Dieet, het jojo effect verklaard

Wie is er niet bekend met het jojo effect? Het grote probleem voor menig dieetvolger. Wat is nou het jojo effect en waarom treedt het op? Is het jojo effect wel zo negatief en in hoe verre heeft het een plek binnen een crashdieet? Hieronder het antwoord.

Het jojo-effect

Het jojo effect is bij erg veel mensen zeer bekend. Het wordt ook vaak gezien als een effect op het volgen van een crashdieet. Een crashdieet is een dieet waar er zeer ver onder de dagelijkse caloriebehoefte wordt gegeten. Het doel daarmee is om zoveel mogelijk lichaamsgewicht te verliezen in korte tijd. Deze gedachte is natuurlijk heel logisch, maar in de werkelijkheid ligt het een beetje anders.

Lichaamsgewicht

Allereerst moet er benadrukt worden dat het verliezen van lichaamsvet iets anders is dan het verliezen van lichaamsgewicht. Veelal wordt het jojo effect gerelateerd aan (grote) schommelingen in het lichaamsgewicht. Om dit te begrijpen, kunnen de schommelingen van het lichaamsgewicht grofweg met de volgende onderwerpen verklaard worden:

• Vocht en glycogeenvoorraden
• Maag- en darminhoud
• Hormonen, caloriebehoefte en overeten
• Vetmassa
• Spiermassa

Vocht en glycogeenvoorraden

Het gewichtsverlies tijdens het volgen van een crashdieet is voor een groot deel hier aan te wijten. Wanneer er weinig calorieën gegeten worden, worden er vaak ook zeer weinig koolhydraten geconsumeerd. De koolhydraten zijn verantwoordelijk voor het vullen van de glycogeenvoorraden. Dit klinkt ingewikkeld, maar het is eigenlijk heel eenvoudig. Glycogeenvoorraden zijn de voorraden van het lichaam waar het de suikers opslaat. Deze suikers zijn vaak nodig bij intensieve inspanningen. De glycogeenvoorraden zijn gevestigd in de spieren en in de lever. Tijdens het volgen van een crashdieet, zullen deze voorraden snel een stuk leger raken. Het gevolg is gewichtsverlies.

Vocht
Bij het opslaan van de koolhydraten (suikers) in de glycogeenvoorraden, slaat het lichaam ook water op. Het grootste deel van deze voorraden bestaat uit water. Wanneer er een crashdieet gevolgd wordt en het glycogeen wordt verbruikt, verdwijnt er een hoop vocht. Het gewichtsverschil tussen volle en lege glycogeenvoorraden is zeker enkele kilo's. Vochtverlies is het meest verantwoordelijk hiervoor.

Nog meer vocht

Er zijn meer factoren die invloed hebben op de vochthuishouding van het lichaam. Denk hierbij aan de hormonen (zoals cortisol) en voeding met bepaalde mineralen, zoals zout en kalium. Het is erg moeilijk in te schatten of te bepalen in hoe verre dit effect heeft op het jojo effect. Het zal per individu en per dieet sterk verschillen. Houd er echter rekening mee dat dit in bepaalde mate zeker een belangrijke rol kan spelen bij het jojo effect.

Maag- en darminhoud

Wanneer een crashdieet wordt gestart, zullen de maag- en darminhoud een stuk minder worden. Zeker na een aantal sanitaire behoeftes verdwijnt er een hoop gewicht.

Hormonen, caloriebehoefte en overeten

De effecten die optreden in tijden van ondervoeding zijn niet positief voor het verliezen van lichaamsvet (dit is inherent aan diëten). Het lichaam wilt het lichaamsvet graag vasthouden. Dit is vanuit evolutionair perspectief zeer logisch. Men moet immers overleven.

Het lichaam maakt gebruik van hormonen die signalen moeten geven hoe het er voor staat in het lichaam. Wanneer een dieet gevolgd wordt, zullen de hormonen signalen geven dat het lichaam te weinig binnenkrijgt. Afhankelijk van heel veel factoren wordt bepaald in hoe verre het lichaam er op reageert. Dit zal ook verschillen van persoon tot persoon. Hieronder een aantal belangrijke gevolgen:

• Vertraging van het metabolisme (dit leidt tot een verlaging van de caloriebehoefte).
• Meer honger en meer denken aan eten (dit kan leiden tot het overeten na een dieet).
• Minder energie en slechter humeur (dit kan leiden tot een verlaging van de caloriebehoefte).
• Verhoging van stress. (dat kan bijvoorbeeld leiden tot spierafbraak in plaats van vetverlies).

Vetmassa

Het verliezen van het lichaamsvet is natuurlijk altijd het grote doel van elk dieet. Bij ieder calorietekort zal er altijd een deel van de vetmassa verdwijnen. Dit is dan ook terug te zien in het verliezen van lichaamsgewicht.

Vetverlies

Mensen hebben vaak onrealistische verwachtingen met betrekking tot het verliezen van lichaamsvet. Door verkeerde doelstellingen raakt men vaak van het juiste pad en komt men in de achtbaan van het jojoën. Het is aantrekkelijk veel lichaamsgewicht te verliezen in korte tijd, maar vetverlies is altijd een relatief traag proces. Wanneer de weegschaal een erg positief beeld geeft bij het volgen van een crashdieet, worden de verwachtingen nog hoger. De snelheid van het vetverlies wordt verbloemd door deze mooie korte termijn resultaten. Het is echter een illusie. Het verdwijnen van de vetmassa is slechts een klein deel van het totaal.

Spiermassa

Bij het volgen van een crashdieet is het mogelijk dat er wat spiermassa verdwijnt. Dit zal voornamelijk afhangen van de hoeveelheid eiwitten die er gegeten worden en of er krachttraining gedaan wordt. Als er spiermassa verloren gaat, verdwijnt er ook wat gewicht. Door het verdwijnen van spiermassa zal tevens de caloriebehoefte iets afnemen.

Tot slot

Een jojo effect hoeft niet altijd slecht te zijn. Zolang er na een dieet geen toename van het lichaamsvet ontstaat, is er in feite niets aan de hand. Het grote doel is het verliezen van lichaamsvet. Enige toename in lichaamsgewicht is niet te voorkomen en is ook helemaal niet erg. Het is uiteindelijk van groot belang een dieet op een juiste manier op te zetten om het succesvol te laten zijn.

Lees verder

• Dieet, succesvol in 5 stappen
• Dieet, het behouden van spiermassa (cutten)
• Dieet, honger tegengaan