Middenoorontsteking (otitis media)

Middenoorontsteking (otitis media) is een ontsteking van het slijmvlies van het middenoor. Een otitis media komt veel voor bij jonge kinderen. Er zijn drie vormen van otitis media; acute middenoorontsteking (otitis media acuta, OMA), middenoorontsteking met effusie (otitis media met effusie, OME) en chronische middenoorontsteking. In dit artikel worden de ontstaanswijze, de klachten en de behandeling van deze drie vormen uitgebreid beschreven.

Indeling

• Drie vormen van middenoorontsteking (otitis media)
• Acute middenoorontsteking (otitis media acuta: OMA)
• Middenoorontsteking met effusie (otitis media met effusie: OME)
• Chronische middenoorontsteking (otitis media chronica)

Drie vormen van middenoorontsteking (otitis media)

Middenoorontsteking (otitis media) is een ontsteking van het slijmvlies van het middenoor. Het middenoor bevindt zich achter het trommelvlies. In dit deel van het oor wordt het geluid, via de gehoorbeentjes, overgebracht van het buitenoor naar het binnenoor. Een otitis media gaat vaak gepaard met ontstekingsverschijnselen zoals pijn en koorts. In dit artikel worden drie vormen van deze ontsteking behandeld; acute middenoorontsteking (otitis media acuta, kortweg OMA), middenoorontsteking met effusie (otitis media met effusie, kortweg OME) en chronische middenoorontsteking.

Acute middenoorontsteking (otitis media acuta: OMA)

Wat is een acute middenoorontsteking?

Een acute middenoorontsteking is een bacteriële of virale infectie van het middenoor. Deze vorm van oorontsteking komt voornamelijk voor bij jonge kinderen. Meestal ontstaat dit na of tijdens een bovenste luchtweginfectie (een verkoudheid).

Ontstaanswijze

Zoals gezegd is een bacteriële of virale infectie vaak de boosdoener. Meestal wordt een otitis media acuta veroorzaakt door een verkoudheidsvirus. Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae en Moraxella catarrhalis zijn de meest voorkomende bacteriële veroorzakers. Soms ontstaat een bacteriële infectie boven op een virale infectie. Maar waarom krijgen vooral kinderen snel een otitis media acuta? Dit heeft vooral te maken met de buis van Eustachius. Deze buis verbindt het middenoor met de neus-keelholte. Bij (jonge) kinderen loopt de buis van Eustachius horizontaler dan bij oudere kinderen en volwassen, ook is de buis bij hen smaller en minder stug. De buis van Eustachius kan bij jonge kinderen zodoende gemakkelijk verstopt raken. Bij een verkoudheid is er veel afscheiding, met name uit de neus. Als deze afscheiding de buis van Eustachius verstopt kunnen eventueel aanwezige bacteriën of virussen zich hier gaan vermenigvuldigen. Zo veroorzaken zij dan een infectie.

Klachten/symptomen

Het geïnfecteerde oor is vaak pijnlijk en als de arts met een otoscoop in het oor kijkt is hier vaak een rood, bolstaand trommelvlies te zien. Dit laatste wordt ook wel een rood, bomberend trommelvlies genoemd. Omdat een otitis media acuta vaak voorkomt bij jonge kinderen (die nog niet goed kunnen verwoorden waar zij last van hebben) is het ook belangrijk om te letten op de volgende tekenen: koorts, huilen, naar de oren grijpen, prikkelbaarheid en soms onrustig slapen.

Behandeling

Een acute middenoorontsteking geneest meestal vanzelf. Soms wordt paracetamol of ibuprofen gegeven, dit is doeltreffend om de koorts en de pijn te verminderen. Antibiotica worden normaliter niet voorgeschreven, alleen in ernstige gevallen of bij zeer jonge kinderen. In dat geval wordt vaak amoxicilline gegeven.

Middenoorontsteking met effusie (otitis media met effusie: OME)

Wat is een middenoorontsteking met effusie?

Bij een middenoorontsteking met effusie hoopt zich achter het trommelvlies vocht op. Een otitis media met effusie komt meestal voor bij kinderen tussen de leeftijd van 3 maanden en 3 jaar.

Ontstaanswijze

Een otitis media met effusie ontstaat vaak als gevolg van een otitis media acuta. Het vocht dat zich tijdens de acute middenoorontsteking achter het trommelvlies heeft opgehoopt blijft aanwezig nadat de ontsteking is verdwenen. Een otitis media met effusie kan ook optreden zonder voorafgaande otitis media acuta, bijvoorbeeld als gevolg van te grote neusamandelen die de buis van Eustachius blokkeren.

Klachten/symptomen

Een otitis media met effusie veroorzaakt vaak geen pijn. Wel wordt door het vocht het gehoor vaak gehinderd doordat de gehoorbeentjes minder goed functioneren. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor de spraak- en taalontwikkeling en voor het leren en het gedrag van het kind. Als de arts met de otoscoop het trommelvlies bekijkt is er soms vocht te zien achter het trommelvlies. Het trommelvlies is niet rood en/of bol (geen bomberend trommelvlies).

Behandeling

Een middenoorontsteking met effusie geneest meestal vanzelf na enkele weken of maanden. Als er na 3 maanden nog geen verbetering is kan gekozen worden om een operatie uit te voeren. De arts kan een sneetje maken in het trommelvlies en daar eventueel trommelvliesbuisjes in plaatsen zodat het vocht af kan vloeien. Het plaatsen van trommelvliesbuisjes heet tympanotomie. Door trommelvliesbuisjes te plaatsen blijft er een open verbinding over waardoor het vocht ook in de toekomst afgevoerd kan blijven worden. Een sneetje in het trommelvlies maken zonder buisjes te plaatsen heet paracentesis tympani.

Chronische middenoorontsteking (otitis media chronica)

Wat is chronische middenoorontsteking?

Een chronische middenoorontsteking is een middenoorontsteking die geen tekenen van genezing vertoont en waarbij onomkeerbare schade aan het middenoor op kan treden. Deze vorm komt vaker voor bij kinderen die blootgesteld worden aan sigarettenrook, die een fopspeen gebruiken of die op een kinderdagverblijf zitten.

Ontstaanswijze

Een otitis media chronica is vaak het gevolg van herhaaldelijk terugkerende acute middenoorontstekingen of door beschadigingen aan het trommelvlies als gevolg hiervan. Een andere oorzaak van otitis media chronica kan een cholesteatoom ten gevolge van een otitis media acuta zijn. Terugkerende middenoorontstekingen kunnen leiden tot de groei van huidachtig materiaal door het trommelvlies heen, dit wordt een cholesteatoom genoemd. Een cholesteatoom kan ernstige gevolgen hebben zoals botweefselbeschadiging en gehoorverlies.

Klachten/symptomen

Een otitis media chronica veroorzaakt vaak slechthorendheid. Soms is er ook sprake van een loopoor, waarbij vocht uit het oor komt. Soms is er sprake van duizeligheid en/of oorsuizen. De arts bekijkt het oor wederom met een otoscoop en besluit soms tot het maken van een toonaudiogram/spraakaudiogram om het gehoor te testen of tot het maken van een CT-scan om een cholesteatoom uit te sluiten.

Behandeling

Bij kinderen met een chronische middenoorontsteking kan een arts aanraden om gedurende een aantal maanden dagelijks antibiotica te gebruiken. Als de klachten aanhouden of terug komen kan worden besloten om trommelvliesbuisjes te plaatsen (tympanotomie). Indien het trommelvlies beschadigd is kan het trommelvlies operatief worden hersteld. Indien er een cholesteatoom aanwezig is zal dit operatief worden verwijderd.