Zwarte haartong: Verandering van bekleding op tong

Sommige mensen hebben een donkerbruine tot zwarte verkleuring van de tong, hetgeen gekend als een ‘zwarte haartong’, ‘zwarte harige tong’ of ‘lingua villosa nigra’. Een zwarte haartong lijkt zeer verontrustend, maar meestal is dit niet zo’n zorgwekkend symptoom. De zwarte verschijning van de tong komt door een opbouw van bacteriën en schimmels op de papillen van de tong. Dit is vaak te wijten aan omgevingsfactoren zoals het gebruik van medicijnen, een slechte mondhygiëne en roken. Naast de veranderde bekleding op de tong en de gewijzigde tongkleur, ontstaan af en toe andere symptomen zoals een metaalachtige smaak in de mond en een vieze adem. De meeste oorzaken van een zwarte haartong zijn onschuldig, waardoor het voor de patiënt eenvoudig is om dit te verhelpen. De vooruitzichten voor patiënte met deze tongafwijking is dan ook uitstekend.

• Epidemiologie van zwarte haartong
• Oorzaken: Overgroei van schimmels of bacteriën
• Risicofactoren
• Symptomen: Verandering van bekleding op tong
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zwarte harige tong

Epidemiologie van zwarte haartong

Ongeveer 0,5% van de bevolking krijgt te maken met een zwarte haartong. Mannen krijgen vaker met een haartong te maken dan vrouwen, wellicht omdat zij meer roken dan vrouwen. Verder komt de ziekte vooral voor bij volwassenen, maar zuigelingen krijgen hiermee eveneens te maken.

Oorzaken: Overgroei van schimmels of bacteriën

Opbouw van bacteriën

Normaal gezien bevinden zich steeds ‘goede’ bacteriën en schimmels in de mondholte. Door enkele risicofactoren zorgen de papillen van de tong voor een opbouw van bacteriën en schimmels, die vervolgens gaan groeien en zich gaan vermenigvuldigen. Door een overgroei van deze bacteriën en schimmels, geraakt het mondslijmvlies geïrriteerd, hetgeen resulteert in een zwarte haartong. Door de groei van de bacteriën en schimmels zijn de papillen (tongbekleding: fijne langwerpige uitstulpingen) tot vijftien keer groter dan hun normale grootte. De bekleding van de tong is hierdoor eveneens verdikt. De precieze oorzaak van een haartong is niet bekend, maar enkele risicofactoren dragen wel bij aan de kleurwijziging.

Besmettelijkheid

Een zwarte harige tong is niet besmettelijk. De bacteriën op de tong, die zorgen voor een zwarte kleur en de harige verschijning, zijn echter wel overdraagbaar bij het delen van drank of voedsel.

Risicofactoren

Normaalgezien zijn papillen roze of wit van kleur, maar voedsel, dranken, bacteriën en gist veroorzaken een kleurwijziging. Andere risicofactoren van een zwarte haartong zijn:

• chronische aandoeningen
• drugsgebruik (vooral cocaïne)
• een gebrek aan speeksel (hyposalivatie)
• een slechte mondhygiëne
• medicatiegebruik:
• antibiotica
• anticholinergica (medicatie die de spierbewegingen remt)
• antidepressiva
• antipsychotica
• intraveneuze medicijnen
• medicijnen die bismut bevatten (zoals Pepto-bismol voor maagklachten)
• een tekort aan vitamine B3
• mondwater dat peroxide, heksenzel of menthol bevat (oxiderende ingrediënten)
• overmatig alcoholgebruik
• patiënten met hiv of aids en andere patiënten met een verzwakt immuunsysteem
• radiotherapie van het hoofd en de nek
• roken
• uitdroging
• veel koffie of thee drinken
• voeding met kleurstoffen

Symptomen: Verandering van bekleding op tong

Een patiënt met een zwarte haartong heeft een bruine, bruinzwarte tot zwarte verkleuring van de tong die harig oogt. Een gele tong en groene tong zijn echter eveneens gerapporteerd bij een haartong. Deze zwarte kleur verschijnt meestal op het laatste gedeelte van de tong (aan het achterste tweederde deel van de tong). Het verwijderen van deze ‘veranderde bekleding’ is niet mogelijk. Af en toe zijn tongvlekken zichtbaar bij een zwarte haartong. Daarnaast ervaart de patiënt een verandering in de smaakpapillen die tot achttien millimeter lang kunnen worden. Hierbij ervaart hij een metaalachtige smaak in de mond. Bovendien kampt hij met een slechte adem (halitose). Door de overmatige papilgroei heeft hij tot slot een kokhalzend of kietelend gevoel waarbij soms ook misselijkheid verschijnt. Wel ervaren niet alle patiënten deze klachten. Sommige patiënten met deze tongafwijking hebben namelijk helemaal geen andere symptomen.

Diagnose en onderzoeken

De arts bekijkt de tong en bevraagt de patiënt daarna over mogelijke oorzaken van de zwarte haartong, zoals de persoonlijke hygiëne, voedingsmiddelen of medicatiegebruik. Dankzij het typische uiterlijk van de tong en de geschiedenis van de patiënt, is de meestal snel in staat om een diagnose te stellen en leefstijladviezen aan de patiënt te geven om verlost te geraken van de zwarte haartong. Soms vermoedt de arts dat sprake is van een schimmelinfectie zoals mondspruw (oralecandidiasis). Deze infectie is eveneens in staat om een donkerbruine verkleuring van de tong te veroorzaken. De arts neemt hiervoor een afschraapsel van de tong en laat dit dan microscopisch onderzoeken.

Behandeling van zwarte harige tong

Zelfzorg

Een zwarte haartong kent veel onschuldige oorzaken die vlot te verhelpen zijn door veranderingen in de levensstijl.

• een correcte mondhygiëne: minimaal twee keer per dag de tanden poetsen met een zachte tandenborstel, regelmatig flossen, mondspoelen met peroxide, heksenzel en menthol vermijden, een tongschraper gebruiken
• een regelmatig tandartsbezoek (minimaal één keer per jaar)
• stoppen met roken, alcohol drinken en drugsgebruik
• voldoende vezels in de voeding opnemen
• voldoende vocht opnemen (water drinken)

Professionele medische zorg

Houdt de zwarte haartong aan, zelfs na het aanpassen van de levensstijl, dan is een verder onderzoek door een (tand)arts nodig. De (tand)arts schrijft dan antibiotica (bacteriedodende medicijnen) of antimycota (schimmelbestrijdende medicijnen) voor om de bacteriën of schimmels te doden. Verder zijn supplementen van vitamine B3 nodig wanneer sprake is van een vitaminetekort. Daarnaast is een gezonde en evenwichtige voeding nodig om dit vitamintekort te voorkomen, dus eventueel verwijst de arts de patiënt ook door naar een voedingsdeskundige. Veroorzaken bepaalde medicijnen deze zwarte verkleuring, dan wijzigt de arts dit medicatiegebruik. Soms zet de arts een ureum- of tretinoïne-oplossing in. Hierdoor is het makkelijker om de aanslag op de tong te verwijderen met een tandenborstel of een tongschraper. Tot slot is het mogelijk om de papillen te verwijderen via een kooldioxide laser en electrodessicatie.

Lees verder

• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Rode tong: Oorzaken en symptomen van rode tongkleur
• Oranje tong: Oorzaken en symptomen van oranje tongkleur
• Witte tong: Oorzaken en symptomen van wit uiterlijk van tong
• Gele tong: Oorzaken en symptomen van gelige tongkleur