Osteopetrose: Botziekte met anemie, infecties en fracturen

Osteopetrose is een zeldzame erfelijke botaandoening waarbij de botafbrekende cellen niet meer werken door een verandering in een gen. Hierdoor verdikt het bot, hetgeen resulteert een gedwongen bouw, waardoor ook het beenmerg aangetast is. Naast fracturen komen bijgevolg bloedstoornissen en nog in veel andere mogelijke symptomen tot stand. De behandeling van de ziekte verloopt met behulp van een stamceltransplantatie. Afhankelijk van het overervingstype van de ziekte, zijn de vooruitzichten uitstekend tot zeer slecht. De naam van de ziekte is afgeleid van de Griekse woorden 'osteo', wat staat voor ‘bot’, en 'petros' betekent steen/rots. De zeldzame aandoening werd voor eerst in de medische literatuur beschreven door de Duitse radioloog Albers-Schönberg (1865-1921) in 1904.

• Synoniemen osteopetrose
• Epidemiologie botziekte
• Oorzaken: Geen botafbraak door genmutatie
• Symptomen: Anemie (bloedarmoede), infecties en fracturen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling botaandoening
• Prognose van aandoening aan botten en beenmerg

Synoniemen osteopetrose

Synoniemen voor osteopetrose zijn:

• marmerbeenziekte
• marmerbotziekte
• osteosclerosis fragilis generalisata
• osteopetrosis
• ziekte van Albers-Schönberg

Epidemiologie botziekte

De autosomaal recessieve vorm van de ziekte komt veel minder voor dan de autosomaal dominante vorm. De autosomaal recessieve vorm komt voor bij ongeveer 1 op de 250.000 geboorten. In Costa Rica is de incidentie significant hoger, met een percentage van ongeveer 3,4 op elke 100.000 geboorten. De autosomaal dominante vorm van de ziekte komt voor bij een frequentie van ongeveer 1: 20.000.

Oorzaken: Geen botafbraak door genmutatie

Hogere botdichtheid

Bij deze zeldzame botziekte, die het gevolg is van een mutatie (verandering) in een gen, is het coderen voor een chloridekanaal voor osteoclastactiviteit (afbreken van botten) niet meer mogelijk. De botdichtheid is hierdoor in het hele skelet verhoogd, maar de verhoogde dikte verbetert de kracht niet. Door deze ‘gedwongen’ bouw ontstaan juist zwakke en broze botten, waardoor makkelijker breuken (fracturen) ontstaan.

Problemen met beenmerg

Door de sterke verdikking van de schorslaag (substantia compacta) van de beenderen, treedt een vernauwing of zelfs een verstopping van de mergholte op. Omdat het beenmerg hierbij betrokken is, ontstaat leukerythroblastische anemie (bloedarmoede met een tekort van witte en rode bloedcellen).

Overerving

Osteopetrose erft over op een autosomaal dominante of autosomaal recessieve manier. Het recessieve overervingstype, dat vaak bij kinderen verschijnt, is ernstig en het dominante type, dat optreedt bij volwassenen, is eerder mild. Bovendien is een andere recessieve vorm geassocieerd met renale tubulaire acidose te wijten aan koolzuuranhydrase II-deficiëntie. Een milde tussenvorm is ook mogelijk en erft eveneens autosomaal recessief over.

Symptomen: Anemie (bloedarmoede), infecties en fracturen

Beenmerg

Door de betrokkenheid van het beenmerg ontstaan diverse symptomen zoals:

• anemie
• een vergroting van de lever (hepatomegalie)
• een vergroting van de milt (splenomegalie)
• lichte kneuzingen, blauwe plekken en bloedingen (door een tekort aan bloedplaatjes = trombocytopenie)

Herhalende infecties (longontsteking, urineweginfectie, bloedvergiftiging, …) komen eveneens tot stand door het falen van het immuunsysteem.

Botten

Fracturen, meestal van de ribben en de lange botten, komen vaak voor door de verzwakte botten.

Gezicht

Een afwijkende sinusbijholte komt tevens voor bij de botziekte. Verder zijn tandafwijkingen mogelijk zoals onder andere een vertraagde tandontwikkeling en ernstig tandbederf (cariës: gaatjes in de tanden).

Schedel

Heel veel andere symptomen komen mogelijk tot stand doordat de botaandoening in de schedel ook wijzigingen veroorzaakt. Dit resulteert in volgende lijst van symptomen:

• hoofd: hydrocefalie (te veel ruggenmergs- of hersenvocht in de schedel), macrocefalie (een groot hoofd), een vertraagde psychomotorische ontwikkeling
• ogen: oogproblemen zoals blindheid, nystagmus (wiebelogen), opticusatrofie (afsterven van de oogzenuw), proptosis (uitpuilende ogen) en retinale dystrofie (netvliesdegeneratie)
• oren: doofheid

Andere symptomen

Andere symptomen omvatten osteomyelitis (botontsteking) van de onderkaak (door een abnormale bloedtoevoer) en slaapapneu.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek, röntgenfoto en genetisch onderzoek zijn nodig om de botaandoening te diagnosticeren.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen verwart de arts soms met het ziektebeeld van osteopetrose:

• aplastische anemie (bloedarmoede door beenmergfalen)
• een myeloproliferatieve ziekte
• fibreuze dysplasie van schedel of gezicht
• het McCune-Albright syndroom (symptomen aan bot, hormonen & huid
• hypervitaminose D (overmatige inname van vitamine D)
• hypoparathyreoïdie (te traag werkende bijschildklier(en))
• melorheostose
• osteogenesis imperfecta (fragiele botten en vaak botbreuken)
• osteopoikilosey
• pseudohypoparathyroïdisme
• pycnodysostose
• ziekte van Camurati-Engelmann (progressieve botaandoening)
• ziekte van Paget (chronische ontsteking van het bot)
• zware metaalvergiftiging (bijvoorbeeld loodvergiftiging)

Behandeling botaandoening

Een stamceltransplantatie is voor een aantal patiënten met osteopetrose succesvol omdat de botproductie dan normaliseert. De verdere behandeling bestaat uit medicijnen, preventieve maatregelen en andere therapieën:

• Calcitriol, de actieve vorm van vitamine D, stimuleert osteoclasten (botafbrekende cellen) en vermindert de botdichtheid
• Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) zoals Prednison. Dit hormoon dat lijkt op cortisone dat het lichaam produceert, is kortstondig in te nemen om de functie van de bloedcellen en bloedplaatjes te verbeteren.
• Een gezonde en evenwichtige voeding ondersteunt de normale groei en ontwikkeling
• Een regelmatig oogonderzoek, en neus-, keel- en gehooronderzoek
• Fysiotherapie en ergotherapie om te helpen bij motorische en andere vaardigheden
• Goede tandheelkundige zorg om de kans op tandinfecties en andere tandproblemen te verminderen
• Interferon gamma-1b, een geïnjecteerd geneesmiddel dat de progressie van de ziekte vertraagt
• Orthopedische zorg voor fracturen

Prognose van aandoening aan botten en beenmerg

Bij de dominante overervingsvorm is de levensverwachting normaal. Het autosomaal recessieve type resulteert echter in een doodgeboorte of het overlijden van het kind. De meeste patiënten komen hierbij voor middelbare leeftijd te overlijden als gevolg van ernstige bloedarmoede.

Lees verder

• Botbreuk: Typen & symptomen van fracturen (gebroken botten)
• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Botgezondheid: Tips voor behoud van gezonde en sterke botten