Dactylitis: Gezwollen vingers en/of tenen door aandoening

Dactylitis is een aandoening waarbij de vinger(s) en/of teen/tenen gezwollen zijn waardoor ze een worstachtige verschijning krijgen. De worstvingers en/of worsttenen komen vooral tot stand bij een aantal reumatische aandoeningen, maar ook infecties en bloed- en huidaandoeningen hebben dactylitis als symptoom. Naast het kenmerkende uiterlijk gaat dactylitis gepaard met pijn en zwelling. De behandeling van een worstvormige vinger of teen bestaat uit het drinken van meer vloeistof of vloeistoftoediening. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak zet de arts soms ook een medicamenteuze behandeling in om de aandoening te behandelen die worstvingers en/of worsttenen met zich meebrengt. Erg veel verschillende ziekten leiden mogelijk tot dactylitis waardoor het moeilijk is om een prognose te geven. Is de arts echter in staat om de onderliggende aandoening goed onder controle te krijgen, dan verdwijnen meestal ook de klachten die geassocieerd zijn met worstvingers en/of worsttenen.

• Synoniemen dactylitis
• Epidemiologie van ontsteking teen en/of vinger
• Oorzaken van ontstoken tenen en/of vingers
• Symptomen: Pijnlijke, gezwollen vingers en/of tenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van worstvingers en/of worsttenen
• Prognose afhankelijk van onderliggende aandoening

Synoniemen dactylitis

Bij dactylitis ontstaat een ontsteking van de vingers en/of tenen. Daarom is de aandoening ook gekend als 'worstvinger / worstteen' of in het meervoud 'worstvingers / worsttenen'. Ook de termen 'worstenvingers' en 'worstentenen' zijn te vinden in de medische literatuur.

Epidemiologie van ontsteking teen en/of vinger

Dactylitis treft mogelijk iedereen, zelfs baby's van zes tot twaalf maanden oud. De ziekte komt volgens de website Symptoma.com voor bij 16% tot 48% van de patiënten met psoriatische artritis en andere wervel- en gewrichtsaandoeningen.

Oorzaken van ontstoken tenen en/of vingers

Diverse mogelijke aandoeningen veroorzaken worstvingers en/of worsttenen. Dit betreft zowel huidziektes, bloedaandoeningen, auto-immuunaandoeningen, reumatische aandoeningen en infecties:

• artritis (ontsteking van gewrichten)
• gonokokkenartritis (bacteriële infectie met symptomen aan gewrichten, pezen en huid)
• jeugdige chronische artritis
• lepra (bacteriële infectie met zenuwschade en symptomen aan ogen en huid)
• mycobacterium tuberculose
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilferige huid)
• psoriatische artritis (symptomen aan gewrichten en huid; bij een ontsteking van de pezen ontstaat een worstvinger en/of worstteen)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (infectie met symptomen aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel)
• sikkelcelanemie (bloedziekte van rode bloedcellen): Het vlezige gedeelte van de vingers is gezwollen bij kinderen; wat wijst op de onderliggende sikkelcelarmoede. Hierbij ontwikkelen zich ook kleine blaren op de vingers waardoor het bewegen van de vingers erg pijnlijk verloopt (blaardactylitis)
• syndroom van Reiter (reactieve artritis: symptomen aan huid, maag, darmen en ogen)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen): Tuberculosis dactylitis tast de botten van handen en voeten aan waardoor het lastig is om deze vorm van dactylitis te behandelen.
• ziekte van Bechterew (blijvende gewrichtsontsteking met symptomen aan de wervelkolom en ogen)

Symptomen: Pijnlijke, gezwollen vingers en/of tenen

Afhankelijk van de etiologie zijn één of meer vingers of tenen meestal plots ontstoken. Bij reumatoïde artritis zijn vaak beide handen en/of voeten getroffen terwijl bij psoriatrische artritis meestal maar één hand en/of voet een worstachtige verschijning heeft. De vingers en/of tenen zijn hierbij gezwollen, vlezig, plomperig, warm, rood en/of (erg) pijnlijk waardoor het moeilijk is deze te gebruiken en een beperkt bewegingsbereik tot stand komt. Een kromming van de vinger en/of teen is zelfs mogelijk bij een worstvinger en/of worstteen.Soms zijn de hele voeten ontstoken. Voor sommige patiënten is het lopen hierdoor bemoeilijkt. Ook andere dagelijkse activiteiten zoals eten of een vuist maken lukken dan niet meer (goed). Andere symptomen komen ook voor afhankelijk van de onderliggende ziekte, zoals koorts, vermoeidheid, andere gewrichtsproblemen, nagelafwijkingen, oogproblemen, huidklachten, …

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bevraagt eerst de patiënt over de aanwezige klachten, het medicatiegebruik en de familiale geschiedenis van de symptomen. Daarna voert hij een lichamelijk onderzoek uit en bemerkt hij de gezwollen gewrichten, nagelafwijkingen, gezwollen voeten en/of andere aanwezige klachten.

Diagnostisch onderzoek

Vaak zet de arts nog bijkomende beeldvormende onderzoeken uit zoals een MRI-scan of een röntgenfoto. Dit doet hij om andere aandoeningen uit te sluiten met een gelijkaardig klinisch beeld.

Differentiële diagnose

De symptomen van dactylitis doen soms sterk denken aan cellulitis, een huidinfectie met een rode en gezwollen huid. Verder voert de arts soms nog een bloedonderzoek uit om jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten) of reumatoïde artritis uit te sluiten.

Behandeling van worstvingers en/of worsttenen

Zelfzorg

De patiënt krijgt het advies om voldoende te drinken bij een milde zwelling van de vingers en/of tenen. Bij een infectie is het zelfs verstandig om meer dan de normale hoeveelheid vocht in te nemen. Het verminderen van de ontsteking en pijn gebeurt met vrij verkrijgbare pijnstillers zoals ibuprofen en Tylenol. Dit zijn niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen. Verder is het toepassen van warme of koude kompressen op het getroffen gebied effectief in het verlichten van de pijn. Fysiek actief blijven, een gezonde voeding en gewicht verliezen bij overgewicht zijn tot slot nuttige adviezen.

Professionele medische zorg
Bij ernstige pijn krijgt de patiënt intraveneus (via een ader) vocht toegediend om hydratie (uitdroging) te voorkomen. Dit gebeurt meestal in het ziekenhuis. Afhankelijk van de aard van de oorzaak, zijn nog andere behandelingsvormen nodig. Blaardactylitis is het gevolg van streptokokken-bacteriën; de arts zet bijgevolg orale (via de mond ingenomen) antibiotica in om deze te bestrijden. Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) en andere medicijnen zijn inzetbaar bij psoriatrische artritis. Voorts moet de arts soms een incisie (chirurgische insnijding) in een vinger of teen maken om pus te verwijderen. Tot slot is fysiotherapie en ergotherapie voor sommige aandoeningen nodig om de gewrichten weer soepeler te maken.

Prognose afhankelijk van onderliggende aandoening

Dactylitis resulteert in aanzienlijke pijn en tast de dagelijkse activiteiten aan. Dankzij een goede behandeling zijn de meeste oorzaken van worstvingers en/of worsttenen echter goed onder controle te krijgen.

Lees verder

• Ontstoken vinger: Soorten en oorzaken van vingerontsteking
• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Teenpijn: Pijn aan teen of tenen door aandoening of letsel