Morfodysforie (stoornis in de lichaamsbeleving)

Morfodysforie is één van de 7 somatoforme stoornissen die door de DSM-IV worden onderscheiden. Deze groep stoornissen heeft als kenmerk dat er geen lichamelijke oorzaak gevonden kan worden voor de klachten. Morfodysforie is een stoornis in de lichaamsbeleving die wordt gekenmerkt door een preoccupatie met een ervaren afwijking van het uiterlijk. In dit artikel wordt beschreven wat een somatoforme stoornis is, wat morfodysforie is, wat de symptomen zijn en wat de eventuele behandeling is.

Indeling

• Wat is een somatoforme stoornis?
• Wat is morfodysforie?
• Wanneer is er sprake van morfodysforie?
• Behandeling

Wat is een somatoforme stoornis?

Somatoforme stoornissen behoren tot de psychiatrische stoornissen. Somatoforme stoornissen hebben als kenmerk dat er sprake is van aanhoudende lichamelijke klachten of zorgen over lichamelijke klachten, die niet volledig verklaard kunnen worden door een lichamelijke aandoening of een andere psychiatrische stoornis. Dit is een groep stoornissen waarbij de medische kennis te kort schiet.

Onbegrepen klachten

Onbegrepen lichamelijke klachten komen zeer veel voor. Ongeveer 80% van de Nederlandse bevolking heeft minstens 1 onbegrepen lichamelijke klacht per week. Toch is er lang niet in al deze gevallen sprake van een somatoforme stoornis. Vaak gaan de klachten weer over zonder dat mensen zich daar bewust van zijn. Bij een kleine groep mensen blijven de onbegrepen klachten langer bestaan, hebben zij een negatieve invloed op het leven en het functioneren en leiden uiteindelijk tot een bezoek aan de huisarts. Na voldoende onderzoek leidt geruststelling bij een groot deel van deze groep mensen tot een afname van de zorgen. Bij een klein deel van deze groep mensen blijven de klachten en de zorgen hierover bestaan. Sommige mensen zoeken geruststelling en gaan bepaalde activiteiten (zoals sport) vermijden uit angst dat de klachten hierdoor verergeren. Als het leven van iemand negatief wordt beïnvloed door deze symptomen is er een aanwijzing dat er sprake is van een somatoforme stoornis.

Zeer belangrijk om te vermelden is dat er bij somatoforme stoornissen wel degelijk klachten zijn. Deze klachten zijn zelfs zo ernstig dat zij het leven en iemands functioneren sterk beïnvloeden. Hoewel er geen lichamelijke oorzaak en direct lichamelijk gevaar gevonden kunnen worden, moeten deze klachten zeer serieus worden genomen. De klachten kunnen namelijk een ernstig beperkende factor zijn in iemands leven.

Wat is morfodysforie?

Morfodysforie is een stoornis in de lichaamsbeleving die wordt gekenmerkt door een preoccupatie met een ervaren afwijking van het uiterlijk. Deze preoccupatie staat niet in één lijn met de afwijking. De afwijking is ofwel alleen in de verbeelding aanwezig of zodanig onbetekenend dat de onvrede hierover duidelijk niet strookt met de realiteit. De aandacht is bij morfodysforie vooral gericht op het gelaat (met name de vorm van de neus), het hoofd en de beharing. Deze aandoening veroorzaakt duidelijk lijden en beperkingen in het dagelijks functioneren en in de sociale omgeving. Er wordt geschat dat morfodysforie bij 0,7-2,2% van de bevolking voorkomt. Volgens theorieën hebben culturele invloeden betekenis bij het ontstaan van morfodysforie, vooral in culturen waar veel aandacht voor het uiterlijk is. Morfodysforie ontstaatmeestal in de jongvolwassenheid, maar soms ook al in de kindertijd. Mensen met morfodysforie laten vaak correcties verrichten door plastische chirurgen. Kenmerkend hierbij is dat zij achteraf nooit tevreden zijn over het resultaat en opnieuw onder het mes willen.

Wanneer is er sprake van morfodysforie?

De DSM-IV is een handboek voor diagnose en statistiek van psychische aandoeningen. Dit boek wordt wereldwijd als standaard in de psychiatrische diagnostiek gebruikt. De DSM-IV heeft de diagnostische criteria voor morfodysforie als volgt omschreven:

• A. Preoccupatie met een vermeende afwijking van het uiterlijk. Indien er een geringe lichamelijke afwijking aanwezig is, dan is de ongerustheid duidelijk overdreven.
• B. De preoccupatie veroorzaakt in significante mate lijden of beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren of het functioneren op andere belangrijke terreinen.
• C. De preoccupatie is niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis (bv. ontevredenheid over de lichaamsvorm en omvang bij anorexia nervosa).

Behandeling

Psycho-educatie (voorlichting over de aandoening) is de eerste stap. Hierbij wordt uitleg gegeven over de ontstaanswijze van de stoornis en de behandelopties worden besproken.

Psychotherapie

Het meeste onderzoek op dit gebied is gedaan naar cognitieve gedragstherapie (CGT), dit is de eerste keuze binnen de psychotherapeutische behandelingen. CGT richt zich op het denken en het daaruit voortkomende gedrag van de patiënt. Er wordt inzicht verkregen in het gedrag van de patiënt en in de sessies wordt aandacht besteed aan de onderliggende redenen voor dit gedrag. Aan de hand hiervan wordt gewerkt aan het doorbreken van het negatieve patroon.

Medicamenteuze therapie

Antidepressiva uit de categorieën selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI's) en tricyclische antidepressiva (TCA's) kunnen ook effectief zijn.

Lees verder

• Somatisatiestoornis
• Conversiestoornis
• Acute stressstoornis (ASS)
• Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
• De pijnstoornis