Hyperaldosteronisme: Verhoogde vrijgave van aldosteron
Hyperaldosteronisme (syndroom van Conn of ziekte van Conn) is een aandoening waarbij één of twee bijnieren te veel van het hormoon aldosteron in het bloed vrijgeven. Deze aandoening bestaat in een primaire vorm wanneer het probleem bij de bijnieren zelf te vinden is. Maar een secundaire vorm is ook mogelijk, wanneer het probleem zich buiten de bijnieren bevindt. Het vasthouden van water en een verhoogde bloeddruk zijn vaak voorkomende gevolgen van de ziekte. De behandeling bestaat bij de primaire vorm veelal uit chirurgie en medicatie, terwijl de arts bij de secundaire vorm vooral medicijnen inzet. De prognose is zeer variabel bij hyperaldosteronisme.
Wat is aldosteron?
Aldosteron is een hormoon geproduceerd door de
bijnier. Dit hormoon regelt de bloeddruk door het reguleren van de elektrolytenbalans, zoals het natrium en kalium in het bloed. Teveel aldosteron zorgt voor een
verstoorde elektrolytenbalans waarbij het lichaam natrium en water vasthoudt en kalium in grote hoeveelheden verliest. Dit leidt tot een verhoogde hoeveelheid vocht in het lichaam, en verhoogt daarom de bloeddruk.
Oorzaken en vormen: Primair en secundair hyperaldosteronisme
Primair
Primair hyperaldosteronisme is te wijten aan een probleem van de bijnieren zelf, waardoor ze teveel aldosteron vrijgeven. Soms is het probleem genetisch bepaald, maar ook de voeding, een
hartaandoening, een
leveraandoening, een
nierziekte of een hoge bloeddruk (
hypertensie) dragen bij aan de totstandkoming van primair hyperaldosteronisme. Meestal is primair hyperaldosteronisme het gevolg van een goedaardige tumor van de bijnier (bijnieradenoom) zoals een
feochromocytoom. Deze aandoening, die goed is voor 60% van de gevallen van primair hyperaldosteronisme, komt vooral voor bij mensen tussen dertig en vijftig jaar oud. Ook bilaterale
bijnierhyperplasie (vergroting van de bijnier aan beide kanten) is mogelijk. Minder vaak is primair hyperaldosteronisme het gevolg van een eenzijdig
bijnierschorscarcinoom (<1%), eenzijdige bijnierhyperplasie (<1%) of familiaal hyperaldosteronisme, type I en II (<1%).
Secundair
Bij secundair hyperaldosteronisme veroorzaakt een probleem elders in het lichaam de vrijgave van teveel adolsteron door de bijnieren. Dit doet zich voor bij een overstimulatie van renine (en dus angiotensine II) van de zona glomerulosa (buitenste laag van de bijnier). Bij patiënten met hypertensie zijn veel voorkomende oorzaken bekend zoals
nierarteriestenose (vernauwing van slagaders in nieren) en het
nefrotisch syndroom (
nierziekte met
te veel eiwit in urine). Oorzaken bij patiënten met een normale bloeddruk (normotensie) omvatten congestief
hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) en
levercirrose, waarbij de overtollige aldosteronproductie bijdraagt aan natriumretentie.
Symptomen: Verhoogde bloeddruk
Primaire en secundaire hyperaldosteronisme hebben veel voorkomende symptomen die het gevolg zijn van natriumretentie, kaliumverlies en de combinatie van hypokaliëmie (verlaagd kaliumgehalte in het bloed) en hypertensie.
De meeste patiënten presenteren zich met gewone hypertensie (verhoogde bloeddruk). De hypertensie is mogelijk ernstig en gaat soms gepaard met schade aan de nieren, het hart (hartritmestoornissen) en het netvlies. Veel dorst hebben (
polydipsie), grote hoeveelheden plassen (
polyurie) en
nycturie (nachtelijk plassen) zijn symptomen die optreden bij een slechte nierfunctie. De weinige symptomen die verder nog gepaard gaan met de ziekte, zijn niet specifiek, zoals
spierzwakte en
tetanie. Tetanie houdt in dat de patiënt een verhoogde spierprikkelbaarheid heeft die bestaat uit hyperreflexie (overmatige reflexen) en een krampachtige buiging van polsen en enkels, meestal gevolgd door
spierkrampen over het hele lichaam.
Verlamming die komt en gaat,
tintelingen in
handen,
vingers,
voeten en tenen met soms een tijdelijk en plaatselijk verdoofd zijn andere kenmerken.
Hoofdpijn,
migraine (aanvallen van een aura en/of
eenzijdige hoofdpijn) en (chronische)
vermoeidheid zijn tot slot andere niet-specifieke tekenen van hyperaldosteronisme.
Diagnose en onderzoeken
De arts zet een
CT-scan van de buik, een
elektrocardiografie (hartfilmpje), een
urineonderzoek en een
bloedonderzoek in om hyperaldosteronisme op te sporen. Het urineonderzoek onthult hyperkaliurie (verhoogd kaliumgehalte in de urine). Het bloedonderzoek onthult voorts een verhoogd calciumgehalte in het bloed (
hypercalciëmie), een verlaagd kaliumgehalte in het bloed (
hypokaliëmie), een verhoogd natriumgehalte in het bloed (
hypernatriëmie), een verhoogde bloedsuikerspiegel (
hyperglykemie) en
metabole alkalose (te lage zuurgraad van het bloed). Daarnaast plaatst de arts een
katheter in de aderen van de bijnieren om te controleren welke van de twee bijnieren teveel aldosteron aanmaakt.
Behandeling met medicatie en/of chirurgie
Primair hyperaldosteronisme
Primair hyperaldosteronisme veroorzaakt door een bijnieradenoom behandelt de arts met chirurgie (meestal laparoscopisch), en soms met medicijnen. Het verwijderen van de bijniertumor helpt het onder controle krijgen van de symptomen. Zelfs na de operatie ervaart 30% van de patiënten nog steeds een hoge bloeddruk. Zij moeten dan vaak nog steeds medicatie nemen, maar meestal wel een lagere dosis. Het beperken van de zoutinname en het innemen van medicijnen verlicht de symptomen zonder operatie. Geneesmiddelen voor de behandeling hyperaldosteronisme zijn onder meer geneesmiddelen die de werking van aldosteron blokkeren en
diuretica (plaspillen), die helpen bij het reguleren van de
vochtophoping in het lichaam. Frequente bijwerkingen zijn
misselijkheid, een
huiduitslag en gynaecomastie.
Secundair hyperaldosteronisme
Secundaire hyperaldosteronisme behandelt de arts ook met geneesmiddelen
ACE-remmers (bijvoorbeeld captopril, enalapril of lisinopril) en angiotensine-II-antagonisten (bijvoorbeeld losartan, candesartan) zijn effectief bij hartfalen, zowel symptomatisch en in het verhogen van de levensverwachting. Spironolacton is waardevol in beide gevallen en 25 mg / dag verbetert de overlevingskansen bij. Chirurgie gebruikt de arts niet bij secundair hyperaldosteronisme.
Prognose
De vooruitzichten voor primair hyperaldosteronisme zijn goed met een vroege diagnose en behandeling. De vooruitzichten voor secundair hyperaldosteronisme hangen af van de oorzaak van de aandoening.
Complicaties van verhoogde vrijgave van aldosteron
Primair hyperaldosteronisme brengt soms een zeer hoge bloeddruk met zich mee, waardoor veel organen, waaronder de ogen, de nieren, het hart en de
hersenen schade oplopen. Impotentie (
onvruchtbaarheid) en
gynaecomastie (vergrote borsten bij mannen) verschijnen af en toe bij langdurig gebruik van geneesmiddelen.
Lees verder