Sterven: ontkenning

Iemand die te horen heeft gekregen te gaan sterven, gaat psychisch door vijf fasen. Die fasen zijn: ontkenning, woede, marchanderen, depressie en aanvaarding. Over de eerste fase, de ontkenning, wil ik het hier hebben.

Fasen

Allereerst is van belang te begrijpen dat de fasen zoals hierboven beschreven, zich niet netjes na elkaar aandienen. Denk liever aan cirkel die in vijf partjes onverdeeld is. Mensen kunnen netjes alle fasen afwerken en daarna weer opnieuw beginnen, maar mensen kunnen ook van de ene fase ineens naar een heel andere fase gaan. Dat betekent niet dat ze een fase overslaan, dit is gewoon de juiste manier voor die persoon. Het beschrijven van deze fasen dient slechts als verheldering, om de mogelijke reacties te kunnen plaatsen.

Ontkenning

Mensen die te horen hebben gekregen te gaan sterven, beginnen bijna altijd met ontkenning. Dat is een strategie om nieuws dat te erg is te hanteren. Als een dergelijk nieuws ongefilterd bij iemand binnen zou komen, zou zo iemand geestelijk overbelast raken. Ontkenning is dus een beschermingsmechanisme.

Actieve verdringing

Dit kan situaties opleveren waarvan we niet goed weten hoe we daarop moeten reageren. Een patiënt weet bijvoorbeeld precies wat er aan de hand is, maar zegt evengoed dat het een vergissing moet zijn.

Het is in zo'n situatie niet raadzaam de patiënt te confronteren met de waarheid of de situatie met argumenten te beredeneren. Het ontkennen van een waarheid die nog niet verwerkt kan worden, is een heilzame reactie. Het geeft de patiënt de tijd die nodig is om de waarheid onder ogen te zien. Hoe lang dat gaat duren, is niet te voorspellen.

Serieus nemen

Het is echter ook niet goed een patiënt in een situatie als beschreven, gelijk te geven. Neem de patiënt wel serieus.

Wat wel kan

Als iemand een waarheid ontkent die te erg is om te verwerken, kunnen we reageren door niets te doen. Dit betekent dat we beschikbaar blijven voor een gesprek en de ander met mededogen en invoelingsvermogen bezien. Langzamerhand ontstaat er dan een proces waarin we heel voorzichtig kunnen stimuleren in de richting van de waarheid te gaan denken.

Zekerheid

Stervensbegeleiding is meelopen zonder de leiding te nemen. Meelopen betekent o.a. zekerheid geven door er voor de ander zijn en ons niet voor de ander af te sluiten. Let wel: je afsluiten is voor jezelf veel comfortabeler.