Maculadegeneratie of MD (afnemen centrale gezichtsscherpte)

Meer dan negentig procent van alle informatie verkrijgen we via onze ogen. Natuurlijk heb je geen keuze maar veel mensen zullen het gezichtsvermogen belangrijker vinden dan de andere zintuigen. Maar wat als je te maken krijgt met een aandoening aan het oog zoals maculadegeneratie (MD). In Nederland leven naar schatting te minste honderdduizend mensen aan een of ander vorm van MD. Hoe weet je of je te maken hebt met deze aandoening en wat kan er aan gedaan worden? In april 2014 kwam er een bijzonder ei in het nieuws, het kan maculadegeneratie voorkomen als je er op tijd bij bent of het proces stoppen als je al last hebt van maculadegeneratie. Waar kun je deze eieren kopen?

Inhoud artikel

• De macula
• Maculadegeneratie
• Het netvlies
• Vormen van maculadegeneratie
• Hoe kan maculadegeneratie ontstaan?
• Juveniele maculadegeneratie
• Wat zijn de klachten/verschijnselen bij de leeftijdsgebonden maculadegeneratie/LMD?
• Het stellen van de diagnose LMD
• De prognose
• Twee vormen bij LMD
• Risicofactoren bij LMD
• De behandeling bij LMD
• Wat kun je doen om je ogen te beschermen
• Wat als de aandoening al vergevorderd is?
• Belangrijk
• Het voorkomen van ouderdomsmaculadegeneratie door het eten van een speciaal ei (april 2014)

De macula

De macula is een zeer gevoelig plekje in het midden van het netvlies. Het heeft een doorsnede van vier millimeter. De macula wordt ook wel gele vlek genoemd, door de aanwezigheid van pigment is het geel gekleurd.

Maculadegeneratie

Maculadegeneratie is een oogaandoening waardoor de centrale gezichtsscherpte (het vermogen om details te zien) sterk afneemt. Je kunt het omschrijven als slijtage van het netvlies. Er zullen problemen ontstaan bij het lezen en bij herkennen van mensen. Je kunt dit niet oplossen met andere brillenglazen, het probleem zit namelijk niet in de brilsterkte of ooglens maar in het netvlies (helemaal achter in de oogbol). Maculadegeneratie komt vooral voor bij mensen vanaf middelbare leeftijd, maar er is ook een variant die juist bij jongeren wordt gesignaleerd. In de westerse wereld is Leeftijdgebonden maculadegeneratie of LMD de belangrijkste oorzaak van een blijvende achteruitgang bij mensen boven de 65 jaar.

Het netvlies

Dit gedeelte van het oog wordt ook wel retina genoemd. Het is een laag cellen aan de binnenzijde van de oogbol die lichtgevoelig zijn. Het netvlies bestaat uit kegelvormige cellen en staafvormige cellen. De acht miljoen kegelvormige cellen zijn gevoelig voor kleuren en bevinden zich voornamelijk in de macula lutea, de honderdtwintig miljoen staafvormige cellen zijn gevoelig voor licht en donker. De kegeltjes maken het mogelijk om kleine details waar te nemen, de staafjes zorgen voor het perifere zien. Je kunt hiermee heel goed bewegingen zien. Bij maculadegeneratie sterven de kegeltjes af, hierdoor verdwijnt het scherpe zien en blijft er midden in het beeld een vlek achter. De rest van het netvlies blijft wel werken. Volledige blindheid komt nagenoeg nooit voor bij LMD.

Vormen van maculadegeneratie

Het is een verzamelnaam voor verschillende netvliesaandoeningen, elk met een andere ontstaanswijze. Bij alle vormen van MD wordt schade aangericht aan dezelfde plek in het netvlies: de macula of gele vlek. Zelden worden beide ogen gelijktijdig aangetast. De belangrijkste vormen van MD zijn de leeftijdgebonden maculadegeneratie (LMD) en de juveniele maculadegeneratie (JMD).

Hoe kan maculadegeneratie ontstaan?

• Het kan ontstaan door ouderdom: de leeftijdgebonden maculadegeneratie/LMD begint meestal na het vijftigste levensjaar. Het wordt ook wel ouderdomsmaculadegeneratie (OMD) genoemd of agerelated macular degeneration (AMD).
• Ten gevolge van ziekten, bijvoorbeeld suikerziekte.
• Door een verwonding.

Juveniele maculadegeneratie

Deze vorm van maculadegeneratie komt voor bij kinderen en jongeren. In de meeste gevallen is deze aandoening duidelijk erfelijk. Hoeveel personen deze aandoening hebben is niet exact bekend, je moet denken aan een aantal van ongeveer 3500. Het is afhankelijk van het soort erfelijke aandoening wie in de familie MD krijgt. Een erfelijke aandoening houdt in dat je een groter risico hebt op het krijgen van MD als bij een of meer bloedverwanten MD voorkomt.

De meest voorkomende juveniele vormen:

• Ziekte van Stargardt: de meest voorkomende erfelijke vorm van MD, het openbaart zich meestal al in de vroege jeugd. In de beginfase zijn er voornamelijk stoornissen in het zien van kleuren. Als er steeds meer kegeltjes worden aangetast dan neemt de gezichtsscherpte verder af.
• Kegeldystrofie: hierbij zijn primair de kegeltjes aangetast.
• Ziekte van Best: hierbij valt een eidooierachtig patroon op in het gebied van de macula dat optreedt in de actieve fase.

Wat zijn de klachten/verschijnselen bij de leeftijdsgebonden maculadegeneratie/LMD?

• Vertekeningen of vervorming van beelden: rechte lijnen zie je niet recht maar krom. Het zal bijvoorbeeld opvallen als je naar luxaflex kijkt of naar lijntjes in een schrift. Een ander woord voor deze vervorming is metamorfopsie.
• Een donkere plek in het centrum van het gezichtsvermogen.
• Kijken naar dingen of personen wordt moeilijk omdat je niet meer gericht kunt kijken.
• Je ziet minder scherp.
• Je hebt minder gevoel voor kleur en contrast.

Het stellen van de diagnose LMD

• De gezichtsscherpte/visus wordt bepaald door middel van het onderzoek met de letterkaart.
• Onderzoek van het netvlies met de oogspiegel. De oogarts kijkt met de oogspiegel door de pupil naar het inwendige oog. Voor het onderzoek van de macula is het meestal nodig om de pupillen te verwijden, dit wordt gedaan door de ogen in te druppelen. Het zicht kan tijdelijk waziger zijn en helder daglicht kan hinderlijk zijn. Rijd zelf niet terug met de auto en neem een zonnebril mee. De beoordeling van de macula door middel van dit onderzoek is meestal beslissend bij het stellen van de diagnose, maar er kan ook aanvullend onderzoek nodig zijn zoals Fluorescentie Angiografie/FAG. Ook voor het fluorescentieonderzoek is verwijding van de pupillen noodzakelijk.
• Amslertest: met een bladzijde met een ruitjespatroon wordt er getest of er vervormingen of andere afwijkingen van het gezichtsvermogen optreden. Deze test kun je ook thuis doen (zelfcontrole). Neem je vervormingen waar, laat je dan met spoed doorverwijzen naar de oogarts, wacht niet!

De prognose

De prognose hangt onder andere af van:

• De vorm van MD.
• De snelheid van het stellen van de diagnose.
• De mogelijkheid van een eventuele behandeling en de snelheid waarmee de behandeling wordt gestart.
• Persoonlijke omstandigheden.

Twee vormen bij LMD

Droge LMD

Deze vorm begint als kleine lichtgele afzettingen die zich op gaan hopen in de macula. De afzettingen worden ook wel drusen genoemd. De ophoping van drusen gaat samen met vermindering van het aantal kegeltjes in de macula, het zien zal hierdoor verslechteren. Het is een sluipend proces, het verloopt zeer langzaam. Het kan vele jaren duren voordat het zien achteruit gaan. Meestal zijn beide ogen bijna gelijk aan gedaan. Heb je droge LMD, houd dan goed in de gaten of er vertekening optreedt in de beelden in de omgeving. Bijvoorbeeld in de regels van een schrift. Dat kan namelijk wijzen op het ontstaan van de natte vorm en deze vorm is ernstiger dan de droge vorm.

Natte LMD

Andere namen die gebruikt worden voor natte LMD zijn exsudatieve LMD, schijfvormige LMD of de ziekte van Junius-Kuhnt. Het verlies van het gezichtsvermogen bij natte LMD verloopt veel sneller dan bij droge LMD. Bloedvaatjes achter de macula gaan groeien, hierdoor komt vocht en bloed in of onder het netvlies terecht. Dit beschadigt de lichtgevoelige cellen in het netvlies, dit veroorzaakt een snelle (en ernstige) achteruitgang van het gezichtsvermogen. Er zal uiteindelijk een litteken ontstaan in de macula, dit zal resulteren in het verlies van het centrale zien.

Risicofactoren bij LMD

• Leeftijd: dit is de belangrijkste risicofactor. Bij 65- tot 75-jarigen lijdt ongeveer 20 procent aan een vorm van LMD, bij 75-plussers is dit opgelopen tot 37 procent.
• Erfelijkheid: het kan gedeeltelijk erfelijk zijn.
• Roken: roken zorgt voor een afname van de hoeveelheid beschermende antioxidanten. LMD zou vijf keer zoveel voorkomen bij mensen die meer dan een pakje sigaretten per dag roken.
• Arteriële hypertensie.
• Voeding: er is een mogelijk verband tussen LMD en een gebrek aan antioxidanten. Alcohol onttrekt antioxidanten aan het lichaam. Hoge concentraties van verzadigde vetten en cholesterol zijn schadelijk voor de bloedvaten en mogelijk betrokken bij het ontstaan van beschadiging van de macula.
• Geslacht: een vrouw ouder dan 75 jaar heeft twee keer zo veel kans op LMD als een man van dezelfde leeftijd. De lage oestrogeenspiegel bij vrouwen na de menopauze verhoogt het risico op LMD.
• Overmatige blootstelling aan UV: teveel zonlicht is schadelijk voor de ogen.
• Mensen met blauwe ogen hebben meer kans op LMD.

De behandeling bij LMD

De laatste jaren zijn er mogelijkheden bijgekomen om bepaalde vormen van MD te behandelen. De meeste van deze behandelingen zijn ontwikkeld voor natte LMD. Ze bestrijden vooral de gevolgen van de ziekte en nemen niet de oorzaak weg. Schade die eenmaal is ontstaan aan het netvlies kan nog niet worden hersteld.

• Behandeling is meestal alleen maar mogelijk in een vroeg stadium van de natte vorm van LMD. In een minderheid van de patiënten verbetert de gezichtsscherpte maar in de meeste gevallen kan een stabilisatie bereikt worden. Lekkende bloedvaatjes worden gedicht met de klassieke laserbehandeling. Verdergaande bloeding en achteruitgang van het gezichtsvermogen wordt voorkomen. Het kan bij een zeer klein aantal patiënten en er is ook geen garantie dat het effect gunstig blijft.
• Photodynamische therapie/PDT kan helpen bij een beperkte groep van patiënten met natte LMD. Alleen de lekkende bloedvaten worden behandeld. De achteruitgang van de gezichtsscherpte wordt afgeremd. Of iemand geschikt is voor deze behandeling wordt bepaald aan de hand van een Fluoriscentie Angiogram.
• Soms wordt gekozen voor een combinatie van PDT en vaatgroeiremmende geneesmiddelen. Vaatgroeiremmende geneesmiddelen worden (sinds korte tijd) toegediend via een intravitreale injectie. Het nieuwe vat stopt met lekken en groeien, verdere achteruitgang wordt tegengegaan.
• Radiotherapie: op korte termijn bleek dat slechts een beperkte groep patiënten met natte LMD matig gunstig op radiotherapie reageerde. Deze behandeling vindt bijna niet meer plaats.
• Operatieve behandeling: door het frequent optreden van complicaties wordt deze behandeling bijna nooit meer gedaan.

Wat kun je doen om je ogen te beschermen

• Draag een beschermende zonnebril als je in aanraking komt met de zon of de zonnebank.
• Gebruik voeding met veel fruit en donkere bladgroenten als spinazie, groene kool, boerenkool.
• Niet roken.
• Beperk het gebruik van alcohol.
• Overleg met de oogarts over voedingssupplementen.
• Elke dag bewegen.
• Gewicht, bloeddruk en cholesterol op een zo goed mogelijk peil te houden.
• Doe regelmatig de Amslertest.

Wat als de aandoening al vergevorderd is?

Je kunt bij lezen en televisiekijken gebruik maken van hulpmiddelen voor slechtzienden. Denk aan telescoopbrillen, vergrotingsapparaten, gesproken boeken en aangepaste computers. Speciaal opgeleide specialisten (Low-Vision specialisten) kunnen behulpzaam zijn bij het zoeken naar oplossingen. Voor advies kun je ook aankloppen bij regionale centra voor hulverlening aan blinden en slechtzienden. Er is ook een vereniging die hulp kan bieden: Maculadegeneratie Vereniging Nederland.

Belangrijk

Ga bij vragen naar de huisarts of oogarts! Laat je goed informeren over behandelingen, de ontwikkelingen gaan soms snel. Een vroege diagnose en een vroege behandeling kunnen helpen bij het onder controle houden van de natte vorm van LMD.

Het voorkomen van ouderdomsmaculadegeneratie door het eten van een speciaal ei (april 2014)

Speciale eieren eten om ouderdomsblindheid of maculadegeneratie te voorkomen of als je het al hebt, het proces tot stilstand te brengen. Een van de oorzaken van maculadegeneratie is een tekort aan bepaalde voedingsstoffen zoals bijvoorbeeld luteïne. Luteïne zit onder andere in maïs, broccoli, boerenkool en in eieren. Je moet echter zoveel van deze voedingswaren nuttigen om aan de juiste hoeveelheid luteïne te komen, dat men een ei heeft ontwikkeld met al die voedingsstoffen in geconcentreerde vorm: Macu-View. Circa twee speciale eitjes per dag zijn voldoende. Eieren zijn echter niet gemakkelijk om te vervoeren, daarom zijn ze gemengd in een drank. Je kunt de eieren kopen via internet en een paar apotheken in Limburg. Newtricious is het bedrijf achter de eieren. Doel van Newtricious is om de eieren in heel Nederland te verkopen en zo mogelijk ook buiten Nederland. Om dit te bereiken moeten er nog aanvullende studies worden verricht. De eieren kunnen maculadegeneratie niet genezen, het is geen medicijn! Maar voorkomen dat je het krijgt als je er vroeg bij bent of het proces stoppen als je al maculadegeneratie hebt, is wel een doorbraak.