Snotter, snuif: huisartsen schrijven te zware medicatie voor

Klachten van neus en bijholten. Het klinkt wat onduidelijk, maar het gaat in de praktijk om problemen als hoofdpijn, verstopte neus, loopneus en hoesten. Gewoonlijk schrijft de huisarts in zo'n geval antibiotica voor, of ontstekingremmende neusspray. Het gaat daarbij vaak niet om de onschuldigste middelen, maar wat erger is: ze helpen waarschijnlijk niet of (te) weinig. Promovendus Roderick Venekamp van de Universiteit van Utrecht trekt die conclusie uit een eigen onderzoek. Hoofdpijn, een verstopte neus, een 'loopneus', hoesten... Deze klachten vallen onder de verzamelnaam 'klachten van neus en bijholten'. Wie ermee naar de huisarts gaat, krijgt in de regel antibiotica of zogenaamde 'corticosteroïden' om de zwelling in je neus lokaal te behandelen. Alleen, zo blijkt uit onderzoek van de promovendus Roderick Venekamp, zulke middelen helpen niet. En de klachten die je neus en/of bijholtes je opleveren, zullen hoe dan ook doorgaans binnen maximaal twee weken vanzelf zijn overgegaan. En ook de zogenaamde prednisolon, ofwel medicijnen die je inneemt tegen de klachten, kunnen we voortaan ook wel op de plank laten liggen.

Twee keer zo veel neusspray

Huisarts-in-opleiding en epidemioloog Roderick Venekamp promoveert op dit onderzoek aan de Universiteit Utrecht. Hij analyseerde in zijn proefschrift welke medicijnen huisartsen in de periode 2000 tot 2009 voorschreven aan mensen die zich meldden met acute klachten van neus en bijholten. Zes op de tien keer bleken mensen antibiotica te krijgen, een geneesmiddel dat inmiddels terecht met argusogen bekeken wordt vanwege resistentieproblemen - maar ook een middel met ongewenste bijwerkingen zoals algemene verzwakking van het lichaam. Ongeveer drie op de tien keer ofwel in zo’n dertig procent van de gevallen, kregen patiënten een neusspray met ontstekingsremmende medicatie, ofwel in medische termen 'intranasale corticosteroïden.' Opmerkelijk is dat dat laatste percentage in de onderzoeksperiode van de afgelopen tien jaar is verdubbeld.

Antibiotica: liever niet (te snel)

Het feit dat artsen zo vaak antibiotica voorschreven, is opvallend. Het blijkt namelijk dat antibiotica er niet voor zorgen dat je korter last hebt van de klachten. Vandaar dat er een richtlijn voor huisartsen ligt die hen adviseert om antibiotica alleen onder bepaalde omstandigheden voor te schrijven. Dit alles brengt wel mee dat ontstekingsremmende medicatie, zoals die neussprays, de laatste jaren flink wat populairder worden. De bedoeling is dat deze medicijnen de ongemak veroorzakende reacties van je lichaam op de geïrriteerde slijmvliezen verzachten. Echter: de effectiviteit van deze medicijnen is niet duidelijk.

185 snuffelende patiënten

Venekamp voerde een zogenaamde klinische trial uit waarbij 185 patiënten deelnamen. Zij hadden allemaal acute neus- en bijholteklachten, en waren 'geoogst' via liefst 54 huisartsenpraktijken in Zeeland. De helft van deze mensen kreeg een week lang prednisontabletten. De controlegroep kreeg een placebo. Maar ook werden bij iedere deelnemer paracetamol en neusdruppels geadviseerd. Het bleek na een week dat de klachten in beide groepen evenveel waren afgenomen. Conclusie: mensen hadden geen (extra) baat bij het toch behoorlijk zware middel prednison. Het is wel zo dat de aparte 'doelgroep' van patiënten met chronische neusklachten wel enige baat leek te hebben bij een kuur met prednisolon. Hoe het zit met dat aspect, moet nog nader worden onderzocht en eventueel bewezen.

"Doe aan symptoombestrijding"

Venekamp heeft uit zijn uitgebreide onderzoek een duidelijk advies gedestilleerd voor mensen met klachten aan neus en/of bijholten. Venekamp: “De beste behandeling bestaat uit symptoombestrijding: een adequate dosering paracetamol tegen de hoofdpijn en slijmontzwellende neusdruppels."Waarom is de situatie dan toch, dat huisartsen zulke heftige middelen voor blijven schrijven? Venekamp: "Patiënten ervaren veel hinderlijke klachten en huisartsen willen graag de patiënt van deze klachten af helpen. Mogelijk verklaart dat de vele antibiotica-voorschriften en recent de intranasale corticosteroïden. Veel huisartsen denken ten onrechte dat patiënten graag antibiotica of andere medicijnen willen.”

Advies aan artsen: praten met je patiënt

Venekamp concludeert dat huisartsen nog meer in gesprek moeten gaan met patiënten. “Het is zaak om patiënten uit te leggen dat de klachten in het overgrote deel van de gevallen binnen tien tot veertien dagen overgaan en dat medicijnen helaas niet helpen om sneller van de klachten af te komen. Als huisartsen en patiënten hun verwachtingen ten aanzien van de behandeling met elkaar delen, kan wellicht de onnodige medicatie teruggedrongen worden.”