Mydriasis: Verwijding van pupillen in oog (pupildilatatie)

De pupillen vernauwen of verwijden naargelang de lichtomstandigheden. Is er veel licht, dan vernauwen pupillen automatisch zodat ze enkel de nodige hoeveelheid licht laten binnenkomen in het oog. Dit is gekend als miosis. Wanneer het donker is, verwijden de pupillen omdat op die manier zoveel mogelijk licht in de ogen binnenkomt en dan is sprake van mydriasis. Bij sommige aandoeningen of omgevingsfactoren ontstaat sneller pupildilatatie (verwijding van de pupillen). Meestal is mydriasis onschuldig, maar af en toe is een (dringende) medische behandeling wel nodig om de oorzaak te verhelpen. Omdat meer licht in het oog binnenkomt bij pupilverwijding, verdient het tot slot de aanbeveling om een goede zonnebril te dragen. Op deze manier voorkomt de patiënt namelijk schade aan het gezichtsvermogen.

• Aandoeningen met mydriasis: In ogen of hersenen
• Medicijnen die zorgen voor pupilverwijding
• Omgevingsfactoren met verwijde pupillen in het oog
• Symptomen aan ogen en neurologische klachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pupildilatatie
• Prognose van verwijding van pupillen
• Complicatie van verwijde oogpupillen

Aandoeningen met mydriasis: In ogen of hersenen

Epileptische aanvallen

Pupildilatatie treedt op tijdens epileptische aanvallen. Hierbij ontstaat namelijk een overmatige zenuwstimulatie in de hersenen.

Hersendood

Bij patiënten die hersendood zijn, werken de spieren en zenuwen die de pupillen moeten regelen, niet meer goed. Hierdoor ontstaat pupilstijfheid.

Hersenzenuw neuropathie

De oculomotorische zenuw is een oogzenuw die zorgt voor het verwijden (dilateren) en vernauwen of samentrekken (contracteren) van de pupillen. Wanneer geleidelijk schade ontstaat aan deze oogzenuw, is de contractie en dilatatie van pupillen aangetast. hersenzenuw neuropathie die mydriasis als gevolg heeft, treft één of beide ogen. Deze aandoening leidt soms ook tot een verminderd gezichtsvermogen.

Letsel aan het oog

Door een oogtrauma treedt mogelijk schade op aan de zenuwen van de pupillen of iris. Hierdoor is de normale werking van de pupillen verstoord, hetgeen resulteert in verwijde pupillen.

Traumatisch hersenletsel

Een stomp trauma aan de hersenen of nek doet mogelijk de druk in de hersenen toenemen (verhoogde intracraniële druk) wat leidt tot hersenoedeem (zwelling van de hersenen). De verhoogde hersendruk ontstaat mogelijk ook door een tumor of een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen). Meestal verschijnt bij een hersen- of hoofdletsel mydriasis aan één oogpupil.

Medicijnen die zorgen voor pupilverwijding

Anticholinergica
Anticholinergica is een klasse van geneesmiddelen die de neurotransmitter acetylcholine in het centrale en perifere zenuwstelsel remt. Dit medicijn zet de arts in voor de behandeling van onder andere duizeligheid en bewegingsziekte (reisziekte). Eén van de mogelijke bijwerkingen van anticholinergica is mydriasis, een droge mond (xerostomie), constipatie en een verminderd zweten.

Antidepressiva

Een groep van antidepressiva heeft als bijwerking eveneens pupildilatatie. Dit hoeft echter niet te betekenen dat dit bij iedereen optreedt die dit medicijn inneemt.

Pupil verwijdende oogdruppels

De oogarts zet medicijnen in om doelbewust de pupillen te verwijden tijdens het oogonderzoek. Dit is nodig om een beter beeld te krijgen van het netvlies wat zich aan de achterkant van het oog bevindt. Ook schrijft de oogarts mogelijk oogdruppels in bij patiënten met oogspiersamentrekkingen. Bij het gebruik van mydriatica, de pupil verwijdende oogdruppels, ontstaat eveneens mydriasis. Dit zijn veilige oogmedicijnen waarvoor een medische behandeling niet nodig is omdat het effect verdwijnt wanneer het geneesmiddel is uitgewerkt. Soms duurt dit wel lang (tot 24u). Aanbevolen is om een goede zonnebril te dragen totdat de oogdruppels uitgewerkt zijn.

Omgevingsfactoren met verwijde pupillen in het oog

Chemische stoffen

Het in aanraking komen met bepaalde chemische stoffen, zoals bijvoorbeeld landbouwgif, doet de oogpupillen ook verwijden.

Drugs

Sommige drugs zoals cocaïne, ecstasy, LSD en amfetamine veroorzaken bij inname een verwijding van de pupillen. Dit is het gevolg van een wijziging van de serotoninereceptoren in de hersenen. Mydriasis treedt niet enkel op bij het gebruik van deze stimulerende drugs, maar ook bij het gebruik van cafeïne, een ander stimulerend middel.

Planten

In een Yuka-plant en een Atropa belladonna bevatten de stof scopolamine die zorgt voor pupildilatatie. Een Atropa belladonna leent zijn naam aan het feit dat vrouwen vroeger het sap van deze plant in de ogen plaatsten om de pupillen te doen verwijden. Gedilateerde pupillen waren namelijk een schoonheidsideaal.

Seksuele opwinding

Wanneer iemand tijdens de geslachtsgemeenschap opgewonden geraakt, leidt dit mogelijk ook tot tijdelijke gedilateerde pupillen. Het hormoon “oxytoxine” wordt hierbij namelijk vrijgegeven.

Zwanger
Oxytocine, gekend als het zwangerschapshormoon, wordt vrijgegeven door de hypofyse in de hersenen. Wanneer voldoende hoge niveaus van dit gehalte vrijgegeven worden, leidt dit tot een tijdelijke verwijding van de pupillen.

Andere oorzaken van gedilateerde pupillen

Andere minder frequente oorzaken van pupildilatatie omvatten:

• aandoeningen die leiden tot zenuwbeschadiging en hersentumoren
• botulisme (infectieziekte met spierzwakte en verlamming)
• complicatie van oogchirurgie
• een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader)
• een genetische aanleg voor mydriasis
• virale infecties of schimmelinfecties van het oog (ooginfecties) of de hersenen; een voorbeeld hiervan is rabiës, een virale infectie die het centrale zenuwstelsel aantast

Symptomen aan ogen en neurologische klachten

Mydriasis is goed zichtbaar omdat de pupillen dan groot zijn. Afhankelijk van de oorzaak van mydriasis, komen ook andere ooggerelateerde- of neurologische symptomen tot stand. Ook andere klachten zijn mogelijk, al zijn sommige patiënten ook asymptomatisch.

Oogklachten
Oogproblemen die geassocieerd zijn bij mydriasis omvatten:

• conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
• droge ogen
• gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• hangende oogleden (ptosis)
• oculaire hypertensie (verhoogde druk in het oog) met het risico op de oogziekte glaucoom waardoor de oogzenuw schade oploopt en het gezichtsvermogen vermindert
• oogirritatie
• retinitis (ontsteking van het netvlies in het oog)
• schitteringen in de ogen
• visuele hallucinaties (zien van onechte beelden)
• wazig zien

Neurologische klachten

Ook ervaart een patiënt met verwijde pupillen mogelijk neurologische symptomen zoals:

• bevingen
• duizeligheid
• een gewijzigde mentale toestand
• geheugenproblemen
• hoofdpijn
• nachtelijk zweten
• slaapproblemen
• verwardheid
• zwakte of pijn in de onderrug (lage rugpijn)

Andere klachten

Andere, meer algemene klachten die mogelijk optreden bij gedilateerde oogpupillen omvatten blozen, constipatie, urineretentie (blaas niet (volledig) kunnen ledigen), een droge huid, koorts, hartkloppingen (palpitaties) en kortademigheid.

Diagnose en onderzoeken

Wanneer de oogarts in een verdonkerde ruimte met licht schijnt in het oog bij een oogonderzoek, bemerkt hij dat het oog niet krimpt. De ogen blijven met andere woorden gedilateerd bij de pupilreactietest.

Behandeling van pupildilatatie

Zelfzorg

De ogen laten veel licht binnen bij mydriasis. Het is bijgevolg verstandig om overdag niet te rijden. Ondoorzichtige contactlenzen of een lichtgevoelige zonnebril (voorgeschreven door de oogarts) zijn voorts nuttig, zeker bij het betreden van lichtere omstandigheden. Verder is het lezen van teksten dicht bij de ogen niet aangeraden.

Professionele medische zorg

De arts moet steeds de oorzaak kennen van mydriasis. Bij een ernstig oogtrauma krijgt de patiënt een ooglapje. Is mydriasis het gevolg van een hoofdtrauma of hersenletsel, dan vereist dit dringende medische aandacht. Wanneer de patiënt door de inname van drugs of de blootstelling aan chemische stoffen verwijde pupillen heeft gekregen, is het verstandig om deze oorzaken te vermijden. De effecten van medicijnen zijn tijdelijk, en daarom adviseert de oogarts om dit te blijven innemen omdat de verwijde oogpupillen verdwijnen als het geneesmiddel is uitgewerkt. Als mydriasis niet te wijten is aan een onderliggende aandoening, dan is dit te verhelpen met volgende medicijnen:

• atropine
• fenylefrine druppels
• pilocarpine
• scopolamine
• steroïden

Af en toe zijn de medicijnen niet effectief en volgt een operatie.

Prognose van verwijding van pupillen

Mydriasis is meestal een tijdelijk en goedaardig symptoom. Vaak is medische zorg niet vereist en verdwijnt het symptoom spontaan. Wanneer de verwijde pupillen aanwezig blijven, is vaak sprake van een ernstiger medisch probleem waarvoor de vooruitzichten variabel zijn.

Complicatie van verwijde oogpupillen

Mydriasis veroorzaakt in sommige gevallen blindheid. Dit ontstaat dan bij een langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht. Pupilconstrictie (vernauwing van de oogpupillen) beschermt de ogen namelijk tegen de schadelijke uv-straling van de zon. Oogartsen adviseren patiënten die mydriatica gebruiken voor de behandeling van een oogziekte, of toegepast hebben gekregen bij een oogonderzoek bijgevolg steeds om een zonnebril te dragen na het gebruik van mydriatica.

Lees verder

• Mydriatica: Pupilverwijdende oogdruppels in oog of ogen