Craquelé-eczeem (asteatotisch eczeem): symptomen en oorzaak

Craquelé-eczeem (asteatotisch eczeem): symptomen en oorzaak Craquelé-eczeem, ook wel asteatotisch eczeem genoemd, kenmerkt zich door een droge, schilferige huid, die vooral wordt gezien aan de onderbenen van oudere mensen. Het vetgehalte van de hoornlaag neemt met het ouder worden af, waardoor de huid extra gevoelig is voor uitdroging. De typische presentatie is een oudere patiënt die in de winter klaagt over jeuk en een droge huid. Voorkeurslocatie zijn de onderbenen, maar de eczeem kan zich ook manifesteren op handen, armen en romp. Het is verstandig om zeep te vermijden en het regelmatige gebruik van verzachtende en verzorgende middelen, vaseline crèmes, vochtinbrengende lotions is aanbevolen om de huid goed gehydrateerd te houden. De huisarts kan zo nodig een zalf of crème met corticosteroïden voorschrijven. De prognose van craquelé-eczeem/asteatotisch eczeem is gunstig. De klachten verdwijnen bij adequate behandeling, vaak zeer snel. Je kan maatregelen nemen om terugkeer van het eczeem te voorkomen.

Wat is craquelé-eczeem of asteatotisch eczeem?

Craquelé-eczeem werd voor het eerst beschreven door de arts Louis Brocq (1856-1928) in 1907. Deze vorm van eczeem kenmerkt zich door eenvormige, jeukende, schilferende, droge en bleekrode gebarsten (= craquelé-aspect) huid, hetgeen soms gepaard gaat met krabeffecten Het komt meestal voor op de schenen of onderbenen van oudere patiënten, maar het kan ook verschijnen op de handen en de romp.

Craquelé-aspect
Het craquelé-aspect staat dus voorop. In 1971 beschreef Domonkos het uiterlijk van dit type eczeem als gebarsten porselein en in 1999 vergeleek Fitzpatrick het met een opgedroogde rivierbedding.

Synoniemen

Craquelé-eczeem staat ook bekend onder de volgende benamingen:
  • asteatotisch eczeem
  • asteatotische dermatitis
  • eczema craquelé
  • seniele eczeem
  • wintereczeem
  • xerotisch (droog) eczeem

Vóórkomen craquelé-eczeem

Craquelé-eczeem is grotendeels seizoensgebonden. De meeste patiënten krijgen er tijdens de wintermaanden last van, vooral wanneer de centrale verwarming de hele dag hoog aanstaat en de luchtvochtigheid afneemt. Mannen krijgen het iets vaker dan vrouwen. De gemiddelde leeftijd van de patiënt bij presentatie is 69 jaar, maar het kan zich ook voordoen bij jonge mensen.

Oorzaak en mogelijke risicofactoren

De exacte oorzaak van craquelé-eczeem is onbekend anno 2024. Wellicht dat het ontstaat als gevolg van een combinatie van uitdroging van de huid en een abnormale immuunreactie. Het vetgehalte van de hoornlaag (Latijn: Stratum corneum), de buitenste laag van de huid, neemt met het ouder worden af, waardoor de huid extra gevoelig is voor uitdroging.

Risicofactoren

Mogelijke risicofactoren die de vorming van craquelé-eczeem in de hand werken, zijn onder meer:
  • Lage luchtvochtigheid door onder meer centrale verwarming);
  • Uitdroging (te weinig vochtinname);
  • Frequent en langdurig baden en/of douchen met warm water;
  • Contact met irriterende stoffen (zoals zeep en schoonmaakmiddelen);
  • Ondervoeding;
  • Bepaalde medicatie.

Symptomen: droge, schilferige huid met craquelé-aspect

De typische presentatie is een oudere patiënt die in de winter klaagt over jeuk en een schilferige, droge huid. Voorkeurslocatie zijn de onderbenen, maar de eczeem kan zich ook manifesteren op handen, armen en romp. Craquelé-eczeem ziet eruit als een droge, licht schilferende huid, die bleekrood gebarsten is, het typische craquelé-aspect. Roodheid en bloeden kunnen voorkomen als gevolg van wrijven of krabben. Bij de meeste patiënten is de eczeem plaatselijk, maar een meer ernstige gegeneraliseerde vorm kan een enkele keer voorkomen.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

De diagnose wordt gesteld op basis van de gepresenteerde klachten. Aanvullend onderzoek kan nodig zijn om andere aandoeningen uit te sluiten.

Maligniteit

Craquelé-eczeem of asteatotisch eczeem is meestal onschuldig, maar kan ook verband houden met een maligniteit (kanker).¹ Het kan dan worden gezien als paraneoplastisch verschijnsel, een verschijnsel dat kan optreden bij mensen die een kwaadaardige tumor hebben, zonder dat dit het gevolg is van tumorcellen in het aangedane gebied. Het ontstaat meestal door humorale factoren, dat zijn signaalstoffen die zich via het bloed verspreiden. Daarom is een een grondig lichamelijk onderzoek en vroege verwijzing naar tweedelijnszorg noodzakelijk voor snelle diagnosticering en de eventuele behandeling van de onderliggende aandoening.

Differentiële diagnose


Gebruik altijd een schone handdoek / Bron: Pexels, PixabayGebruik altijd een schone handdoek / Bron: Pexels, Pixabay

Behandeling craquelé-eczeem

Zelfzorg

Je doet er verstandig aan om de volgende maatregelen in acht te nemen:
  • Neem korte baden of douche kort met lauw water.
  • Dep na het douchen of baden de plek door met een schone en droge handdoek, dus niet wrijven.
  • Gebruik geen of veel minder vaak zeep op de aangedane gebieden.
  • Smeer na het douchen of baden vaseline op de aangedane plek.
  • Ga niet te vaak onder de douche of in bad, dat wil zeggen niet vaker dan twee tot drie keer per week;
  • Gebruik ten minste twee keer per dag een neutrale zalf of crème. Voorbeelden zijn:
    • cetomacrogol zalf of crème;
    • lanette zalf of crème;
    • vaselinecetomacrogolcrème;
    • vaselinelanettecrème;
    • koelzalf (unguentum leniens); en
    • paraffinevaseline.

    Vaseline toepassen bij eczeem / Bron: Kiyok, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Vaseline toepassen bij eczeem / Bron: Kiyok, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

    Medische behandeling

    De huisarts kan dermatocorticosteroïden voorschrijven, welke de ontsteking verminderen. Dit is een zalf of crème met corticosteroïden. Dit zijn medicijnen die zijn afgeleid van bijnierschorshormonen.

    Prognose

    De aandoening reageert normaal gesproken snel en goed op behandeling, maar het is van belang om uitlokkende factoren aan te pakken of te vermijden om te voorkomen dat het eczeem terugkeert.

    Complicaties

    Craquelé-eczeem of asteatotisch eczeem kan leiden tot de volgende complicaties:
    • Bacteriële infectie of schimmelinfectie: Continue jeuk kan leiden tot bloeden en ulceratie, wat een geschikte omgeving biedt voor bacteriën en schimmels om te groeien en zich te vermenigvuldigen.
    • Chronische aandoeningen kunnen emotionele stress en psychisch leed veroorzaken.

    Vochtinbrengende crème / Bron: Martin SulmanVochtinbrengende crème / Bron: Martin Sulman

    Preventie

    De volgende maatregelen kunnen craquelé-eczeem of asteatotisch eczeem voorkomen of de verergering ervan tegengaan:
    • een beschermende crème of vochtinbrengende crème kan op de huid worden aangebracht ter bescherming van de bovenste laag
    • vermijd erg warme douches en baden
    • zorg er tijdens de winter voor dat de juiste luchtvochtigheid in huis wordt gehandhaafd (eventueel met een luchtbevochtiger)
    • vermijd blootstelling aan koud, droog weer, vooral als je vatbaar bent voor craquelé-eczeem

    Noot:
    1. Natasja Koks, Yvette J. Assen, Eduard J. Libourel en Silvia A. Eskes. Asteatotisch eczeem als paraneoplastisch verschijnsel. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:D391

    Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Droge handen en eczeemDroge handen en eczeemHet is goed mogelijk dat je last hebt van droge handen omdat je eczeem hebt. Eczeem is een huidaandoening en veel mensen…
Eczeem 'dermatitis'Eczeem 'dermatitis'Eczeem is een ontstekingsreactie van de huid. Jonge kinderen hebben het vaak. Het kan vanaf de geboorte al ontstaan of o…
Eczeem: soorten en behandelingEczeem is een veel voorkomende huidaandoening. Kenmerkend is de grote hoeveelheid jeuk die deze huidaandoening met zich…
Eczeem: wat is het precies?Eczeem komt erg veel voor. De meeste mensen gaan even langs de huisarts, waar ze een zalfje voorgeschreven krijgen. Veel…

PDS: buikpijn links onder in de buik, krampen, winderigheidPDS: buikpijn links onder in de buik, krampen, winderigheidPrikkelbare darm syndroom (PDS) is een courante aandoening. Patiënten met PDS hebben klachten als buikpijn, vaak links o…
De koortslip: cijfers, feiten én de nieuwste remediesDe koortslip: cijfers, feiten én de nieuwste remediesJaarlijks krijgt één op de drie Nederlanders een koortslip. Wereldwijd is 80% van de mensen drager van het zogenaamde he…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Istock.com/AW
  • DoveMed. Eczema Craquele. https://www.dovemed.com/article-synonyms/eczema-craquele/ (ingezien op 16-7-2018)
  • Natasja Koks, Yvette J. Assen, Eduard J. Libourel en Silvia A. Eskes. Asteatotisch eczeem als paraneoplastisch verschijnsel. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:D391
  • Patient.info. Asteatotic Eczema: Eczema Craquelé. https://patient.info/doctor/asteatotic-eczema-eczema-craquele (ingezien op 16-7-2018)
  • T.O.H. de Jongh: Diagnostiek van alledaagse klachten, II, Bohn Stafleu van Loghum, september 2003.
  • Afbeelding bron 1: Pexels, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Kiyok, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: Martin Sulman
Reacties

Sophie Merkx, 17-12-2019
Mag ik iedere dag purol zalf gebruiken bij craquele exceem? Reactie infoteur, 22-12-2019
Purol zalf onguent is een vette, sterk verzorgende zalf met een huidherstellende werking. Gebruik bij voorkeur dagelijks een verzorgende crème na het baden of douchen.

Michel Schuijt, 10-02-2013
Zijn er vormen van huid eczeem die besmettelijk zijn? Reactie infoteur, 11-02-2013
Nee, eczeem is niet besmettelijk. Je kunt het dus niet van iemand anders krijgen of aan iemand anders overdragen.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 03-03-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.