Meditatie en mindfulness voor een geest als rimpelloos water

Wie er geen moeite mee heeft om minuten- of zelfs urenlang in lotushouding naar een flakkerend vlammetje te staren hoeft niet overtuigd te worden van het nut ervan. Wie echter bijna iedere nacht in bed ligt te woelen, wie het ene moment alweer vergeten is of hij het andere moment de deur op slot heeft gedraaid, of wie geplaagd wordt door malende gedachten die hij maar niet tot zwijgen kan brengen, die wil wel graag horen dat meditatie hem daarbij kan helpen. En meditatie kan nog meer!

Gedachten

Machteloos lig je wakker terwijl je gedachten grillig heen en weer schieten zonder dat je kans ziet ze tot bedaren te brengen. Er is niet eens iets dat je speciaal bezighoudt, toch kun je de slaap niet vatten. Tegen de ochtend val je eindelijk in slaap. De wekker verstoort ruw je korte nachtrust. Chagrijnig sta je op. Het effect is de verdere dag voelbaar. Tegen de avond leef je op en wordt je eindelijk actief, tot vlak voor het slapen gaan.

Ademhaling

Probeer eens iets anders: probeer die gedachtestroom eens stil te zetten. Blijf rustig liggen en concentreer je op je ademhaling. Zodra je merkt dat je gedachten afdwalen, na twee of drie keer ademen, leid je ze rustig terug naar je ademhaling. Zonder je op te winden. Blijf het steeds proberen, een keer zal het lukken, de volgende ochtend merk je het, als je probleemloos en fris als een hoentje uit bed springt. Vergeet dan vooral niet ruim een uur voor het slapengaan iets ontspannends te doen, geen tv meer te kijken, niet actief te zijn. Probeer daarentegen eens meditatie of mindfulness oefeningen te doen, al is het maar een kwartiertje, dat is een begin om uit die vicieuze cirkel van slapeloosheid te ontsnappen.

Meditatie

Studenten die vijf dagen lang een meditatietraining deden, konden hun aandacht beter vasthouden en gevoelens van stress beter bedwingen dan de controlegroep die ontspanningsoefeningen deed. De rekenopdrachten die ze na afloop kregen riepen bij de meditatiegroep minder spanning op, veroorzaakten minder stresshormonen, en de resultaten waren beter dan die van de controlegroep. Een stressverminderingsprogramma van acht weken bleek van positieve invloed op het immuunsysteem. Met andere woorden: meditatie brengt je hersenen tot rust, brengt ze in evenwicht. Je stopt met piekeren, je wordt weerbaarder.

Depressie

Op verschillende Nederlandse universiteiten wordt onderzocht of meditatietherapie mensen met een steeds terugkerende depressie kan helpen. Nu worden daarvoor nog antidepressiva ingezet, het zou mooi zijn als meditatie medicatie overbodig kon maken. Deze patiënten tobben over de toekomst of somberen over wat er in het verleden allemaal mis ging. Ze zijn ook overmatig kritisch over zichzelf en anderen. Mindfulness leert hen met aandacht in het hier en nu aanwezig te zijn, zonder daarbij een oordeel te hebben. Ze leren hun eigen gevoelens, sensaties en gedachten van een afstandje te observeren waardoor ze zich er minder mee vereenzelvigen en ruimte krijgen om te kiezen hoe ze ermee om willen gaan.

Mindfulness

Stel je heb sombere gedachten die je verlammen waardoor er niets uit je handen komt. Dan kun je leren denken: Ik voel me somber en ik zie overal tegenop, maar dat is nu eenmaal zo, en ik heb de keuze aan dat gevoel toe te geven of me er overheen te zetten. Wat is het beste voor me? Deze aanpak is een combinatie van mindfulness en cognitieve therapie. Gedragstherapie op zichzelf is rationeel en daardoor zakelijk. Mindfulness voegt daaraan acceptatie van jezelf, mildheid, aan toe. Mensen die erg streng zijn voor zichzelf hebben hier veel baat bij.

Babbelend brein

Je brein heeft de neiging aan de lopende band gedachten te produceren. Dat betekent niet dat je ze ook allemaal serieus moet nemen. Meditatie leidt de aandacht terug en naar een vast punt, brengt je tot rust. Dat kan met behulp van een vlammetje, maar ook een mantra, of een gebed. Focus je aandacht en roep je gedachten steeds tot de orde zodra ze afdwalen. Elke vorm van meditatie activeert weer andere hersengebieden. Twee daarvan springen er duidelijk uit: hersenen die belangrijk zijn voor het richten van de aandacht, en hersenen die in verband gebracht worden met gevoelens van liefde.

Aandacht

Veelvuldig mediteren, blijkt de manier waarop het brein werkt te veranderen. Behalve dat je leert je aandacht vast te houden, leer je ook de aandacht weer los te laten. Handig als je last hebt van repetitieve vervelende herinneringen of obsessieve gedachten. Doordat je leert je aandacht beter te verdelen, hebben gruwelijke beelden of angstige gebeurtenissen minder vat op je. Zelfs pijn ervaar je minder hevig. Vergelijk het met een steen die in het water wordt gekeild: het water spat op, er verschijnen kringen en het wordt terug kalm. Je geest wordt niet afgestompt of immuun zoals bij medicatie.

Slapeloosheid

Niet alle effecten zijn al wetenschappelijk bewezen. En zelf ben je wellicht te druk (een teken dat je het nodig hebt), of niet het type (heb je het al eens geprobeerd en doorgezet?), om al mediterend rust te vinden, het geduld op te brengen. Toch zijn er momenten waarop je het gemakkelijk kunt toepassen, zoals gedurende slapeloze nachten, al die keren dat je moet wachten, tijdens vervelende klusjes die toch gedaan moeten worden. Momenten te over en altijd beter dan je vervelen of ergeren; waarom er niet van profiteren?