Whiplash: Pijn aan nek door slingerbeweging van hoofd

Jaarlijks krijgen circa 15.000-30.000 mensen in Nederland te maken met een whiplash. Bij een whiplash gebeurt een zweepslagachtige beweging van het hoofd ten opzichte van de romp, wat bijvoorbeeld bij een auto- of sportongeval plaatsvindt. Bij een overrekking van de nek verschijnen enkele kenmerkende symptomen, zoals onder andere pijn in de schouder en nek. Veelal houden de klachten maar enkele dagen tot weken aan, maar in sommige gevallen is sprake van chronische nekpijn en blijvende klachten. Koude en warmte aanbrengen, pijnstillers en eventuele andere medische behandelingen zijn inzetbaar om de symptomen te verminderen. De vooruitzichten zijn meestal goed al duurt het herstelproces bij een aantal patiënten soms erg lang.

• Synoniemen whiplash
• Oorzaken: Vaak auto-ongeval of sportongeval
• Symptomen: Pijn aan nek, hoofd en schouder
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van whiplashtrauma
• Prognose van klachten door slingerbeweging met hoofd
• Contactgroep voor Whiplashpatiënten

Synoniemen whiplash

Dit overstrekking-overbuigingsletsel van de nek is eveneens gekend onder deze termen

• acceleratieletsel
• cervicaal zweepslagsyndroom
• cervicocefaal syndroom
• traumatisch cervicaal syndroom
• whiplashsyndroom
• whiplashtrauma: Vaak gebruiken mensen een whiplashtrauma om een whiplash aan te duiden, maar in principe is een whiplashtrauma het totaal van letsels aan spieren, gewrichten, botten, banden en weke delen in en rondom de halswervelkolom, dat ontstaat als gevolg van de whiplash. ‘Non-contact-acceleratie-deceleratie-hoofd-nektrauma’ en ‘craniocervicaal acceleratieletsel’ (CAL) zijn nog andere synoniemen van een whiplashtrauma.
• zweepslag

Oorzaken: Vaak auto-ongeval of sportongeval

Een whiplashletsel is het gevolg van versnelling-vertragingskrachten die op de nek worden aangebracht. Dit gebeurt aan de hand van een onverwachte snelle, heftige achterwaartse en voorwaartse slingerbeweging van het hoofd ten opzichte van de romp. De plotselinge krachtige beweging strekt de spieren en pezen in de nek waardoor schade in en rond de cervicale wervelkolom (wervelkolom van de nek) tot stand komt. Vaak treedt dit soort trauma op bij een verkeersongeval met een kopstaartbotsing. Hoewel een whiplash meestal verband houdt met auto-ongevallen, veroorzaakt elke slag of stoot waarbij het hoofd snel en krachtig naar voren of naar achter beweegt, de klachten. Bij sportongevallen (vaak bij voetballers of andere contactsporten) komt een whiplashletsel bijgevolg eveneens tot stand.

Symptomen: Pijn aan nek, hoofd en schouder

De klachten van een whiplash treden onmiddellijk na het ongeval plaats, of ze ontstaan enkele uren tot dagen later pas. Zowel lichamelijke als mentale klachten komen tot uiting.

Lichamelijke klachten
Een whiplashletsel veroorzaakt nekpijn. Hoewel de meeste patiënten binnen een paar weken of maanden wel herstellen, is de nekpijn soms chronisch. Het patroon van nekpijn is vaak complex, met pijn in de nek, de rug, de schouder en de arm.

Lichamelijke symptomen hierbij zijn:

• duizeligheid
• een beperkte beweeglijkheid
• evenwichtsproblemen
• hoofdpijn (aan de basis van de schedel wat uitstraalt naar het voorhoofd), soms ook hoofdpijn bovenop het hoofd
• oogproblemen, zoals verminderde oogbewegingen, wazig zien of convergentie-insufficiëntie (dichtbij zien gaat moeilijk)
• oorproblemen, zoals een overgevoeligheid voor geluid (fonofobie) en oorsuizen (tinnitis aurium)
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• pijn of verdoving in handen en voeten

Mentale klachten

Mentale klachten als gevolg van een whiplashtrauma omvatten:

• concentratieproblemen
• geheugenverlies / vergeetachtigheid
• slaapstoornissen
• stemmingswisselingen zoals somberheid en een verhoogde prikkelbaarheid

Hersenschudding

Bij een whiplash treedt soms ook een hersenschudding op. Deze soms ernstige aandoening die ontstaat door een slag of stoot tegen de schedel, is geassocieerd met zwakte, verwardheid, duizeligheid, misselijkheid, slaperigheid of bewusteloosheid.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek (anamnese)

Eerst bevraagt de arts de patiënt over het soort ongeval en wanneer hij dat precies gehad heeft. Ook wil hij weten of de patiënt het bewustzijn verloren heeft. Verder moet de patiënt de arts meedelen wanneer de symptomen precies tot stand zijn gekomen na het ongeval, alsook of de klachten verergerd of nog meer verspreid zijn. Tot slot wenst de arts de medische voorgeschiedenis van de patiënt te kennen.

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt daarna de patiënt grondig, maar op het eerste zicht ziet hij vaak geen duidelijke symptomen van een whiplash. Wel bemerkt hij soms dat de patiënt slechts een beperkt bewegingsbereik heeft. Een neurologisch onderzoek is ook nodig, waarbij de arts de reflexen, de spierkracht en het gevoel in de huid test.

Diagnostisch onderzoek

De arts besluit meestal om een röntgenfoto, CT-scan en/of MRI-scan uit te voeren om een ander letsel uit te sluiten. Bemerkt de arts geen andere tekenen van een ziekte, dan is wellicht sprake van een whiplashletsel. Specifieke testen om een whiplash op te sporen, zijn namelijk niet voorhanden.

Behandeling van whiplashtrauma

Zelfzorg

Het koelen van de nek is nodig om de pijn en zwelling te verminderen. Dit gebeurt best zo snel mogelijk nadat de whiplash gebeurd is. Het koelen gebeurt telkens gedurende vijftien minuten en dit om de drie à vier uur. De patiënt koelt de nek tot maximaal drie dagen nadat de whiplash gebeurd is. Bij het koelen moet hij ijs in een dunne handdoek wikkelen om schade aan de huid te voorkomen. Na drie dagen koelen, mag de patiënt de nek verwarmen met een warme, natte handdoek of anders door het nemen van een warm bad. Het verwarmen van de nek mag pas gebeuren wanneer de zwelling verminderd is. Bij een whiplashletsel zijn verder maximaal vier dagen rust zinvol, want het is belangrijk om na deze periode de activiteiten te hervatten omdat dit het herstel bevordert. Angst en schrik om te bewegen leiden namelijk sneller tot een chronische whiplash. Voorts zorgt de patiënt voor een goede, ergonomische lichaamshouding om de klachten niet te verergeren. Zachte stretchoefeningen om de nekspieren te verstevigen, zijn nuttig, maar dit mag de patiënt enkel doen als hij hiervoor de toestemming van de arts heeft gekregen. Sommige patiënten met een whiplash zijn tot slot gebaat met massage.

Professionele medische zorg
De behandeling van een whiplash gebeurt met geruststelling (omdat de patiënt soms heel erg angstig is). Daarnaast zet de arts pijnstillers in in de vorm van niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals paracetamol, ibuprofen en naproxen. Helpen deze medicijnen niet, dan schrijft de arts spierontspanners en andere pijnstillers voor. De patiënt draagt tevens een beschermende halskraag gedurende een korte termijn ter ondersteuning van de nek. Het langdurig dragen van een halskraag is niet aanbevolen omdat hierdoor de nekspieren verzwakken. De behandeling verloopt verder ondersteunend.

• Bij een overgevoeligheid aan geluid is een doorverwijzing naar een audiologisch centrum vereist.
• Bij slaap- en waakstoornissen is een verwijzing voor een slaaponderzoek noodzakelijk.
• Een ergotherapeut en maatschappelijk werker zijn beschikbaar voor het verhelpen van praktische problemen bij de dagelijkse activiteiten.
• Een functioneel optometrist leert de patiënt beter zien met de oogproblemen.
• Een fysiotherapeut of (ortho)manueel therapeut vermindert de beperkingen van het bewegingsapparaat.
• Een neuropsycholoog geeft gedragstherapie of neurofeedback bij neurologische klachten.
• Pijn behandelt een anesthesioloog of een pijnpolikliniek.

Prognose van klachten door slingerbeweging met hoofd

Het herstelproces van een whiplashtrauma is voor elke patiënt anders. De pijn houdt gewoonlijk een paar dagen, weken of maanden aan. De arts moet de patiënt waarschuwen voor de variabele hersteltijd. Binnen de twee jaar na een whiplash zijn vier op de vijf patiënten klachtenvrij. De andere patiënten hebben blijvend last van de whiplash. Wanneer de klachten langer dan zes maanden aanhouden, is sprake van een ‘chronische whiplash’. Verder is het verstandig om pas met contactsporten te herbeginnen wanneer de klachten volledig verdwenen zijn, hetgeen voor elke patiënt weer anders is. Chronische nekpijn en blijvende schade aan de nek zijn mogelijk wanneer de patiënt te snel weer start met sporten.

Contactgroep voor Whiplashpatiënten

Op Facebook is een contactgroep aangemaakt voor whiplashpatiënten. De Whiplash Stichting Nederland beheert deze groep die vooral lotgenoten bij elkaar wil brengen en tips wil doorgeven.

Lees verder

• Nekpijn: Oorzaken en behandelingen van pijn in de nek
• Stijve nek (nekstijfheid): Oorzaken stijf aanvoelende nek
• Cervicogene hoofdpijn: Eenzijdige pijn afkomstig uit nek
• Chronische nekpijn: Oorzaken van aanhoudende pijn in nek
• Nekcrepitaties: Krakende nek, soms met bijkomende symptomen