Acanthosis palmaris (huidziekte): Penshandpalmen door kanker
Een erg vreemde en zeldzame aandoening is de huidziekte "acanthosis palmaris". Hierbij heeft een patiënt handpalmen die lijken op een stuk pens. De huid is namelijk dik en fluweelzacht met een vergroving van het huidreliëf. Vaak gaat deze huidafwijking gepaard met een vorm van kanker, meestal van de longen of het maagdarmkanaal, maar andere vormen zijn ook beschreven in de medische literatuur. De patiënt vertoont niet altijd symptomen bij deze huidziekte, maar het is wel mogelijk dat de aanwezige symptomen gerelateerd zijn met de onderliggende vorm van kanker. Acanthosis palmaris vereist grondige lichamelijke en beeldvormende onderzoeken. De arts behandelt de vorm van kanker, wat een variabele uitkomst heeft. Soms verbeteren de penshandpalmen na behandeling van de kankervorm, maar dit is niet altijd het geval.
Oorzaken huidziekte: Door vorm van kanker
Het is anno oktober 2020 niet duidelijk wat de exacte oorzaak is van acanthosis palmaris. Bij de onderliggende vorm van kanker komen stoffen vrij, waardoor de huidcellen van de handpalm gaan woekeren. Vermoedelijk draagt dit bij aan de totstandkoming van de penshandpalmen.
Kanker
Acanthosis palmaris gebeurt vaak in combinatie met
acanthosis nigricans. Deze aandoening waarbij een verdikte en verkleurde huid optreedt, bestaat in een aangeboren en verworven vorm. Bij het verworven type zijn een aantal vormen van
kanker geassocieerd, meestal
maagkanker of
longkanker, maar ook andere kankervormen zijn mogelijk. Wanneer acanthosis palmaris verschijnt zonder acanthosis nigricans, is dit meestal te wijten aan longkanker. Minder vaak is de ziekte geassocieerd met hoofd- en halstumoren en tumoren van het urogenitaal stelsel.
Andere aandoeningen
Af en toe lijdt een patiënt met acanthosis palmaris aan
parapemphigus (huidziekte met
blaren, vooral bij ouderen),
psoriasis (chronische huidziekte met
droge huid en
schilfers) of
exfoliatieve dermatitis (
ontsteking met verlies van huid).
Symptomen: Handpalmen lijken op pens
Acanthosis palmaris is een huidaandoening waarbij een patiënt handpalmen heeft die dik en fluweelzacht zijn, met een vergroving van het huidreliëf. Door het typische uiterlijk van de handpalmen, doet dit denken aan een stuk pens, de maagwand van rundvlees, varkensvlees of schapen. Daarom staat de ziekte ook wel bekend als “penshandpalmen” of de Engelse benamingen “tripe palms” of “tripe hand”. De symptomen ontstaan meestal nog voordat de diagnose van kanker gesteld is, maar sporadisch heeft de patiënt reeds eerder kanker gehad en wijst acanthosis palmaris op
uitzaaiingen (metastasen) van de vorige vorm van kanker. De bijkomende symptomen zijn afhankelijk van de kankervorm, maar sommige patiënten zijn volledig asymptomatisch.
Diagnose en onderzoeken huidaandoening
Patiënten met acanthosis palmaris hebben een zeer typisch uiterlijk van de handpalmen. Deze penshandpalmen hebben een verdikte en schilferachtige huid, en zijn door het karakteristieke uiterlijk haast niet te verwarren is met andere ziekten. Bij meer dan 40% van de patiënten is acanthosis palmaris één van de eerste symptomen van een niet-gediagnosticeerde kanker. De arts onderzoekt bijgevolg de patiënt volledig en zoekt via
beeldvormende onderzoeken zoals een
röntgenfoto, een
CT-scan en een
MRI-scan, een
biopsie en een
bloedonderzoek naar de aanwezigheid van één of meer tumoren in de longen of het maagdarmkanaal.
Behandeling penshandpalmen
Huid
Voor acanthosis palmaris zelf is geen specifieke behandeling beschikbaar, al verminderen verzachtende crèmes, actuele retinoïden en keratolytica (geneesmiddelen die de hoornlaag van de huid verdunnen) bij sommige patiënten wel de huidgerelateerde symptomen.
Kanker
De arts behandelt de onderliggende vorm van kanker via een geschikte
kankerbehandeling. Als hij de kanker behandelt, verdwijnt bij ongeveer drie op de tien patiënten ook acanthosis palmaris.
Prognose huidafwijking aan handpalmen
Het is onvoorspelbaar of de behandeling van kanker effectief is voor het behandelen van de symptomen van de huidaandoening. Sommige patiënten ervaren ondanks een succesvolle therapie nog jarenlang klachten als gevolg van acanthosis palmaris. Bij anderen is de kankerbehandeling wel effectief om de huidgerelateerde symptomen te laten verdwijnen.
Preventie acanthosis palmaris
Het is niet mogelijk om de ontwikkeling van de penshandpalmen te voorkomen. Patiënten in risicogroepen moeten regelmatig een arts bezoeken om zich te laten screenen op kanker.