Hik: oorzaak, hik stoppen en verhelpen & hikken bij een baby

Wat is hik en hoe kun je de hik stoppen? De hik is een plotselinge, krachtige beweging of samentrekking van het middenrif, hetgeen het zo kenmerken hikgeluid veroorzaakt. De hik vinden de meeste mensen vervelend en soms kan het ook pijnlijk zijn. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een kortdurende en een chronische vorm. Kortdurende hik komt veel voor, iedereen is ermee bekend. Kortdurende hik is onschuldig en behoeft geen behandeling. Sommige mensen hebben vaak de hik. Hikken is een vervelend verschijnsel, maar de hik is niet gevaarlijk als het kortdurend is. Rustig eten en drinken is de beste manier om vervelende hikaanvallen te voorkomen. Bij chronische of langdurige hik zijn de gevolgen soms groot en zal de arts op zoek gaan naar de onderliggende oorzaak. Ook kan de arts medicijnen voorschrijven om de hik te stoppen en te verhelpen. Een baby die de hik krijgt is heel gewoon. Baby's kunnen bijvoorbeeld de hik krijgen doordat ze te vlug drinken.

• Wat is hik?
• Plotselinge, krampachtige samentrekking van het middenrif
• Vaak onschuldig
• Oorzaak van hik
• Kortdurende hik
• Chronische hik
• Risicofactoren
• Mannen en vrouwen
• Andere factoren
• Complicaties
• Is langdurige hik gevaarlijk?
• Hik bij een baby in de buik
• Hik die niet overgaat
• Huisarts raadplegen
• Wanneer een arts raadplegen?
• Bijkomende klachten
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Hik stoppen
• Leefstijlmaatregelen
• Medicijnen om hik te verhelpen
• Baclofen en piracetam
• Blokkade of chirurgisch onderbreken van de N. phrenicus
• De hik bij een baby
• Hikaanval
• Medische aandoening
• Neonataal onthoudingssyndroom
• Hikken bij een baby voorkómen
• Preventie
• Vooruitzichten en prognose

Wat is hik?

Plotselinge, krampachtige samentrekking van het middenrif

De hik (singultis) is een plotselinge, krachtige, onwillekeurige samentrekking (spasme) van het middenrif, ook wel diafragma genoemd. Het middenrif is een gespierde wand tussen buik en longen. Deze spiergroep scheidt de borstholte van de buikholte. Door deze onwillekeurige samentrekking ontstaat een zeer snelle inademing, die stokt door sluiting van de stemspleet (de spleet tussen de stemplooien of stembanden, ook wel rima glottidis genoemd). Deze sluiting produceert het typische hikgeluid.

Vaak onschuldig

Hik ontstaat spontaan en de frequentie kan variëren van 2 tot 60 keer per minuut. Het is een courant verschijnsel dat meestal onschuldig en van korte duur is. Het is onaangenaam en lastig, maar vaak ook niet meer dan dat. De hik kan echter ook een serieus medisch probleem zijn vanwege de chroniciteit en het onderliggend lijden.

Oorzaak van hik

In de meeste gevallen is er geen duidelijke oorzaak voor de hik. De oorzaken voor de hik worden vaak onderverdeeld naar de duur van een hikaanval: kortdurende hik (<48 uur) of chronische hik.

Kortdurende hik

Kortdurende hik kan ontstaan door onder meer eet- en drinkgewoonten, waardoor de zenuwen in de keel en het middenrif worden geprikkeld en er krampen ontstaan in het middenrif.

• Inname van warme of koude dranken of spijzen;
• Te snel eten en drinken en niet goed kauwen;
• Overmatig eten (in het bijzonder vet of kruidig voedsel);
• Drinken van koolzuurhoudende dranken (waardoor de maag zich met lucht vult en dus uitzet);
• Te veel alcohol drinken.
• Lucht inslikken door het kauwen op kauwgom of zuigen op snoep.
• Hik door alcoholgebruik / Bron: Istock.com/karelnoppe
• Aërofagie (slikken van lucht);
• Plotselinge temperatuurswisselingen;
• Overmatig roken;
• Acute maagverwijding of maagdilatatie;
• Gastroscopie (een kijkonderzoek van de binnenkant van de slokdarm, maag en het eerste deel van de dunne darm);
• Anesthesie/postoperatief;
• Koorts;
• Sepsis;
• Specifieke infecties:
• Malaria;
• Gordelroos of herpes zoster;
• Griep of influenza;
• Cholera;
• Tyfus.
• Hartinfarct (myocardinfarct).

Chronische hik

Er zijn veel mogelijke oorzaken van chronische hik beschreven, onder meer:

• Ziekten aan aandoeningen: elke ziekte of aandoening die de zenuwen die betrekking hebben op het middenrif irriteren, zoals leveraandoeningen, bijvoorbeeld een leverabces, of longaandoeningen, zoals een longontsteking en astma.
• Hersenaandoeningen:
• Hersenabces;
• Beroerte: hersenbloeding en herseninfarct;
• Hersentumor;
• Hersentrauma;
• Hersenontsteking (encefalitis);
• Hersenvliesontsteking (meningitis, met hoofdpijn, koorts en een stijve nek).
• Maagaandoeningen:
• Maagslijmvliesontsteking (gastritis);
• Maagbreuk;
• Acute maagverwijding (maagdilatatie);
• Gastro-oesofageale reflux.
• Hernia diaphragmatica (hernia van het middenrif).
• Metabolisch:
• Diabetes mellitus (suikerziekte);
• Hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegel);
• Hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel).
• Bepaalde nieraandoeningen:
• Nierfalen;
• Uremie (niervergiftiging).
• Inflammatoire darmziekten:
• Colitis ulcerosa;
• Ziekte van Crohn.
• Slokdarmkanker.
• Vergrote milt.
• Sommige medicijnen kunnen ook de hik als neveneffect hebben, zoals bepaalde:
• Anesthetica (pijnverdovende middelen);
• Barbituraten (een groep geneesmiddelen met in het algemeen een kalmerende en slaapverwekkende werking);
• Benzodiazepinen (medicijnen met een rustgevende en ontspannende werking);
• Chemotherapie (de behandeling van kanker met medicijnen);
• Corticosteroïden (sterke ontstekingsremmers);
• Methyldopa (verwijdt de bloedvaten);
• Opiaten (een sterk verdovende en pijnstillende werking).
• Schadelijke dampen kunnen ook leiden tot de hik.
• Emotionele stress en plotselinge opwinding kunnen ook leiden tot de hik, evenals plotselinge temperatuurverandering.
• Tabaksgebruik (roken).

Risicofactoren

Mannen en vrouwen

Vrouwen hebben volgens het blad Quest vaker de hik dan mannen. Ze hikken het meest in de dagen voor de eisprong, als gevolg van de hormonale veranderingen in hun lichaam. Vrouwen hikken het minst tijdens een zwangerschap. Mannen hebben daarentegen meer kans om langdurige hik te ontwikkelen.

Andere factoren

Andere factoren die het risico op de hik kunnen vergroten, zijn onder meer:

• Geestelijke of emotionele problemen. Angst, stress en opwinding zijn geassocieerd met sommige gevallen van korte en lange termijn hik.
• Chirurgie. Sommige mensen ontwikkelen de hik na algemene narcose of na chirurgische procedures die de buikorganen betreffen.

Complicaties

Langdurige hikaanvallen kunnen interfereren met:

• Eten en drinken;
• Slapen met slaapproblemen en slaaptekort tot gevolg
• Spreken en communiceren;
• Stemming, wat kan leiden tot een depressie; en
• Wondgenezing na een operatie.

Is langdurige hik gevaarlijk?

De meeste vormen van de hik zijn niet schadelijk. Er zijn echter gevallen bekend van langdurige hikklachten die gevaarlijk kunnen zijn, vooral bij mensen die een onderliggende ziekte hebben en die uitgeput kunnen raken als ze geen medische behandeling krijgen voor de hik. De hik kan ook een Mallory-Weiss-ruptuur veroorzaken, waarbij er kleine scheurtjes in het slijmvlies van het bovenste gedeelte van het maag-darmkanaal aanwezig zijn.

Hik bij een baby in de buik

Een ongeboren kind kan ook de hik krijgen. Dit kan vooral naar het einde van je zwangerschap toe vaak voorkomen. Tijdens de zwangerschap voel je dan kleine schokjes. Ook na de geboorte krijgen veel borelingen ermee te maken, vaak na het drinken van de fles of als ze in bed liggen.

Hik die niet overgaat

Er wordt onderscheid gemaakt tussen kortdurende of acute en chronische hikaanvallen, dus hik die niet overgaat. Bij een duur van meer dan 48 uur, is er sprake van een chronische hikaanval. Vooral medicijngebruik of voornoemde aandoeningen kunnen aanhoudende of chronische hik veroorzaken. Chronische hik kan leiden tot allerlei (ernstige) klachten, waaronder ondervoeding en gewichtsverlies, uitputting, uitdroging (dehydratie), oververmoeidheid en slapeloosheid.

Huisarts raadplegen

Wanneer een arts raadplegen?

De meeste hikaanvallen zijn snel weer over; vaak al na enkele minuten zonder iets te hoeven doen. Er is slechts zelden sprake van een medische noodsituatie. Raadpleeg de arts als de hik langer duurt dan drie uur, of als je er niet meer door kunt eten of slapen. Hik die langer duurt dan enkele uren kan tot pijn in de borst en uitputting leiden.

Bijkomende klachten

Wanneer aanhoudende hik gepaard gaat met andere klachten, zoals buikpijn, koorts, kortademigheid, braken, ophoesten van bloed of een samengeknepen gevoel (van de keel), dan moet een arts geraadpleegd worden.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De huisarts zal een anamnese afnemen en tevens je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Het is bij aanhoudende hik belangrijk een lichamelijke aandoening uit te sluiten. Daarnaast zal de arts lichamelijk onderzoek uitvoeren, waarbij een neurologisch onderzoek deel van uitmaakt. De arts onderzoekt je mentale toestand, de functie van de hersenzenuwen, je (spier)kracht en tonus, je coördinatie, je reflexen, je zintuiglijke vermogens en je gevoel.

Vervolgonderzoek

Als je arts een onderliggende medische aandoening vermoedt, wat de hik veroorzaakt, kan hij of zij een of meer van de volgende onderzoeken aanbevelen:

• Bloedonderzoek om na te gaan of er sprake is van een infectie, een nierziekte of diabetes;
• Beeldvormend onderzoek om eventuele anatomische abnormaliteiten te detecteren die van invloed kunnen zijn op de nervus vagus, de nervus phrenicus of het middenrif of diafragma. Beeldvormend onderzoek kan bestaan uit röntgenfoto van de borst, CT-scan of MRI-scan;
• Gastroscopie (slokdarmonderzoek).

Hik stoppen

Er zijn talloze maatregelen bekend die een hikaanval zouden kunnen stoppen:


Bij chronische hik helpen deze maatregelen niet.

Leefstijlmaatregelen

Eerst kan je huisarts adviseren om de volgende maatregelen in acht te nemen:

• Niet te snel eten en te drinken;
• Geen koolzuurhoudende dranken te drinken;
• Geen alcohol te gebruiken;
• Stoppen met roken.

Als deze maatregelen onvoldoende soelaas bieden, kan de huisarts medicatie voorschrijven.

Medicijnen om hik te verhelpen

Baclofen en piracetam

Bij chronische hik zal de (huis)arts op zoek gaan naar de onderliggende oorzaak en proberen deze te bestrijden. Bij chronische hik kan medicamenteuze behandeling nodig zijn. Deze medicijnen hebben soms vervelende bijwerkingen. Zo kan het gebruik van chloorpromazine leiden tot sufheid, emotionele vervlakking, en andere verschijnselen. Daarom wordt tegenwoordig met name baclofen veelvuldig toegepast. Met piracetam zijn in de praktijk ook goede ervaringen opgedaan. Piracetam werkt tegen draaiduizeligheid en bij voortdurende, pijnlijke hik.

Blokkade of chirurgisch onderbreken van de N. phrenicus

In sommige ernstige gevallen is een chirurgische behandeling waarbij de N. phrenicus - een zenuw die een rol speelt bij de hik - wordt doorgesneden of geblokkeerd, het laatste redmiddel. Deze behandeling wordt zelden uitgevoerd en dan alleen in die gevallen waarbij de patiënt niet reageert op andere behandelingen. Deze ingreep kan nadelige gevolgen hebben voor de ademhaling.

Preventie

Het vermijden van uitlokkende factoren kan helpen om te voorkomen dat je last krijgt van een hikaanval. Reflux, koolzuurhoudende dranken, lucht inslikken (bijvoorbeeld bij het kauwen van kauwgom of het drinken met een rietje), plotselinge veranderingen in de glycemische index (GI), veranderingen in de omgevingstemperatuur, alcohol, roken, plotselinge opwinding of stress zijn bekende triggers. Zorg er verder voor dat je niet te snel eet en drinkt, te pittig eet of lucht inslikt tijdens het eten. Daarnaast is het aanbevolen om hevige emoties te voorkomen.

Vooruitzichten en prognose

In het merendeel van de gevallen, lost de hik binnen afzienbare tijd vanzelf op. Soms houdt de hik echter aan en interfereert het met je dagelijkse leven, zoals eten, spreken en slapen. De hik vereist zelden medische behandeling.

Lees verder

• Uitdroging (dehydratie): symptomen, oorzaak en behandeling