Prediabetes: Alarmsignaal van diabetes (suikerziekte)

Circa 6% van de volwassen bevolking heeft prediabetes (gestoorde glucoseintolerantie). Dit is een alarmsignaal waarbij de bloedsuikerspiegel verhoogd is, maar nog niet hoog genoeg is om te spreken van diabetes mellitus (suikerziekte). Wel lopen patiënten met prediabetes een verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetes mellitus type 2. Diverse omgevingsfactoren zoals overgewicht en onvoldoende lichaamsbeweging, leiden sneller tot prediabetes. Daarnaast zijn enkele aandoeningen geassocieerd met dit symptoom. Wanneer de arts de diagnose van dit alarmteken heeft gesteld, is het belangrijk om de levensstijl aan te passen zodat diabetes mellitus type 2 niet tot stand kan komen. Indien de patiënt geen wijzigingen aanbrengt in de levensstijl, zijn complicaties aan diverse organen mogelijk.

• Oorzaken van alarmsignaal van suikerziekte
• Aandoeningen en prediabetes
• Omgevingsfactoren en prediabetes
• Obesitas een alarmteken voor diabetes mellitus
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling prediabetes
• Preventie
• Complicaties van de verhoogde bloedsuikerspiegel

Oorzaken van alarmsignaal van suikerziekte

Waarom precies prediabetes tot stand komt, is niet geweten anno oktober 2020. Wel zijn diverse risicofactoren bekend voor prediabetes. Patiënten met prediabetes verwerken suiker (glucose) niet meer goed. Daardoor hoopt suiker zich op in de bloedbaan, in plaats van het normale werk te doen namelijk energie bezorgen aan cellen die zorgen voor de functie van spieren en andere weefsels. Het lichaam haalt de meeste glucose uit voedsel. Bij de vertering komt suiker in de bloedbaan terecht. De suiker moet van het bloed naar de cellen van het lichaam gaan, maar daarvoor is een hormoon nodig: insuline. Het pancreas (alvleesklier) produceert insuline. De alvleesklier zorgt ervoor dat insuline in de bloedbaan terechtkomt bij een voedselinname. Wanneer insuline goed op peil staat en normaal circuleert in de bloedbaan, dan kan suiker in de cellen binnendringen, waardoor de hoeveelheid suiker in de bloedbaan vermindert. De bloedsuikerspiegel daalt hierdoor, en ook de afscheiding van insuline uit de alvleesklier daalt. Bij prediabetes ontstaan fouten in dit proces. De suiker bouwt zich namelijk op in de bloedbaan, hetgeen resulteert in hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegel). De alvleesklier maakt namelijk onvoldoende insuline aan, of anders zijn de cellen resistent tegen de werking van insuline, of er gebeurt een combinatie van beide oorzaken.

Aandoeningen en prediabetes

Diverse aandoeningen staan bekend als risicofactor voor prediabetes:

• acanthosis nigricians (verdikte en verkleurde huid)
• coeliakie (glutenintolerantie met maag- en darmproblemen)
• hart- en vaatziekten
• hemochromatose (ijzerstapelingsziekte met orgaanschade)
• het obstructief slaapapneusyndroom (slaapstoornis)
• het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS: hormonale veranderingen)
• kindermishandeling: Uit een wetenschappelijk onderzoek uit juni 2017 dat gepubliceerd in het tijdschrift ‘Frontiers of Endocrinology’ blijkt dat kindermishandeling een onafhankelijke risicofactor is voor prediabetische stoornissen.
• zwangerschapsdiabetes: Vrouwen die reeds kampten met zwangerschapsdiabetes, ontwikkelen sneller prediabetes. Dit betekent echter niet dat de vrouw met zwangerschapsdiabetes altijd zal lijden aan deze aandoening.

Omgevingsfactoren en prediabetes

Buikvet en/of obesitas

Overgewicht (vooral in de buik) vergroot de kans op prediabetes. Buikvet verhoogt de vrijgave van vrije vetzuren, wat de insulineresistentie (cellen zijn ongevoelig voor insuline) doet verhogen. Daarnaast verhogen buikvet, een verhoogd cholesterolgehalte, een hoge bloeddruk (hypertensie) en verhoogde triglyceriden in het bloed de kans op hartziekten.

Etniciteit

Personen van een bepaalde afkomst krijgen sneller te maken met prediabetes en diabetes. Vooral personen van Latino-afkomst, Amerikaanse Indianen, Pacific Islanders, Aziatische Amerikanen en niet-Spaanse mensen met een zwarte huidskleur zijn getroffen.

Familiegeschiedenis

Prediabetes komt sneller tot stand bij een familiegeschiedenis van diabetes. Dit gebeurt vooral wanneer de patiënt een slechte voedingsinname heeft, weinig beweegt, rookt, een hoge bloeddruk heeft, …

Leeftijd

Het pancreas (alvleesklier) geraakt vermoeid bij het verouderen, en dan vooral vanaf vijfenveertigjarige leeftijd (45 jaar). De alvleesklier is dan minder goed in staat om insuline te produceren, wat het risico op de ontwikkeling van prediabetes en diabetes verhoogt.

Sedentaire levensstijl

Een sedentaire levensstijl houdt in dat de patiënt weinig lichaamsbeweging uitoefent en veel zittende activiteiten uitvoert. Lichaamsbeweging is belangrijk, want hierdoor is het gemakkelijker voor het lichaam om insuline op een juiste manier te gebruiken.

Tailleomvang

Verder wijst een grote tailleomgeving soms op prediabetes. Dit geldt bij mannen vanaf 101,6 cm, en bij vrouwen groter dan 88,9 cm.

Obesitas een alarmteken voor diabetes mellitus

Obesitas (zwaarlijvigheid) speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van prediabetes en diabetes mellitus (suikerziekte) omdat overmatig vet mogelijk leidt tot insulineresistentie. Insulineresistentie is een aandoening waarbij de cellen (hoofdzakelijk in de spieren, lever en het vetweefsel) de insuline niet goed gebruiken. Patiënten met prediabetes of diabetes hebben nog steeds de mogelijkheid om insuline te produceren, maar het verwerken van deze insuline lukt niet meer goed door het lichaam. Het lichaam blijft hierdoor meer insuline produceren, omdat het lichaam denkt dat het dit hormoon nodig heeft. Als gevolg hiervan geraakt de alvleesklier oververmoeid en verliest dit orgaan de mogelijkheid om dezelfde mogelijkheden insuline te produceren. De cellen zijn bestand tegen de insulineproductie. Wanneer de patiënt dan geen gewicht verliest bij overgewicht, de koolhydrateninname niet vermindert of onvoldoende lichaamsbeweging uitoefent, dan stijgen de bloedsuikers in het lichaam, hetgeen resulteert in een diagnose van diabetes.

Symptomen

Meestal ervaart een patiënt met diabetes geen symptomen. Wel is het mogelijk dat een patiënt vermoeid is (asthenie), meer dorst heeft en ook vaker urineert (pollakisurie). De patiënt wijt de vermoeidheid meestal aan slaapproblemen of het inactief zijn, en daarom bezoekt hij hiermee niet zo snel een arts. Enkele huidklachten zijn ook mogelijk, zoals een langzame wondgenezing, jeuk en hyperpigmentatie. Bij hyperpigmentatie ontstaan donkere gebieden op bepaalde lichaamsgebieden zoals de nek, de oksels, de ellebogen, de knieën en de knokkels. Tot slot komt een wazig gezichtsvermogen bij een aantal patiënten tot stand.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium

Prediabetes is de periode die voorafgaat aan de periode waarin de glucosetolerantie afwijkt van het normale patroon. De arts definieert dit bij een bloedonderzoek wanneer het glucosebereik tussen 100 mg/dl tot 125 mg/dl (normaal minder dan 100) ligt en/of wanneer het hemoglobine A1c (een gemiddelde van drie maanden van de bloedsuiker) tussen 5,7 en 6,4 procent ligt (normaal is dit minder dan 5,7 procent). Waarden die boven 6,5 procent liggen, beschouwen artsen dit als ‘diabetes mellitus type 2’.

Extra testen op prediabetes

Mensen boven de 45 jaar krijgen verder elke drie jaar een test die (pre)diabetes) opspoort. Is prediabetes reeds aanwezig, dan is een jaarlijks onderzoek noodzakelijk.

Diagnostisch onderzoek
Artsen testen een patiënt op prediabetes op een gelijkaardige manier als diabetes zelf, namelijk met behulp van een bloedsuikertest (waarbij de patiënt minimaal acht uur niets gegeten mag hebben), een plasma-glucosetest of een A1c-bloedtest.

Behandeling prediabetes

Wanneer patiënten de diagnose van prediabetes krijgen, is het verstandig om meteen in te grijpen en de levensstijl te wijzigen voor het verbeteren van de gezondheid. Een gezonde en evenwichtige voeding eten, gewicht verliezen en meer lichaamsbeweging uitvoeren zijn enkele belangrijke aanpassingen ter voorkoming van diabetes mellitus. Daarnaast krijgt de patiënt meer energie, slaapt hij beter en verbetert de stemming. Deze levensstijlaanpassingen verhogen de kwaliteit van leven.

Gewicht

Een gezond gewicht voorkomt de progressie van diabetes mellitus type 2. Wanneer de patiënt slechts 5 tot 7% van het lichaamsgewicht verliest, vertraagt of stopt de progressie van de ziekte reeds.

Lichaamsbeweging uitoefenen
Naast een gezond gewicht en een gevarieerde, gezonde voeding is het nodig om voldoende fysieke activiteiten uit te voeren. Het is hiermee eveneens mogelijk om insuline beter te gebruiken.

Voeding

Beperkte koolhydraten
Een beperkte koolhydrateninname is nodig bij patiënten met prediabetes. De patiënt vermijdt geraffineerde koolhydraten, zoals wit brood, pasta, rijst en snacks. Ook zoete (fris)dranken moet de patiënt vermijden. Verder mag de patiënt meer niet-zetmeelhoudende groenten consumeren.

Mediterraan dieet volgen
Een mediterraan dieet is een dieet dat rijk is aan vruchten, groenten en vooral gezonde vetten, zoals noten, zaden en olijfolie. De kwaliteit van het geconsumeerde vet is belangrijker dan de totale hoeveelheid vet die de patiënt eet. Het mediterraan dieet is een belangrijke pijler ter preventie van diabetes type 2.

Vitamine C innemen
Volwassenen met een geschiedenis van roken, prediabetes of diabetes mellitus type 2, en/of obesitas hebben meer vitamine C in het lichaam nodig. Dit verscheen in een onderzoek dat in september 2017 gepubliceerd werd in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Nutrients’. Verder onderzoek moet uitwijzen of de hogere inname van vitamine C gebeurt door meer voedsel te consumeren dat rijk is aan vitamine C en/of door vitamine C-supplementen te nemen.

Preventie

Patiënten met een familiegeschiedenis van diabetes, zijn niet altijd in staat om prediabetes te voorkomen. Niettemin verminderen ze hierop wel het risico door het hanteren van een gezonde levensstijl.

Complicaties van de verhoogde bloedsuikerspiegel

Wanneer patiënten met dit symptoom niet meteen aanpassingen doorvoeren in de levensstijl, ontstaat niet alleen een verhoogd risico op diabetes mellitus, maar eveneens op hartziekten, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen), nierschade en oogproblemen. Soms moet de arts door diabetische neuropathie (zenuwschade als gevolg van diabetes) zelfs een ledemaat amputeren.

Lees verder

• Diabetes: Behandeling via o.a. educatie, voeding & insuline
• Diabetische nefropathie: Nierziekte door diabetes
• Diabetische neuropathie: Zenuwschade door diabetes met pijn
• Insulineresistentie: Cellen zijn ongevoelig voor insuline
• Diabetische retinopathie: Oogaandoening door diabetes