Psoriatrische artritis: Symptomen aan huid en gewrichten

Psoriatische artritis is een aandoening waarbij de gewrichten ontstoken zijn in combinatie met de huidaandoening psoriasis. De precieze oorzaak van de aandoening is anno oktober 2020 niet bekend, maar het immuunsysteem is wel overactief bij de ziekte. Door de gewrichtsproblemen ontstaan pijn, zwelling, roodheid en stijfheid aan vele gewrichten met mogelijk een beperkt bewegingsbereik of een worstachtige verschijning van vingers en/of tenen. De huid is verder ook droog en geschilferd. Een grondig diagnostisch onderzoek moet door meerdere artsen zo snel mogelijk gebeuren om blijvende gewrichtsschade te voorkomen. De behandeling bestaat uit medicatie, oefeningen en soms nog andere therapievormen.

• Synoniemen artritis psoriatica
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken aandoening
• Risicofactoren psoriatrische artritis
• Symptomen aan gewrichten en huid
• Indeling van ontstekingsziekte
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met medicatie en oefeningen
• Complicaties: Blijvende gewrichtsschade
• Prognose auto-immuunaandoening

Synoniemen artritis psoriatica

Volgende termen zijn synoniemen voor psoriatrische artritis (PsA):

• artritis psoriatrica
• artropathische psoriasis
• psoriasisartritis
• psoriatische artropathie
• psoriatrische artritis

Epidemiologie ziekte

Psoriatische artritis treft circa 24 op 10.000 mensen. Tussen de vijf en dertig procent van de patiënten met psoriasis krijgt te maken met psoriatische artritis. Psoriasis zelf is een frequent voorkomende chronische huidaandoening, die optreedt bij ongeveer twee tot drie procent van de wereldwijde bevolking. Psoriasis start vaak tijdens de adolescentie of vroege volwassenheid. Psoriatische artritis presenteert zich gewoonlijk bij patiënten tussen de dertig en vijftig jaar. Maar ook een vorm bij kinderen is mogelijk, namelijk bij juveniele idiopathische artritis (pijn, zwelling en stijfheid van gewrichten). Zowel psoriasis als psoriatrische artritis treden echter mogelijk op een andere leeftijd. Verder telt Azië een lagere incidentie van de ziekte dan in Europa en Amerika.

Oorzaken aandoening

Het is niet goed geweten wat psoriatische artritis veroorzaakt. Wetenschappers weten anno oktober 2020 dat de symptomen te wijten zijn aan een overmatige ontsteking in en rond de gewrichten. De ontsteking verschijnt wanneer het immuunsysteem signaalmoleculen en witte bloedcellen naar een plaats van letsel of ziekte verzendt om microbiële invallers te bestrijden en weefselherstel te vergemakkelijken. Normaal gesproken stopt het lichaam dan met deze ontstekingsreactie om schade aan de eigen cellen en weefsels te voorkomen, maar het immuunsysteem is overactief bij psoriatrische artritis. Mechanische stress op de gewrichten, zoals bij beweging, leidt mogelijk tot een buitensporige ontstekingsrespons bij patiënten met psoriatische artritis. Waarom dan precies deze overmatige ontstekingsreactie tot stand komt bij deze auto-immuunaandoening, is niet duidelijk.

Risicofactoren psoriatrische artritis

Psoriatrische artritis komt voor bij vijf tot dertig procent van de patiënten met psoriasis en dan vooral bij de aanwezigheid van ernstige symptomen, bij symptomen aan de hoofdhuid of de genitaliën, of bij inverse psorias. Ongeveer veertig procent van de getroffen patiënten heeft ten minste één nauw familielid met psoriasis of psoriatische artritis. Zwaarlijvigheid en het hebben van nagelafwijkingen zijn tot slot andere bekende risicofactoren.

Symptomen aan gewrichten en huid

Psoriatische artritis ontwikkelt zich langzaam met milde symptomen, of komt soms snel tot stand met ernstige symptomen. De symptomen zijn echter zeer variabel en niet altijd allemaal aanwezig. Zowel gewrichts- als huidproblemen komen voor bij deze vorm van ontstekingsreuma. De ernst van de psoriasis en de ernst van de psoriatische artritis zijn onafhankelijk van elkaar. Dit houdt in dat ernstige psoriasis niet noodzakelijk inhoudt dat een patiënt ernstig getroffen zal zijn door psoriatische artritis. Soms ontstaan weinig huidletsels, maar is wel veel gewrichtsschade aanwezig.

Gewrichten

De gewrichten zijn gevoelig en pijnlijk. De omliggende weefsels zijn verder rood, warm en gezwollen. Als de handen en voeten aangetast zijn, veroorzaakt de zwelling en roodheid soms "worstachtige" uitstraling van de vingers of tenen, hetgeen in medische termen gekend is als “dactylitis” (worstvingers/worsttenen). De rug, ellebogen, polsen, handen, knieën, voeten of enkels zijn mogelijk ook nog getroffen. Ochtendstijfheid en vermoeidheid zijn bij sommige patiënten kenmerkend.

Huid

Meestal verschijnen de huidgerelateerde symptomen eerst bij patiënten met psoriatische artritis. Soms ontwikkelt psoriatische artritis zich zonder dat merkbare huidveranderingen aanwezig zijn. Psoriasis is een chronische huidziekte waarbij rode, geïrriteerde vlekken met schilfering op de huid ontstaan. Nagelveranderingen komen soms ook tot stand zoals gespleten of geribbelde nagels (putjesnagels) of nagels die zijn gescheiden van de nagelbedden (onycholyse).

Andere symptomen
Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking) met rode, pijnlijke en geïrriteerde ogen is een oogprobleem dat soms ook optreedt bij de ziekte. Vermoeidheid is verder een algemeen symptoom waarmee veel patiënten te maken krijgen.

Indeling van ontstekingsziekte

Psoriatische artritis kent vijf subtypen namelijk:

• distale interfalangeale overheersende psoriatrische artritis
• asymmetrische oligoarticulaire psoriatrische artritis
• symmetrische polyartritis
• spondylitis
• artritis mutilanen.

Distale interfalangeale psoriatrische psoriatrische artritis

Het distale interfalangeale type treft voornamelijk de uiteinden van de vingers en tenen. De distale interfalangeale gewrichten bevinden zich het dichtst bij de nagels. Nagelveranderingen zijn dan ook gebruikelijk bij deze vorm van psoriatische artritis.

Asymmetrische oligoarticulaire psoriatrische artritis

De asymmetrische oligoarticulaire en symmetrische polyartritis typen zijn de meest voorkomende vormen van psoriatische artritis. Asymmetrische oligoarticulaire psoriatische artritis tast verschillende gewrichten aan aan weerszijden van het lichaam.

Symmetrische polyartritis

Symmetrische polyartritis tast gewrichten aan beide zijden van het lichaam aan. Dit is mogelijk bij elk gewricht in het lichaam zoals beide ellebogen of beide knieën. De symptomen variëren hierbij van mild tot ernstig; maar na verloop van tijd ontstaan onbehandeld bewegings- en functiebeperkingen.

Spondylitis

Sommige patiënten met psoriatische artritis krijgen te maken met spondylitis. Dit is een ontsteking in de gewrichten tussen de wervels in de wervelkolom (wervelontsteking). Diverse tekenen zijn hierbij mogelijk zoals pijn en stijfheid in de rug of nek en een beperkt bewegingsbereik. Af en toe zijn de gewrichten in de armen, benen, handen en voeten ook betrokken.

Arthritis mutilans

Arthritis mutilans komt bij minder dan vijf procent van de patiënten met psoriatische artritis voor en is daarom de zeldzaamste maar wel de meest ernstige vorm van de aandoening. Hierbij heeft de patiënt een ernstige ontsteking waardoor schade ontstaat in de gewrichten in de handen en voeten. Dit resulteert in vervorming en bewegingsproblemen. Botverlies (osteolyse) bij de gewrichten leidt mogelijk tot een verkorting van de vingers en tenen. Ook nekpijn en rugpijn behoren tot de mogelijkheden

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose gebeurt vaak door een multidisciplinaire samenwerking van een dermatoloog (huidarts) en reumatoloog. Een speciale test voor het identificeren van psoriatische artritis bestaat niet. Daarom maakt de arts de diagnose door de observaties en door andere ziekten uit te sluiten. De arts noteert hiervoor de medische geschiedenis met psoriasis en voert verder nog een lichamelijk onderzoek, een bloedonderzoek, een MRI-scan en een radiografisch onderzoek (röntgenfoto's van de gewrichten) uit.

Differentiële diagnose

Psoriatische artritis is soms moeilijk te onderscheiden van andere vormen van artritis, vooral wanneer huidveranderingen minimaal aanwezig zijn of ontbreken. Nagelveranderingen en dactylitis zijn twee eigenschappen die kenmerkend zijn voor psoriatische artritis, hoewel ze niet bij alle patiënten verschijnen. De nagelveranderingen doen in sommige gevallen ook denken aan een schimmelinfectie. Distale interfalangeale overheersende (DIP) psoriatische artritis heeft soms wel wat weg van artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen). De symptomen van psoriatische artritis zijn verder vergelijkbaar met reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten), pseudojicht (pijn en zwelling van gewricht in knie en pols), septische artritis (ontsteking van een gewricht door een infectie) en reactieve artritis (ziekte met symptomen aan huid, maag, darmen en ogen). Soms lijdt de patiënt wel aan één van de differentiële diagnoses in combinatie met psoriatrische artritis. De arts moet echter goed onderzoeken aan welke ziekte de patiënt lijdt omdat het medicatiegebruik verschillend is.

Behandeling met medicatie en oefeningen

De behandeling voor psoriatische artritis bestaat uit zowel medicatie als speciale oefeningen.

Medicatie

Orale (via de mond ingenomen) medicijnen verminderen de ontsteking en zwelling en voorkomen langdurige gewrichtsschade. De arts zet volgende medicijnen mogelijk in:

• immunosuppressiva (geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken) zoals corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s)
• TNF-alfaremmers
• ziekteverloop beïnvloedende geneesmiddelen tegen reuma (DMARD's) (disease-modifying anti-rheumatic drugs): onderdrukken chemicaliën in het lichaam die de ontsteking veroorzaken

Oefeningen

Oefeningen zijn een andere belangrijke behandelingsmethode om gewrichtsproblemen en vermoeidheid te behandelen. Ze maken de spieren tevens sterker en beschermen de gewrichten.

Andere behandelingen
Ook andere behandelingen zijn mogelijk om de gewrichten te beschermen:

• chirurgie (metalen en kunststof prothesen indien psoriatrische artritis de gewrichten ernstig beschadigd heeft)
• een gezonde levensstijl: niet roken, met mate alcohol drinken, gewicht verliezen indien nodig
• massage, acupunctuur en acupressuur
• natuurlijke geneesmiddelen: curcumin (kurkuma), probiotica (yoghurt, melk), visolie en vitamine D)
• spalken en orthopedische hulpmiddelen
• voldoende rust (langdurig rusten bij extreme vermoeidheid is nodig)
• warmte- en koudetherapie

Complicaties: Blijvende gewrichtsschade

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het uitstellen van de behandeling voor psoriatische artritis van zes maanden leidt tot permanente gewrichtsschade. Een vroege herkenning, diagnose en behandeling van psoriatrische artritis zijn van cruciaal belang om de pijn en ontsteking te verlichten en te voorkomen dat gewrichtsschade optreedt. Verder is psoriatrische artritis een risicofactor voor andere aandoeningen zoals obesitas, een hoge bloeddruk (hypertensie), een hoog cholesterolgehalte, hartziekten en diabetes mellitus (suikerziekte). Af en toe ontstaat pijnlijke diepe en grote huidzweren als gevolg van de huidaandoening. Deze huidziekte is gekend als "pyoderma gangrenosum".

Prognose auto-immuunaandoening

Psoriatische artritis is een chronische, progressieve ziekte die tot permanente gewrichtsschade leidt bij een vertraagde behandeling. Verder is psoriatische artritis soms geassocieerd met andere aandoeningen. Meestal is de behandeling voor de ziekte effectief en vermindert het risico op gezondheidsrisico’s zoals hart- en vaatziekten. Wel komen opflakkeringen van de symptomen voor, al zijn ook deze goed te behandelen met medicijnen. De opflakkeringen keren sneller terug bij:

• medicatie: Bekende medicijnen die de symptomen doen opflakkeren zijn lithium, antimalarials, Inderal, quinidine en indomethacine.
• schade aan de huid (Koebner-fenomeen) door vaccinaties, zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan de zonlicht) en krassen
• stress

Lees verder

• Psoriasis: Chronische huidziekte met droge huid en schilfers
• Ochtendstijfheid: Oorzaken van stijve gewrichten in ochtend
• Artritis: Gewrichtsontsteking met pijn, zwelling & stijfheid
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Ontstekingsreuma: Soorten, oorzaken, symptomen & behandeling