Overgewicht door antibiotica

Onverklaard overgewicht bij mensen hangt mogelijk samen met het gebruik van antibiotica. Bij boeren is allang bekend dat dieren die antibiotica hebben gekregen, zwaarder worden ook als deze niet anders of extra zijn gaan eten. Maar nu blijkt uit onderzoek dat dit mogelijk ook geldt voor de mens. Welke bijwerkingen heeft antibiotica? Kan dit geneesmiddel onbedoeld leiden tot de noodzaak om te lijnen of een dieet te volgen? Lees over de resultaten van wetenschappelijk onderzoek.

Bijwerkingen van antibiotica

Het gemak waarmee we antibiotica slikken, lijkt niet alleen te leiden tot resistente bacteriestammen waartegen geen kruid gewassen lijkt, maar ook tot allerlei andere ongewenste gevolgen.

Uit recent wetenschappelijk onderzoek komt een relatie naar voren tussen het gebruik van antibiotica en allerlei aandoeningen. Men denkt in dit verband aan allergieën, chronisch ontstoken darmen, astma, oesofagale reflux (dit is het terugvloeien van maagzuur in de slokdarm), diabetes type 1, maar ook aan obesitas (ziekelijk overgewicht).

Een van de wetenschappelijk onderzoekers op dit gebied is de arts Martin Blaser, die als hoogleraar microbiologie verbonden is aan het New York University Langone Medical Center.

Antibiotica en microflora

Volgens Martin Blaser verandert de microflora van het menselijk lichaam blijvend na toediening van antibiotica.

In het darmstelsel van de mens huizen miljarden bacteriën, maar over hun functie is weinig bekend. Een beruchte bacterie is de Helicobacter pylori, die tegenwoordig bekend staat als veroorzaker van maagzweren en darmkanker. Overigens zijn lang niet alle darmbacteriën schadelijk. Een aantal soorten bacteriën is zelfs gunstig. Ook lijken sommige bacteriën naast schadelijke ook gunstige eigenschappen te hebben: dat lijkt bijvoorbeeld te gelden voor de tot nu toe als zeer schadelijk beschouwde Helicobacter pylori.

Ghreline en gewichtstoename

Na een maaltijd hoort het ghrelineniveau te dalen. Ghreline is een voornamelijk door de maagwand afgescheiden hongerhormoon. Deze peptide stimuleert de voedselinname en bovendien de afzetting van vet. Van mensen die lijden aan zwaarlijvigheid, is bekend dat zij een lager ghrelinespiegel hebben.

Volgens Martin Blaser blijkt uit laboratoriumonderzoek bij muizen dat toediening van antibiotica in vergelijkbare doses als die aan kinderen wordt gegeven ter bestrijding van oor- en keelinfecties, tot toename van het lichaamsvet leidt. Dit is ook het geval als er helemaal niets aan hun voeding verandert. De dosis antibiotica tegen oor- en keelinfecties blijkt bij veel patiënten al voldoende om ook de Helicobacter pylori te doden. Dat antibiotica tot gewichtstoename kan leiden, wekt weinig verbazing: onder boeren is namelijk al lange tijd bekend dat dieren die antibiotica krijgen, zwaarder worden, ook als aan hen geen andere of extra voeding wordt voorgezet.

Ook onderzoeken van andere wetenschappers wijzen op het verband tussen een verstoring van de darmflora en de kans op gewichtstoename. Het gaat hierbij om onderzoeken van bijvoorbeeld Peter Turnbaugh van de Harvard Universiteit en Jeffrey Gordon van de Washington Universiteit.

Helicobacter pylori en aandoeningen

Niet alleen uit research van Martin Blaser, maar ook uit dat van andere wetenschappers, zoals Yu Chen, die verbonden is aan de New York Universiteit, blijkt een omgekeerde relatie tussen de aanwezigheid van de Helicobacter pylori en allerlei aandoeningen, zoals jeugdastma, hooikoorts en huidallergieën. Een omgekeerde relatie wil hier zeggen dat als de genoemde bacterie in een menselijk lichaam afwezig is, de kans op de aanwezigheid van genoemde aandoeningen groter is.

Kritische geluiden over de onderzoeksresultaten

De Nobelprijswinnaar Barry Marshall plaatst kanttekeningen bij de bovengenoemde onderzoeksresultaten. Hij wijst erop dat met antibiotica veel mensenlevens zijn en worden gered. Ook heeft hij geconstateerd dat mensen bij wie de inwendige flora door antibiotica is verstoord, in de loop van de tijd de bestreden bacteriën vaak weer oplopen door contact met mensen uit hun omgeving. Overigens vindt ook hij er vaak al te gemakkelijk naar antibiotica ter bestrijding van bacteriële infecties wordt gegrepen.

Toekomstmuziek: bestrijding van overgewicht door inzetting van gemanipuleerde, heilzame bacteriën

De bovengenoemde onderzoeker Barry Marshall hoopt dat ter bestrijding van aandoeningen zoals obesitas en astma op een dag gekweekte en gemanipuleerde Helicobacter pylori-bacteriën kunnen worden ingezet in een vorm waarin deze van hun schadelijke gevolgen zijn ontdaan, maar hun heilzame werking hebben behouden. Barry Marshall heeft van diverse fondsen gelden gekregen voor grootschalige onderzoeken naar normale en gezonde microflora bij de mens.

De hoop is dat dankzij onderzoeken op dit gebied mensen een duurzaam gezond gewicht kunnen bereiken zonder alsmaar serieus te hoeven lijnen.

De nieuwste inzichten over overgewicht door antibiotica

Er komen steeds meer wetenschappelijke aanwijzingen die de inzichten van de arts-microbioloog Martin Blaser over het ontstaan van obesitas door het gebruik van antibiotica bevestigen. Zo blijkt in 2014 uit de resultaten van een onderzoeksteam van Blaser uit een reeks experimenten met pasgeboren muizen dat een tijdelijke verstoring van hun darmflora door toediening van laaggedoseerde antibiotica over een periode van vier weken tot structurele veranderingen leidt die pas later in het leven optreden. Zo werden deze muizen op latere leeftijd dikker dan hun soortgenoten.

Op donderdag 13 november 2014 houdt Martin Blaser een lezing over de ondermijning van onze gezondheid door overmatig gebruik van antibiotica in de patiëntenzorg en de bio-industrie.

Hij houdt deze 21ste Anatomische Les in de Engelse taal in de grote zaal van het Concertgebouw in Amsterdam. De organisatie van deze lezing is in handen van het Academisch Medisch Centrum (AMC), het VU medisch centrum en de Volkskrant. De Anatomische Les is een jaarlijkse, medische publiekslezing op het snijvlak van geneeskunde en maatschappij. Voor deze lezing wordt door de organisatie elk jaar een spreker aangezocht die in zijn of haar discipline internationaal toonaangevend is.

Lees verder

• Slim slanker worden
• Het Bill-Clinton dieet
• Vruchtbaarheid en voeding
• Biologische oorzaken van overgewicht
• Afvallen terwijl je tv kijkt of een spannend boek leest