:
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Hyperparathyreoïdie, https://www.radboudumc.nl/Zorg/Ziektebeelden/Pages/Hyperparathyreoidie.aspx
  • Hyperparathyreoïdie, https://www.uzleuven.be/nl/hyperparathyreoidie
  • Hyperparathyroidism, http://patient.info/doctor/hyperparathyroidism-pro
  • Hyperparathyroidism, http://patient.info/doctor/hyperparathyroidism-pro
  • Hyperparathyroidism, https://medlineplus.gov/ency/article/001215.htm
  • Risk factors, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperparathyroidism/basics/risk-factors/con-20022086
  • Symptoms, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperparathyroidism/basics/symptoms/con-20022086
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 16-03-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.