Visuele agnosie: Niet kunnen herkennen van objecten & mensen

Visuele agnosie is een zeldzame neurologische aandoening waarbij een patiënt niet in staat is om bekende mensen of gewone objecten te herkennen ondanks dat de primaire visuele perceptie zelf intact is. Deze ziekte treedt op als gevolg van schade in het visueel verwerkingscentrum van de hersenen, veroorzaakt door onder andere een beroerte, dementie of neurologische aandoeningen. De ziekte is ingedeeld in diverse types. De arts behandelt het onderliggend probleem dat resulteert in visuele agnosie. Dit is echter niet altijd mogelijk.

• Synoniemen neurologische aandoening
• Oorzaken: Schade in hersenen
• Soorten visuele agnosie
• Symptomen: Niet kunnen herkennen van objecten en mensen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van onderliggende ziekte

Synoniemen neurologische aandoening

Deze aandoening is eveneens gekend als “objectblindheid”, “zielenblindheid” of “psychische blindheid”.

Oorzaken: Schade in hersenen

De visuele processen op laag niveau en de geheugensystemen blijven intact bij visuele agnosie. De belangrijkste oorzaak van deze neurologische aandoening is schade in het laterale deel van de occipitale lobben (achterhoofdskwabben), en/of in het ventrale gedeelte van de temporale lobben (slaapbeenkwabben) in de hersenen. Deze letsels zijn het gevolg van een beroerte, dementie of een neurologische aandoening.

Beroerte

Een beroerte, ook gekend als een cerebellair vasculair accident (CVA), resulteert uit onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen. Dit is het gevolg van ischemie (gebrek aan zuurstof en voedingsstoffen in het bloed), trombose (het ontstaan van een deeltje gestold bloed in de bloedvaten), arteriële embolie (verstopping van een slagader als gevolg van een bloedklonter) of een bloeding. De meest bekende lichamelijke symptomen van een beroerte zijn onder andere hoofdpijn, motorische problemen aan één zijde van het lichaam, spierzwakte, evenwichtsproblemen en problemen met het gezichtsvermogen. Mentale symptomen zoals gedragswijzigingen, verwardheid en geheugen- en concentratieproblemenbehoren ook tot de mogelijkheid. Agnosie (problemen met de herkenning van zintuiglijke informatie) is eveneens geassocieerd met een beroerte.

Dementie

Dementie komt vaak voor bij ouderen, maar ook mensen die jonger zijn dan 65 jaar, zijn soms getroffen. Dementie is in feite een syndroom met als centraal kenmerk een aftakeling van cognitieve functies bij intact bewustzijn. Hierdoor krijgt een patiënt onder andere te maken met:

• aandachts-, inprentings- en geheugenproblemen (korte- en langetermijngeheugen)
• afasie (communicatieproblemen door een hersenletsel)
• afname van de motoriek
• agnosie
• apraxie (doelbewuste handelingen niet kunnen uitvoeren)
• desoriëntatie in tijd, plaats en later ook in persoon
• een verlies aan belangstelling
• een verlies van gevoel voor fatsoen, waarbij de patiënt onder andere ongepaste grappen maakt, de gulp open laat staan (decorumverlies)
• het scherper worden van vroegere persoonlijkheidskenmerken
• initiatiefverlies
• oordeels- en kritiekstoornissen
• stoornissen in het abstracte denken
• vervlakking van het gevoelsleven

Niet kenmerkende, eventuele andere symptomen zijn onder andere een depressieve of manische episode (extreme energie veroorzaakt door een bipolaire stoornis of een andere stemmingsstoornis), paranoia (ziekelijke achterdocht), wanen en hallucinaties (waanvoorstellingen en onechte percepties).

Neurologische aandoeningen

Wanneer een ziekte het zenuwstelsel aantast, zijn de hersenen, het ruggenmerg of de zenuwen getroffen. Visuele agnosie gaat ook gepaard met andere onderliggende neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer (vorm van dementie), agenese van het corpus callosum (niet gevormde hersenbalk), MELAS ((mitochondriale) myopathie, encefalopathie (hersenziekte), lactaatacidose (opbouw van melkzuur in het bloed), stroke-like (E)) en andere ziekten die leiden tot progressieve dementie.

Andere oorzaken

Andere mogelijke oorzaken van visuele agnosie omvatten:

• erfelijke oorzaken
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een herseninfectie (encefalitis)
• een hoofdwonde
• een tumor
• koolstofmonoxidevergiftiging
• herstel van blindheid

Soorten visuele agnosie

Visuele agnosie kent twee hoofdtypes (apperceptieve visuele agnosie en associatieve visuele agnosie), maar daarnaast zijn diverse subtypes bekend. De meeste patiënten met visuele agnosie hebben kenmerken van beide hoofdvormen al is een bepaald type soms overheersend.

Apperceptieve visuele agnosie

Objecten herkennen is helemaal niet mogelijk, zelfs met een normaal gezichtsvermogen. De patiënt is zelfs niet in staat om een object te kopiëren en na te tekenen. Het verwerken en maken van een onderscheid tussen visuele prikkels is onmogelijk.

Associatieve visuele agnosie

Patiënten met deze vorm van visuele agnosie kunnen wel een object beschrijven, maar dit herkennen lukt niet. Wel kunnen ze dit object natekenen. Het associëren van het object met informatie uit het geheugen is niet mogelijk.

Prosopagnosie

Prosopagnosie is de medische term voor “gezichtsblindheid”. Hierbij is een patiënt niet in staat om gezichten te herkennen. Ook het eigen gezicht herkent hij niet. Andere visuele informatie blijft intact. Het getroffen deel in de hersenen dat meestal verband houdt met prosopagnosie is de fusiform gyrus.

Topograafagnosie

Oriënteren is niet mogelijk bij topograafagnosie. De patiënt krijgt namelijk geen inzicht in selectieve ruimtelijke informatie. Wat ook niet lukt, is het maken van een cognitieve kaart. Dit houdt in dat hij in zijn hoofd geen kaart van de omgeving kan vormen. Desoriëntatie is een logisch gevolg van deze vorm van visuele agnosie.

Zuivere alexie

Een patiënt met zuivere alexie heeft ernstige leesproblemen, terwijl andere taalvaardigheden zoals namen, mondelinge herhaling, auditieve begrippen of geschriften meestal intact blijven.

Symptomen: Niet kunnen herkennen van objecten en mensen

De meeste patiënten zijn ouderen met een hersenletsel. Volgende symptomen zijn kenmerkend bij visuele agnosie:

• gebruikelijke objecten niet kunnen identificeren
• onvermogen om gebruikelijke voorwerpen te tekenen
• kan tekeningen van gewone objecten niet kopiëren
• verslechterde kleurherkenning (achromatopsie)
• onmogelijk om bekende gezichten te herkennen (prosopagnosie)
• onvermogen om bekend te zijn of nieuwe gezichten te leren kennen (prosopamnesie)

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van visuele agnosie vormt voor een arts een uitdaging. Een patiënt met visuele agnosie is zich vaak niet eens bewust van het probleem, of hij heeft compensatietechnieken aangeleerd zonder medische interventie. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat de patiënt geen sleutel herkent maar wel weet wat het object is eens hij de sleutel in de handen krijgt (aanraking). Visuele agnosie identificeert de arts vaak wanneer de patiënt een standaard doktersbezoek ondergaat. Hierbij is het omschrijven van iets wat ze kunnen zien, veelal niet mogelijk. De arts zoekt naar vroegere gebeurtenissen van hersenschade zoals een beroerte. Daarnaast krijgt de patiënt algemene cognitieve onderzoeken want het is mogelijk dat de patiënt lijdt aan dementie of een andere neurologische stoornis heeft. Andere mogelijke onderzoeken zijn een gezichtsveldonderzoek, een kleurentest, teksten lezen, objecten tekenen, gezichtsherkenning en het herkennen van lijntekeningen. Ook specifieke diagnostische onderzoeken voor visuele agnosie zijn beschikbaar.

Behandeling van onderliggende ziekte

De arts behandelt de onderliggende ziekte of het onderliggend probleem dat visuele agnosie veroorzaakt. Soms is de visuele agnosie wel onomkeerbaar, bijvoorbeeld bij ernstige hersenschade. Visuele agnosiepatiënten zijn voorts gebaat bij fysiotherapie, ergotherapie en logopedie.

Lees verder

• Agnosie: Probleem met herkenning van zintuiglijke informatie
• Gezichtsblindheid: Onvermogen om gezichten te herkennen