Allergisch voor nikkel: wat moet je dan weten?

Veel mensen zijn allergisch voor nikkel. Door gespen, oorbellen, piercings en andere (goedkope) sieraden kan contacteczeem ontstaan. Nikkel komt voor in heel veel gewone gebruiksvoorwerpen en die zullen niet altijd problemen geven, tenzij iemand een zeer sterke allergie voor nikkel heeft. Het is wel handig om te weten waar je rekening mee moet houden als je last hebt van nikkelallergie.

Nikkelallergie: wat houdt dat in?

Allergie voor nikkel is een vorm van contactallergie ofwel contacteczeem die vaak voorkomt. Eczeem is een ontsteking van de huid waarbij de huid rood wordt, gaat jeuken en waarbij een lichte zwelling ontstaat en eventueel schilfering. Er zijn ook vaak bultjes en soms blaasjes. Eczeem kan een heleboel oorzaken hebben. Bij contacteczeem is de oorzaak van deze reacties gelegen in het contact met een stof die van buitenaf door de huid dringt. Hierdoor gaat het immuunsysteem reageren met bovenstaande verschijnselen. Contact van de huid met nikkel is de oorzaak van nikkelallergie.

Over nikkel: wat is dat precies?

Nikkel (scheikundig symbool Ni) is een niet-edel metaal, dat overal ter wereld in de bodem zit. Het wordt door mijnbouw gewonnen op die plaatsen waar de concentratie ervan veel hoger is. Het wordt in de metaalindustrie gebruikt, bijvoorbeeld om staal en andere metalen te galvaniseren. Ook wordt het gebruikt op voorwerpen gemaakt van metaal, waarbij het als bescherm- en glanslaag fungeert.

Nikkel komt ook voor in ons voedsel en in het bloed, maar dat is in zulke lage concentraties dat die bijna nooit problemen voor de gezondheid geven. De problemen van mensen met een nikkelallergie ontstaan door (langdurig) contact met voorwerpen waarin nikkel in grotere hoeveelheden voorkomt.

Bij wie komt nikkelallergie en voor en wat gebeurt er dan?

Het zijn vaker vrouwen dan mannen die nikkelallergie krijgen, en die kan op elke leeftijd ontstaan. Als iemand deze allergie eenmaal heeft ontwikkeld blijft dat jarenlang tot het hele leven bestaan. Door meestal langdurig huidcontact met nikkel wordt het afweersysteem geactiveerd en dat betekent dat er door de witte bloedcellen een ontstekingsreactie van de huid ontstaat. Elke keer als daarna weer (langdurig) contact is met nikkel ontstaat deze reactie. Kortdurende contacten zoals bijvoorbeeld het vastpakken van een deurknop gemaakt van nikkel is meestal niet voldoende om de reactie te geven, behalve bij mensen die een zeer sterke allergie voor nikkel hebben.

De reactie die ontstaat na (langdurig) contact met nikkel is een rode, jeukende uitslag op de plek waar het voorwerp dat nikkel bevat contact maakt met de huid; ook kunnen er kleine blaasjes zijn waar wat vocht uit komt, het eczeem wordt dan nattend genoemd. Er is ook vaak schilfering te zien. Dit soort reacties zijn bijvoorbeeld te zien op de oorlelletjes waar de uitslag zich rond de gaatjes voor de oorbellen bevindt, of op de plek waar een metalen ketting contact maakt met de huid.
Contacteczeem is niet besmettelijk voor anderen.

Waar komt nikkel in voor?

Het zijn de gewone "huis- tuin- en keuken" gebruiksvoorwerpen die nikkel bevatten waarmee vaak langdurig contact is en die daardoor de allergie voor nikkel kunnen veroorzaken. De volgende voorwerpen bevatten nikkel:

• deurknoppen
• scharen en ander gereedschap
• sleutels en sleutelhangers
• munten van 1 en 2 euro
• metalen delen van pennen
• stofzuiger
• gespen van riemen en schoenen
• haarspelden, krulspelden
• (druk)knopen en ritssluitingen
• BH sluiting en -beugels
• brilmonturen van metaal
• horloges en horlogebandjes
• ringen, kettingen en armbanden of sluitingen daarvan
• piercings en oorbellen
• brei- en haaknaalden, vingerhoed
• gouden sieraden met minder dan 12 karaat goud
• witgouden sieraden
• blaasinstrumenten

Kortdurend contact zoals bij het hanteren van muntgeld zal meestal geen klachten geven, maar bijvoorbeeld dezelfde munten die langer in contact met het lichaam komen zoals in een broekzak, kunnen dat wel doen, ook door stof heen.

Hoe wordt nikkelallergie vastgesteld?

Bij de dermatoloog (huidarts) kan een allergietest worden gedaan, hiervoor is een verwijzing van de huisarts nodig. Bij dit onderzoek worden meestal ook andere stoffen (allergenen) getest die allergische reacties kunnen veroorzaken. Dit wordt gedaan door middel van plakproeven: hiervoor worden pleisters met de te testen stoffen op de huid geplakt, die 48 uur op de huid moeten blijven zitten. Nadat de pleisters zijn verwijderd wordt gekeken of de huid gereageerd heeft op de betreffende stof. Als er een rode plek is ontstaan betekent dit dat er een allergie is voor de stof die op die plaats was aangebracht.

De behandeling van contacteczeem

Om het eczeem te behandelen moet eerst het voorwerp van nikkel weggehaald worden, vaak geneest het dan vanzelf. Eventueel kan er een paar dagen hormoonzalf op de aangedane plekken gesmeerd worden (zalf met corticosteroïden). Die mag niet te lang gebruikt worden, omdat er anders schade aan de huid kan ontstaan.

Hoe kan eczeem door nikkel voorkomen worden?

Om eczeem in het vervolg te voorkomen is het nodig om contact met nikkel te vermijden. Dat is niet makkelijk, juist omdat het in zoveel voorwerpen is verwerkt. In het geval van sieraden is dit goed te doen. Wie wel sieraden wil dragen kan het beste niet de goedkoopste aanschaffen; sieraden van een betere kwaliteit bevatten in principe geen nikkel. Ook is het aan te raden hier naar te informeren. Bij oorknopjes staat op de verpakking vermeld als ze nikkelvrij zijn als dit zo is. Ontbreekt deze informatie dan kun je er niet zeker van zijn dat er geen nikkel in zit.

Bij intensiever contact van de huid met nikkel is er grotere kans op een reactie van de huid dan bij een kortdurend contact.
Het kort vasthouden van munten of deurknoppen zal bijna nooit problemen doorgeven. Maar een metalen knoop van bijvoorbeeld een spijkerbroek die langdurig in contact is met een (bezwete) huid zal de reactie wel geven. Dit geldt ook voor oorknopjes, piercings en horloges. Als de huid enigszins vochtig is na het wassen of door zweten zal er wat nikkel oplossen en dit zal de allergische reactie oproepen. Het is dan niet genoeg om de huid af te dekken met bijvoorbeeld een hemd, het in vocht opgeloste nikkel gaat daar doorheen naar de huid.

Nikkel in beroepen

Mensen die werken met nikkel in bijvoorbeeld bedrijven waar nikkeloplossingen worden gebruikt voor het harden van metaal zullen daar natuurlijk wel problemen van ondervinden. Het kan ook een probleem geven in beroepen waar veel met metalen voorwerpen wordt gewerkt. Dat geldt niet als het nikkel dat erin zit niet vrijkomt: voorbeelden zijn keukenpersoneel dat bestek hanteert of metalen scharen die door kappers worden gebruikt. Ook kassamedewerkers die allergisch zijn voor nikkel krijgen geen huidproblemen met munten, dit is gebleken in de praktijk.

Eczeem en andere oorzaken

Er zijn veel meer oorzaken voor eczeem, dan alleen een allergie voor nikkel. Bij iemand die eczeem heeft en het contact met nikkel helemaal vermijdt kan het gebeuren dat de aandoening niet of maar ten dele verdwijnt. De huid kan ook geïrriteerd worden door andere oorzaken zoals afwasmiddelen, zeep en kou. Sommige mensen hebben een bepaalde aanleg om eczeem te ontwikkelen. Het zal dan niet altijd zo zijn dat de huid helemaal geneest nadat het contact met nikkel wordt vermeden.