Folliculitis keloidalis: symptomen, oorzaak en behandeling

Folliculitis keloidalis duidt op een ontsteking van de haarzakjes op het hoofd. Folliculitis keloidalis is een niet-besmettelijke en relatief zeldzame huidaandoening, waarbij de haarzakjes op het behaarde hoofd ontstoken raken, wat vaak leidt tot ernstige littekenvorming. Het komt vooral voor op het achterhoofd en in het nekgebied. De aandoening komt hoofdzakelijk voor bij jongvolwassen negroïde mannen, maar ook anderen kunnen het krijgen. De oorzaak is anno 2024 niet duidelijk. Behandeling van folliculitis keloidalis is gericht op het tegengaan van de ontstekingsreactie. Folliculitis keloidalis kan gedurende enkele jaren aanhouden, ook met de juiste behandeling.

• Wat is folliculitis keloidalis?
• Synoniemen
• Symptomen van ontsteking haarzakjes op het hoofd
• Oorzaak folliculitis keloidalis
• Risicofactoren
• Vóórkomen folliculitis keloidalis
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling folliculitis keloidalis
• Uitlokkende factoren vermijden
• Medicatie
• Andere behandelingen
• Complicaties
• Folliculitis keloidalis voorkomen en preventie
• Prognose en vooruitzichten

Wat is folliculitis keloidalis?

Folliculitis keloidalis is een niet-besmettelijke zeldzame huidaandoening die vooral voorkomt op het achterhoofd en in het nekgebied. Folliculitis keloïdalis is een ontsteking van de haarzakjes op het behaarde hoofd, wat vaak leidt tot ernstige littekenvorming. Het treft vaak jongvolwassen negroïde mannen, maar ook anderen kunnen het krijgen. De oorzaak is anno 2024 niet duidelijk. Folliculitis keloidalis is niet besmettelijk en kan niet van de ene naar de andere persoon worden overgedragen.

Synoniemen

Folliculitis keloïdalis staat ook bekend als acne keloïdalis nuchae. Nuchae staat voor 'nek' en aangezien deze aandoening niet alleen voorkomt op het achterhoofd en in de nekregio, maar ook op de kruin of elders aan het behaarde hoofd, wordt de term 'nuchae' vaak weggelaten. Een enkele keer kom je in de wat oudere medische literatuur de benaming dermatitis papillaris capillitii tegen.

Symptomen van ontsteking haarzakjes op het hoofd

In eerste instantie verschijnen er jeukende rode, ronde bultjes, meestal gelokaliseerd op het achterhoofd en de nek. Soms ontstaan er puskoppen rond de haarzakjes (folliculitis), welke soms kunnen overgaan in een abces. Naarmate de tijd vordert ontstaan er confluerende littekenplakken, hetgeen gepaard kan gaan met pijn. Een abnormale toename van littekenweefsel in de huid wordt 'keloïd' genoemd. Deze plekken zijn meestal een paar centimeter in omvang, maar ze kunnen ook veel groter worden. Uiteindelijk zal de haargroei in het aangedane huidgebied verdwijnen, waardoor er kale plekken ontstaan.

Oorzaak folliculitis keloidalis

Het is anno 2024 nog niet bekend waardoor de ontstekingsreactie die gericht is tegen de haarwortelzakjes in de nek wordt veroorzaakt. De oorzaak moet waarschijnlijk gezocht worden in het eigen afweersysteem van het lichaam. De aandoening kan worden verergerd door een kort kapsel en door dicht op de (hoofd)huid te scheren.

Risicofactoren

De risicofactoren folliculitis keloidalis zijn niet welomschreven, hoewel sommige onderzoekers denken dat de volgende factoren de aandoening kunnen uitlokken:

• Te dicht op de huid scheren.
• Een chronisch trauma, zoals wrijving door de kraag in de nek of het dragen van een ketting. Alle materialen of voorwerpen die steeds wrijving met de huid geven, zoals:
• Het frequent dragen van nauwsluitende kleding, waaronder hoge kragen;
• Atleten die sportuitrusting gebruiken (helmen, schoudervullingen, etc.);
• Militair personeel, die zware uniformen en rugzakken dragen.
• Obesitas en overgewicht.
• Metaboolsyndroom.
• Gebruik van bepaalde medicijnen zoals cyclosporine (een afweerremmer en remt ontstekingen), fenytoïne of difenylhydantoine (een al lang bestaand anti-epilepticum, een middel tegen epileptische aanvallen), en carbamazepine (eveneens een anti-epilepticum).
• Chronische ontsteking door bepaalde auto-immuunziekten.
• Krullend haar of kroeshaar.
• Ontstekingen.
• Tatoeages in de nekregio.
• Wondjes tijdens een knipbeurt.

Vóórkomen folliculitis keloidalis

Deze huidaandoeningen komt vooral voor bij negroïde personen, vaak mannen en zelden vrouwen. De man-vrouw-verhouding is ongeveer 20:1. De meeste gevallen doen zich voor bij personen tussen 14 en 25 jaar. Het komt bijna niet voor dat de huidaandoening zich manifesteert vóór de puberteit of na het 50e levensjaar.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Op grond van het klinische beeld wordt de diagnose gesteld. Eventueel wordt er een huidbiopsie genomen als de klinische presentatie atypisch is en andere vergelijkbare aandoeningen uitgesloten moeten worden.

Differentiële diagnose

De aandoening moet qua uiterlijke verschijningsvorm niet verward worden met:

• Acne conglobata (een ernstige vorm van acne);
• Acne vulgaris;
• acneïforme erupties;
• Folliculitis decalvans (een ontstekingsziekte van de hoofdhuid die tot kaalheid en littekenvorming leidt);
• Hidradenitis suppurativa (een chronische inflammatoire huidziekte, die wordt gekenmerkt door een terugkerende ontsteking van de haarzakjes en talgklieren waarbij zich talloze pijnlijke abcessen vormen);
• Perifolliculitis capitis abscedens et suffodiens (een pijnlijke en mutilerende huidafwijking).

Behandeling folliculitis keloidalis

Uitlokkende factoren vermijden

Bepaalde zaken kunnen ontstekingen in de hand werken. Daarom is het allereerst belangrijk om niet te vaak en te diep te scheren en geen irriterende en geparfumeerde haarproducten te gebruiken. Ook is het aan te raden om geen tatoeage in de nekregio te laten zetten. Ook kun je het beste kleding vermijden die kan schuren over de aangedane huid in de hals en nek.

Medicatie

Behandeling van folliculitis keloidalis is gericht op het remmen van de ontstekingsreactie. Bij milde vormen kan een lokale antibiotica voorgeschreven worden. De dermatoloog kan ook kiezen voor het aanbrengen van corticosteroidzalf ('hormoonzalf'). Een injectie van corticosteroid in de ontstekingshaarden en littekens behoort ook tot de mogelijkheden.

Andere behandelingen

Verwijdering van de littekens door de (plastisch) chirurg of behandeling van littekenweefsel met een CO2 laser zijn ook behandelopties.

Complicaties

De volgende complicaties kunnen optreden bij folliculitis keloidalis:

• Intense jeuk en ernstig pijnlijke plekken kunnen psychologische stress.
• Huidmisvorming door de aanwezigheid van wijdverspreide laesies. Dit kan leiden tot cosmetische problemen en verhoogde emotionele stress en mogelijk zelfs depressie veroorzaken.
• Krabben kan leiden tot secundaire infecties, die ook kunnen ontstaan ​​als gevolg van abcesvorming.
• Folliculitis keloidalis kan leiden tot permanent haarverlies in het getroffen gebied (of alopecia oftewel pleksgewijze kaalheid).
• Lichte of juist donkere plekken (respectievelijk hypopigmentatie of hyperpigmentatie) na genezing van de aandoening.
• De aandoening kan vele jaren aanhouden en voor emotionele stress zorgen.

Folliculitis keloidalis voorkomen en preventie

Anno 2024 zijn er geen specifieke methoden of richtlijnen om folliculitis keloidalis te voorkomen. Het volgende kan echter worden overwogen:

• Verminder of elimineer het gebruik van kleding / uitrusting die constante huidirritatie veroorzaakt door wrijving (contact met de huid).
• Vermijd scheren dicht op de huid.
• Blijf lichamelijk fit en actief door een uitgebalanceerd dieet en lichaamsbeweging.
• Voorkom de vorming van ernstige klachten en verlittekening door vroege herkenning en tijdige adequate behandeling.

Prognose en vooruitzichten

De prognose van folliculitis keloidalis hangt af van de omvang en ernst van de klachten. Over het algemeen is de prognose vrij goed, als de huidaandoening snel wordt gediagnosticeerd en op de juiste manier wordt behandeld. Personen met mildere klachten en symptomen hebben een betere prognose dan mensen met ernstige tekenen en symptomen en wijdverspreide laesies. De aandoening is moeilijker te behandelen, als er permanente verminking van de huid is opgetreden. De aandoening kan gedurende enkele jaren aanhouden, ook met de juiste behandeling.

Lees verder

• Pseudofolliculitis barbae: symptomen, oorzaak en behandeling
• Acne Vulgaris (jeugdpuistjes): oorzaken en behandeling
• Folliculitis: symptomen, oorzaak, voorkomen en behandeling
• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling