Beenmergpunctie: Onderzoek van bloedcellen en beenmerg

Beenmergpunctie: Onderzoek van bloedcellen en beenmerg Soms is een patiënt ziek en biedt een bloedonderzoek onvoldoende informatie over de aanwezige gezondheidsproblemen van een patiënt. De arts besluit daarop soms om een beenmergpunctie (beenmergonderzoek) uit te voeren. Dit is een medisch onderzoek waarbij de arts een beetje vloeibaar (beenmergaspiratie) en vast (beenmergbiopsie) beenmerg uit de botten wegneemt. De arts krijgt hierdoor een beter idee over de conditie van het beenmerg en de bloedcellen. Het weggenomen beenmerg gaat naar een laboratorium voor verder onderzoek en onthult dan mogelijk een infectie, een ziekte, of een ander beenmergprobleem. Beenmerg is namelijk weefsel in het bot dat zorgt voor de aanmaak van bloedcellen en bloedplaatjes.

Indicatie onderzoek

Tal van aandoeningen zijn geassocieerd met een beenmergafwijkingen. De arts beslist vaak om dit onderzoek uit te voeren wanneer de waarden van de bloedplaatjes of witte of rode bloedcellen laag zijn. Bij dit onderzoek weet dat arts of sprake is van een ziekte of infectie, en ook kent hij de progressie van de ziekte dankzij een beenmergpunctie. Hij gebruikt bovendien een beenmergpunctie om de effecten van een behandeling na te gaan. Vermoedt de arts dat de patiënt lijdt aan kanker, dan is hij dankzij een beenmergpunctie in staat om te kijken of reeds metastasen (uitzaaiingen) van de kanker gebeurd zijn.

Diverse aandoeningen tasten het beenmerg aan:
  • een beenmergziekte
  • bloed- of beenmergkanker
  • bloedarmoede (anemie)
  • bloedcelafwijkingen
  • infecties
  • andere

Beenmergziekte

In sommige gevallen is het beenmerg zelf aangetast door een ziekte:

Bloed- of beenmergkanker

In o.a. volgende soorten kanker gebeurt een aantasting van het beenmerg:

Bloedarmoede

Een laag aantal rode bloedcellen (anemie) komt voor bij o.a.:

Bloedcelafwijkingen

Bij volgende bloedcelafwijkingen ontstaan afwijkingen in het beenmerg:

Infecties

Ook enkele infecties leiden tot problemen met het beenmerg:

Andere

Verder zijn koorts van onbekende oorsprong en hemochromatose, een erfelijke aandoening waarbij ijzer zich opbouwt in het bloed andere indicaties voor een beenmergpunctie.

Voor het onderzoek

Voor het beenmergonderzoek heeft de patiënt een vraaggesprek met de arts. Hij deelt hierbij mee welke medicijnen, kruiden- en voedingssupplementen hij neemt, alsook of hij bepaalde allergieën heeft. Soms is het namelijk nodig om tijdelijk met bepaalde geneesmiddelen te stoppen (zoals bloedverdunners), maar dit bespreekt de patiënt steeds vooraf met de arts. Vlak voor het onderzoek krijgt de patiënt indien nodig een licht kalmerend middel. De patiënt draagt voor het onderzoek ook een ziekenhuisjurk. Een beenmergpunctie kent een tijdsduur van circa tien tot vijftien minuten.

Tijdens de procedure

De patiënt gaat op de zij of op de buik liggen. Een arts of verpleegkundige geeft een plaatselijke verdoving in het gebied waar de arts de punctie uitvoert. Dit is meestal aan de achterzijde van het bekken (cristapunctie), maar af en toe is de punctie nodig vanaf het borstbeen (sternumpunctie). De patiënt voelt een klein prikje bij het injecteren van de verdoving. Daarna maakt de arts een kleine chirurgische insnijding (incisie). Hij plaatst vervolgens een holle naald voorbij de huid in het bot. Hiermee verzamelt de arts een cilindervormig monster, gekend als een kernmonster. De arts neemt mogelijk zowel vast als vloeibaar beenmerg weg. Het verwijderen van een vast deel van het bot is gekend als 'biopsie' (beenmergbiopsie). Aspiratie is de medische term voor het wegnemen van het vloeibare deel van het beenmerg (beenmergaspiratie). Sommige patiënten voelen een stekende of doffe pijn of ongemak wanneer de arts de vloeistof of het weefsel wegneemt, omdat een verdoving van de binnenkant van de botten niet mogelijk is. Onmiddellijk na de procedure sluit de arts de incisie en is het onderzoek afgelopen.

Na een beenmergpunctie

De arts of verpleegkundige brengt de patiënt naar een ziekenhuiskamer waar de patiënt even mag uitrusten op de rug, zodat het prikgaatje met het gewicht dichtgedrukt blijft. De patiënt mag pas zelfstandig naar huis wanneer de verdoving is uitgewerkt. Heeft de patiënt echter een kalmerend medicijn gekregen, dan moet een begeleider hem naar huis brengen nadat de medicatie en verdoving uitgewerkt zijn. De patiënt moet de wonde voorts gedurende 24 uur na de beenmergbiopsie droog en schoon houden. Tot ongeveer één week na de ingreep voelt de patiënt ook nog wat lichte pijn waarvoor hij gewone pijnstillers mag nemen.

Pijnbestrijding

Medisch

Een beenmergpunctie speelt een cruciale rol in de diagnose en behandeling van diverse hematologische en systemische ziekten. De meeste patiënten beschouwen de procedure als zeer pijnlijk en ongemakkelijk. Lokale infiltratie met lidocaïne of soortgelijke lokale analgetica is de pijnbestrijdingsnorm in de meeste ziekenhuizen. Ook sedatie (verdoving), meestal door middel van benzodiazepinen (medicatie bij angst), vermindert de anticiperende angst, biedt analgesie (pijnstilling) en zorgt ook voor geheugenverlies voor de korte termijn. Combinaties van verschillende geneesmiddelen verlagen de vereiste dosis van elk individueel geneesmiddel en minimaliseren hierdoor bijwerkingen. Volledige anesthesie is vrij ongebruikelijk bij een beenmergpunctie wegens de korte tijdsduur van het onderzoek en de korte pijn die hierbij optreedt. Bij erg jonge kinderen maken artsen vaak wel gebruik van een volledige verdoving, maar oudere kinderen zijn vaak wel in staat om met plaatselijke verdoving het onderzoek te ondergaan.

Psychisch

Niet-farmacologische factoren spelen ook een belangrijke rol in de pijnbestrijding bij een beenmergpunctie. Patiënten hebben vooraf volledige en begrijpelijke informatie nodig. Afleidingstechnieken, zoals cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), hypnose en muziektherapie minimaliseren bij een aantal patiënten bovendien de pijn.

Resultaten van verwijderen vast en vloeibaar beenmerg

Het laboratorium onderzoekt het verkregen beenmerg. Zowel het vloeibaar als het vast beenmerg bieden verschillende maar wel aanvullende informatie over de conditie van het beenmerg en de bloedcellen. Meestal gaat de patiënt na één week terug naar het ziekenhuis voor een bespreking van de onderzoeksresultaten, hoewel het onderzoek van sommige biopten meer tijd in beslag neemt. Abnormale resultaten zijn te wijten aan kanker, bloedarmoede of een andere aandoening. De arts voert soms nog bijkomende onderzoeken uit om een diagnose te bevestigen of om de ernst van de ziekte te controleren.

Complicaties bij onderzoek van het beenmerg

Een beenmergpunctie is invasief onderzoek dat over het algemeen veilig is. Complicaties zijn zeldzaam en komen voornamelijk voor bij patiënten met andere problemen aan het immuunsysteem, of patiënten met een laag aantal bloedplaatjes (trombocytopenie). Complicaties omvatten langdurige pijn op de plek waar de biopsie werd genomen, (grote) bloedingen, een allergische reactie op de anesthesie op de plaats van de punctie en, heel af en toe, lokale infecties. Zelden krijgt een patiënt na een beenmergpunctie te maken met sacro-ilïtis (ontsteking van het gewricht tussen heiligbeen en darmbeen) en pyoderma gangrenosum (huidaandoening met pijnlijke diepe en grote huidzweren).
© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Beenmergpunctie: waarom, pijnlijk, uitslagBeenmergpunctie: waarom, pijnlijk, uitslagEen beenmergpunctie, waarom? Bij verdenking van een bloedziekte is een beenmergpunctie heel zinvol. Een beenmergpunctie…
Beenmergpunctie: waarom wordt deze gedaan?Beenmergpunctie: waarom wordt deze gedaan?Een beenmergpunctie is het verwijderen van merg uit het bot. Een beenmergpunctie wordt niet zomaar uitgevoerd, maar dien…
Biopsie: Verwijderen van weefselmonster (biopt)Biopsie: Verwijderen van weefselmonster (biopt)Een biopsie is een microscopisch of chemisch onderzoek van stukjes weefsel. Deze verkrijgt de arts via opzuiging, uitpon…
Bloedcellen in bloed: erytrocyten, leukocyten en trombocytenBloedcellen in bloed: erytrocyten, leukocyten en trombocytenOns bloed kan worden opgevat als een vloeibaar weefsel voor afweer en transport. Maar waar bestaat het nu uit? Het bloed…

Mastitis: Ontsteking van borstweefsel, vaak bij borstvoedingMastitis: Ontsteking van borstweefsel, vaak bij borstvoedingMastistis is de medische term voor een borstweefselontsteking, vaak ook foutief benoemd als 'borstontsteking'. Vooral vr…
Slapeloosheid: tips als je moeite hebt om in slaap te vallenSlapeloosheid: tips als je moeite hebt om in slaap te vallenSlapeloosheid staat ook wel bekend als insomnie. Het is de meestvoorkomende slaapstoornis. Slapeloosheid is een slaapsto…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: scientificanimations.com, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0/bewerkt)
  • Geraadpleegd op 3 april 2017:
  • Beenmergonderzoek, https://hematologiegroningen.nl/patienten/content/2beenmergonderzoek.htm
  • Beenmergpunctie, http://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/onderzoeken/beenmergpunctie
  • Bullous pyoderma gangrenosum in a patient with Acute myelogenous leukemia, as a pathergic reaction after bone marrow biopsy., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27313098
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Definition, http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/bone-marrow-biopsy/basics/definition/prc-20020282
  • Methods of reducing pain during bone marrow biopsy: a narrative review., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26541397
  • Rare Bone Marrow Biopsy Complication: A Challenging Case of Sacroiliitis and Staphilococcus Aureus Sepsis., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27162606
  • What Is a Bone Marrow Biopsy?; http://healthtools.aarp.org/health/bone-marrow-biopsy
  • Why it’s done?, http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/bone-marrow-biopsy/basics/why-its-done/prc-20020282
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 14-08-2019
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.