Huidkanker: epidemiologische kenmerken en oorzaken

Huidkanker is een van de minst gevaarlijke vormen van kanker, maar niettemin een ziekte die voorkomen moet worden. In tegenstelling tot wat mensen denken kan je wel degelijk sterven aan huidkanker, er zijn dodelijke vormen van deze ziekte. In deze tekst meer informatie over de ziekte en de oorzaken van de ziekte.

Kenmerken van de ziekte

Huidkanker is een ongecontroleerde celdeling in het weefsel, vrijwel altijd in de opperhuid, die ontstaat door een mutatie in een gen. Doorgaans zorgen ‘reparatiegenen’ voor herstel van de schade. Soms faalt dit systeem, waardoor de deling, groei en ontwikkeling van een cel ontregelt raken. Hierdoor ontstaat een tumor of gezwel (1). Er kunnen 3 typen huidkanker worden onderscheiden: melanomen van de huid (10 %), basaalcelcarcinoom (75-80%) en het plaveiselcelcarcinoom (15%). Daarnaast kunnen zeldzame tumoren ontstaan vanuit talg of zweetklieren. Het basaalcelcarcinoom en het plaveiselcelcarcinoom leiden bijna nooit tot metastasen en genezen bijna altijd volledig. De prognose van de melanoompatiënten hangt voornamelijk af van de dikte van de tumor. Naarmate de tumordikte toeneemt, neemt ook de kans op uitzaaiingen toe en neemt de overlevingskans af. De 5-jaarsoverleving is voor alle stadia van melanoom samen op dit moment meer dan 80%. (2)

Tabel 1.1 Incidentie, prevalentie en sterfte van huidkanker in 2005 (3)

Bij elke vorm van huidkanker is de incidentie en de sterfte lager bij vrouwen dan bij mannen. Daarnaast is te zien dat de sterfte vrij laag is vergeleken met andere vormen van kanker zoals borstkanker (incidentie 1,43 per 1.000 vrouwen , sterfte 40,3 per 100.000) en longkanker (incidentie 0,76 per 1.000 mannen en 0,35 per 1.000 vrouwen, sterfte 80,3 per 100.000 mannen en 34,7 per 100.000) (4,5,6). De incidentie en prevalentie van huidkanker neemt toe bij een hogere leeftijdsgroep (7). De incidentie van huidkanker is de laatste decennia sterk gestegen (8). De incidentie van het basaalcelcarcinoom is tussen 1973 en 1990 met gemiddeld 80% toegenomen en tussen 1990 en 2003 steeg de incidentie met 50%. Tussen 1975 en 1990 is de incidentie van het melanoom bij mannen en vrouwen bijna 3 keer zo hoog geworden. Tussen 1990 en 2003 is er landelijk nog stijging waarneembaar, maar dit is minder sterk dan in de perioden daarvoor (9).

Door de hoge incidentie en morbiditeit van huidkanker, worden hoge kosten veroorzaakt voor behandeling, management en preventie. (9) Daarnaast kan kanker een grote impact hebben de kwaliteit van leven. Afhankelijk van het stadium van de kanker zullen lichamelijke en psychische problemen zich gedurende de ziekte voordoen. Op het moment dat de diagnose pas bekend is kunnen bijvoorbeeld gevoelens van depressie, angst en hevige emoties loskomen. (10)

Oorzaken van de ziekte

Een duidelijke verklaring voor de stijging van de incidentie van huidkanker ontbreekt. Er wordt vermoed dat dit komt doordat de toename in het aantal uren recreatie dat buiten wordt doorgebracht is toegenomen (17). Hierdoor is er ook een grotere blootstelling aan UV-straling, wat zorgt voor DNA schade en daardoor huidkanker (4,8). Daarnaast wordt er veel gebruik gemaakt van bruiningsapparatuur, wat ook eem risicofactor voor het ontstaan van melanomen is (11). Deze 2 factoren kunnen gerekend worden tot gedragsfactoren en zijn voor verandering vatbaar. Niet-gedragsfactoren zijn de biologische factoren. Mensen met een lichte huid hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van huidkanker (8). Daarnaast komt Melanoom in ongeveer 6-10% van de gevallen voor als onderdeel van een familiair syndroom (het FAMMM-syndroom) (11). Deze factoren zijn niet vatbaar voor verandering.