Röntgenfoto. Hoe werkt röntgenstraling?

Een röntgenfoto maakt een beeldweergave van het inwendige van het lichaam of van een voorwerp. De röntgenfoto wordt gemaakt met röntgenstralen. De ontdekker van de röntgenfoto was W.C. Röntgen. Röntgenfoto's zijn sindsdien veelvuldig gebruikt ten behoeve van de medische wetenschap en om kennis over een medische situatie te verkrijgen. Dankzij röntgenfoto's kon men voor het eerst zien wat er zich (in grote lijnen) in het lichaam afspeelde. Röntgenstraling vormt een schaduw van het inwendige. Het is elektromagnetische straling, die gemakkelijk door zacht weefsel heengaat, niet door harder weefsel. Botten laten de straling dan ook niet gemakkelijk door. Röntgenstralen geven een weergave van de schaduw van een voorwerp, bijvoorbeeld een orgaan of tumor.

• Zachte delen, waaronder ook bloed en vet, worden grijs.
• Lucht (in de longen bijvoorbeeld) wordt donker weergegeven.
• Harde delen (botten) worden wit weergegeven, maar je kunt niet door botten heen kijken met röntgenstralen.

Men gebruikt het negatief van de röntgenfoto om de foto te beoordelen. Botbreuken, bijvoorbeeld in de pols, knie of een been, kunnen ook goed worden opgespoord, want de breuk wordt zichtbaar in lijnen. Bij kinderen komen zogenaamde 'greenstick fractures' voor, en deze kunnen met röntgen worden waargenomen door standafwijkingen.

Röntgenfoto van de borsten

Er zijn verschillende soorten röntgenstraling. Afhankelijk van het onderzoek wordt voor een ander type röntgenstraling gekozen. Voor een foto van de borsten kiest men meestal voor een zachte stralingsvorm. Klieren en vet zijn dan goed te onderscheiden.

Longfoto met röntgen

Een longfoto maken is eigenlijk heel eenvoudig. U gaat met ontbloot lichaam op de foto. Het is snel klaar en u voelt er niets van. U moet uw adem even vasthouden als de foto genomen wordt. Na enkele seconden bent u al klaar.

Botfoto met röntgenstraling

Voor het maken van een foto van de botten wordt gekozen voor hardere straling, zodat meer harde delen te zien zijn. Deze straling gaat gemakkelijk door de zachte delen heen. De botten verschijnen als lichte beelden op de foto.

Röntgenfoto, wanneer?

Tegenwoordig wordt er steeds minder gebruik gemaakt van röntgenfoto's. De stralingssterkte is in de loop der tijd aangepast. Met de komst van bijvoorbeeld 'echografische opname' werden veel röntgenfoto's overbodig. Toch is het nog vaak nodig om wel een röntgenfoto te laten maken. Bijvoorbeeld voor het opsporen van fracturen of tumoren, lucht op plaatsen waar het niet behoort te zitten (zoals bij een ingeklapte long), of botbreuken. Waarom men kiest voor een röntgenfoto en geen echo, kunt u het beste aan uw arts vragen. Dat is per medische situatie verschillend.

Kosten

Röntgenfoto's worden vaak vergoed door uw verzekering, als er een medische reden voor is. Het hangt van de omstandigheden af, dus het is goed om u ook hierover vooraf goed te laten informeren. De reden waarvoor de foto genomen wordt, is hierbij van doorslaggevende aard.

Röntgenstraling, gevaarlijk of niet?

Röntgenstraling is nooit helemaal veilig. De straling beschadigt in principe het DNA. In de loop der jaren zijn de technieken zeker aangepast en verbetert. De risico's worden in de medische wereld zo klein mogelijk gehouden. Laat u vooraf voorlichten over de mogelijke risico's en hoe groot of klein deze zijn.

Zwangerschap

Bij zwangerschap zal men niet voor een röntgenfoto kiezen, om de baby optimaal te beschermen. Vrijwel altijd wordt gekozen voor echo. Als u een röntgenfoto moet krijgen en u bent (mogelijk) zwanger, vertel dan altijd dat er een kans bestaat dat u zwanger bent.

Is röntgenstraling kankerverwekkend?

Röntgenstralen zijn kankerverwekkend als er veel gebruik van wordt gemaakt, of bij langdurige blootstelling aan de straling. De kans om na verloop van tijd kanker te ontwikkelen, is dan vergroot. Medisch personeel dat röntgenfoto's maakt, draagt een loodschort om te voorkomen dat zij aan teveel straling worden blootgesteld. Dit wordt het 'bystander effect' genoemd. Ook de patiënt wordt beschermd met loden afscherming, op de delen waar de straling niet hoeft 'door te lichten.' Röntgenstraling kan chromosomen veranderen. Onderzoek op muizen heeft uitgewezen dat deze kleine knaagdieren snel kanker ontwikkelden als zij werden blootgesteld aan röntgenstraling, maar deze overgevoeligheid is bij mensen niet zo groot. Toch hebben ook mensen een verhoogde kans op kanker na (veelvuldig) blootstellen aan röntgenstraling en aan staling in het algemeen.