Tinea nigra: Donkere vlek in handpalmen door gist (schimmel)

Tinea nigra is een tropische huidaandoening die die veroorzaakt is door een gist (schimmel). De schimmelinfectie tast voornamelijk de handpalmen aan en veroorzaakt daar één of meer donkere vlekken. Buiten deze vlek heeft de patiënt meestal geen andere symptomen. De huidinfectie behandelt de arts met een antischimmelmiddel, waardoor de symptomen meestal snel verdwijnen. De vooruitzichten van tinea nigra zijn tot slot uitstekend, daar alle patiënten genezen na de behandeling en de ziekte ook geen complicaties veroorzaakt.

• Epidemiologie huidaandoening
• Oorzaken: Infectie door gist (schimmel)
• Risicofactoren huidziekte
• Symptomen: Donkere vlek in handpalmen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling tinea nigra met antischimmelmiddelen
• Prognose uitstekend
• Complicaties bij één of meer donkere vlekken op de huid

Epidemiologie huidaandoening

De huidziekte tinea nigra komt meestal voor in tropische gebieden van Midden-Amerika, Zuid-Amerika, Afrika en Azië. Door de zeldzaamheid van de aandoening zijn in de geraadpleegde literatuur geen exacte prevalentie- of incidentiecijfers gevonden van de huidinfectie. Tinea nigra komt minder vaak voor bij mensen met een zwarte huidskleur. Vrouwen zijn voorts drie keer vaker dan mannen aangetast door de huidaandoening. Mogelijk is iedereen getroffen door tinea nigra, maar kinderen en adolescenten lopen een verhoogd risico.

Oorzaken: Infectie door gist (schimmel)

Tinea nigra resulteert uit een infectie met de bruine gist (ééncellige schimmel) Exophiala phaeoannellomyces. Andere benamingen van dit organisme zijn onder meer:

• Cladosporium werneckii
• Exophiala werneckii
• Hortaea werneckii
• Phaeoannellomyces werneckii

Tinea nigra is af en toe het gevolg van een andere gist, namelijk “Stenella araguata”, die in 1973 beschreven werd onder de schimmelnaam “Cladosporium castellanii”.

Deze schimmel bevindt zich meestal op de bodem, maar ook in afvalwater, rottend hout of compost. Wanneer een patiënt een trauma heeft zoals een barstje (gebarsten huid) of wonde in de handpalm of voetzool, en in contact komt met de schimmel, dringt deze het lichaam binnen en veroorzaakt dan de meestal milde klachten van de huidziekte. De oppervlakkige schimmelinfectie treft de hoornlaag (stratum corneum) van de huid maar dringt niet binnen in diepere huidlagen.

Risicofactoren huidziekte

Hyperhidrose (overmatig zweten) vormt een risicofactor voor tinea nigra. Verder lopen strandbezoekers meer kans op het krijgen van de huidziekte.

Symptomen: Donkere vlek in handpalmen

Incubatietijd

De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het tot uiting komen van de symptomen) bedraagt gemiddeld twee tot vier weken bij tinea nigra. In de medische literatuur is evenwel sprake van een patiënt waarbij de symptomen pas twintig jaar na de besmetting zijn opgetreden.

Locatie

Bij deze zeldzame huidziekte ontstaan op de huid van de handpalm(en) en/of voetzolen één of meer donkere vlekken. Af en toe presenteert deze vorm van hyperpigmentatie (donkere vlekken in de huid) zich ook buiten de handpalmen en voetzolen, zoals aan de vingers of tenen, en zelden in de nek, op de borstwand of op andere lichaamsdelen.

Donkere vlek

Meestal vormt zich één bruine tot zwarte vlek op de handpalm en/of voetzool, al is het ook mogelijk dat hier meer vlekken voorkomen. Deze vlek jeukt, brandt of steekt doorgaans niet, maar schilfering behoort af en toe wel tot de mogelijke symptomen. Roodheid, zwelling en verharding van de huid komen bij deze zeldzame huidaandoening vrijwel niet voor. De hardnekkige vlek groeit langzaam over weken of maanden. De vorm van het letsel varieert van ovaal, rond tot onregelmatig. Ook de grootte varieert van enkele millimeters tot enkele centimeters in diameter, afhankelijk van de duur van de infectie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Omdat buiten de donkere vlekken vaak geen andere symptomen merkbaar zijn bij de patiënt, stelt hij vaak het bezoek aan de arts uit. Tinea nigra kenmerkt zich door de aanwezigheid van een pijnloze bruine tot zwarte vlek (macule).

Diagnostisch onderzoek

De arts schraapt wat weefsel van het huidletsel weg en dit onthult de aanwezigheid van de schimmel. Ook een huidbiopsie is mogelijk daar het weefsel karakteristieke histopathologische kenmerken met zich meebrengt.

Differentiële diagnose

De infectie doet de arts soms denken aan andere huidaandoeningen zoals:
dermatologische symptomen van de ziekte van Addison

• een maligne melanoom (huidkanker)
• framboesia (bacteriële infectie met huidproblemen)
• goedaardige moedervlekken (naevi)
• pigmentatie na dermatitis (huidontsteking) of andere huidirritatie
• postinflammatoire hyperpigmentatie
• syfilis

Behandeling tinea nigra met antischimmelmiddelen

Tinea nigra verdwijnt meestal met antimycotica (antischimmelmiddelen) die de patiënt topisch (op de huid) aanbrengt.

Prognose uitstekend

Bij deze goedaardige aandoening zijn de vooruitzichten uitstekend. Alle patiënten herstellen twee tot vier weken na het nemen van de medicatie. Soms is een meer langdurige behandeling wel nodig om recidieven te voorkomen.

Complicaties bij één of meer donkere vlekken op de huid

Complicaties zijn ongewoon bij de huidinfectie, maar in zeldzame gevallen ontstaan abcessen op de huid en/of in het lichaam en dit dan vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Lees verder

• Hyperpigmentatie: Donkere vlekken in de huid
• Schimmel huidinfecties: Huidinfectie door schimmels
• Tinea (ringworm): Huidinfecties door schimmels
• Handpalmpijn: Oorzaken van pijn in handpalm of handpalmen
• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand