Ayurveda en de weefsels: shapta dhatu's

Het menselijk lichaam bestaat uit zeven fundamentele en vitale weefsels, die we dhatu's noemen. In het Sanskriet betekent dhatu 'bouwelement'. Deze zeven weefsels vormen de hele structuur van het lichaam. Deze dhatu's zijn op zichzelf staande energiesystemen, die de werking van het fysieke lichaam reguleren.

Energiesystemen

Het zijn dus niet alleen ondersteuners, dragers of makers. Op een heel subtiel niveau werken zij in op het stofwisselingsproces. Deze dhatu's worden daarom naar hun functie beschreven. De weergave van 'dhatu' door 'weefsel' is dus niet helemaal volledig.

In stand houden

Dhatu is 'dat wat in stand houdt, dat wat ondersteunt'. De weefsels ondersteunen (en vormen) ons lichaam en als zodanig zijn het dhatu's. Wanneer de weefsels in ongezonde toestand verkeren, noemt men ze dushyas. Evenals dosha betekent dit 'dat wat aan bederf onderhevig is, dat wat bederf doorgeeft'. Dit is heel belangrijk, omdat ook vata, pitta en kapha als dhatu benoemd worden.

Veranderlijkheid

Ayurveda weet dat weefsels niet onveranderd blijven, maar steeds bijgevormd en afgebroken worden. Ze spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van ons lichaam en onze voeding. De dhatu's maken deel uit van het biologische beschermingsmechanisme. Samen met agni (verteringsvuur) zijn de verantwoordelijk voor het immuniteitsstelsel.

Belangrijkste dhatu's

In hun natuurlijke volgorde zijn de belangrijkste dhatu's:

Rasa Dhatu

(Bloedplasma). Grofstoffelijk element 'water'. Het circuleert rond in het lichaam en vervoert bestanddelen voor de andere dhatu's. Het is gelijk te stellen met de vloeistof in ons bloed.

Rakta dhatu

(Bloed). Grofstoffelijk element 'vuur'. Dit wordt gevormd in de lever en de mild. Het reguleert de verbranding in alle voedsel en vitale organen. Het is gelijk te stellen met het hemoglobine in de rode bloedcellen.

Mamsa dhatu

(Spier). Grofstoffelijk element 'aarde'. Beschermt de vitale organen, zorgt voor de beweging van de gewrichten. Het is verantwoordelijk voor de fysieke kracht van het lichaam, dit is het spierweefsel.

Meda dhatu

(Vet). Grofstoffelijk element 'aarde'. Het is het vetweefsel dat zorgt voor de smering en de vetbevoorrading van alle weefsels.

Ashti dhatu

(Bot). Grofstoffelijke elementen 'aarde' en 'lucht'. Het ondersteunt de lichaamsstructuur. Het zijn de beenderen.

Shukra dhatu

(Voortplantingsweefsel). Grofstoffelijk element 'water'. De vertaling is ook 'zaad'. Het bevat de ingrediënten van alle weefsels. Men kan het weergeven met geslachtshormonen, geslachtsorganen en groeihormonen in het hele lichaam.

Verstoring

De zeven dhatu's moeten begrepen worden in een biologische, natuurlijke en logische volgorde. Ze worden gevoed en getransformeerd om ervoor te zorgen dat de normale fysiologische functies van de verschillende weefsels, organen en systemen, ononderbroken kunnen doorgaan.

Het is belangrijk te weten dat elke verstoring in het evenwicht tussen vata, pitta en kapha direct invloed heeft op de dhatu's. De gezondheid van de dhatu's kan in stand worden gehouden door zoveel mogelijk te doen om het evenwicht tussen vata, pitta en kapha te handhaven. Bijv. door een gepast en verantwoord dieet en het beoefenen van Hatha Yoga, met andere woorden een leven leiden gericht op verjonging.

Ojas

Om een verouderingsproces tegen te gaan spreekt Ayurveda over ojas.

Volgens Charaka is ojas natuurlijk kapha en is het de uitdrukking van levenskracht en immuniteit. Ojas wordt gevormd door de zeven dhatu's samen. Het geeft dan 'uitstraling' van een individu weer, ook wel de 'aura' genoemd. Je kunt ojas zien als de graadmeter van perfecte gezondheid.

Srota's

In de Ayurveda worden de kanalen waardoor voeding en afvalstoffen getransporteerd worden srota's genoemd. Door de srota's is het mogelijk de aanmaakstoffen van de dhatu's te verspreiden, specifiek te transporteren voor een dhatu en te transformeren voor de aanmaak van een dhatu. Het is belangrijk dat de srota's altijd open blijven staan. Als zij geblokkeerd raken, zal het metabolisme verstoord worden.

---

Dit artikel maakt deel uit van het eindwerkstuk voor de opleiding tot yogadocent aan het Vormingsinstituut voor Yogadocenten te Zolder in België. Het is geschreven door Ed van Hoof en hier gepubliceerd in zijn nagedachtenis.