Kokosolie: uit kokosnotenvruchtvlees en het gebruik

Kokosolie is een product dat nog niet algemeen wordt gebruikt maar toch veel toepassingen kent. Lange tijd heeft kokosolie ook een negatief imago gehad. In de zestiger jaren van de twintigste eeuw zouden onderzoeksgegevens gemanipuleerd zijn om andere soorten olie te promoten. De Amerikaanse arts en onderzoeker Ancel Keys beweerde destijds dat de verzadigde vetten in kokosolie tot een verhoogd cholesterol zouden leiden. Onderzoeken van deze eeuw geven echter aan dat veel van de ongezonde eigenschappen die men aan kokosolie dacht te kunnen toeschrijven niet juist zijn.

Kokospalm in tropische gebieden

Kokosolie (Oleum cocos) wordt verkregen uit het gedroogde witte vruchtvlees van de kokosnoot. De buitenkant van de kokosnoot lijkt een beetje op het gezicht van een aap die in het Portugees coco wordt genoemd. Wellicht dat de naam kokosnoot daarvan is afgeleid. Kokosnoten groeien aan de kokospalm (Cocos nucifera) die in bijna alle tropische gebieden voorkomt. De kokospalm hoort tot de palmenfamilie Palmea of Arecaceae. De palm kan wel tot dertig meter hoog worden met bladeren van vier tot zes meter lang. De alsmaar hoger groeiende stam wordt gevormd door de bladvoeten van de afgevallen bladeren. De stam groeit dus niet zoals een boom maar ontstaat door stapeling van de bladvoeten. Uit fossiele vondsten kan worden afgeleid dat een op een kokospalm lijkende plant al meer dan vijftien miljoen jaren geleden groeide.

Kopra als basis voor kokosolie

Als het witte vruchtvlees van de kokosnoot bewerkt is wordt dat kopra genoemd. Dat bewerken bestaat uit het verwijderen van de bast en daarna in stukken breken om vervolgens gedroogd te worden. De olie uit de kopra wordt meestal verkregen door persen. Kokosolie heeft in de regel een smeltpunt van vierentwintig tot zesentwintig graden waardoor het in veel klimaten stolt. Eigenlijk is er dan geen sprake van kokosolie maar van kokosvet.

Rookpunt en gevolgen, maar geen problemen

Kokosolie bestaat voor ongeveer negentig procent uit verzadigde plantaardige vetten die tamelijk ongevoelig zijn voor oxidatie en hitte. Volgens gebruikers van de olie in de frituurpan gaat kokosolie daarom wel vijftien keer langer mee dan andere frituurolie. De olie heeft een rookpunt bij 177 graden wat wil zeggen dat de olie bij een hogere temperatuur begint te ontbinden met gevolg dat rook ontstaat. Ook zal dan een onplezierige smaak aan het voedsel het gevolg zijn. Maar bij gebruik in de keuken hoeft dit geen problemen op te leveren omdat de olie niet tot het rookpunt hoeft te worden verhit. Kokosolie is overigens een heel andere substantie dan kokoswater of kokosmelk. Kokoswater is het troebele vocht dat zich binnen in de kokosnoot bevindt. Kokosmelk is een bereid product uit geraspt vruchtvlees.

Manier van bewaren en houdbaarheid

Als kokosolie in een gesloten pot wordt bewaard is die tot wel twee jaar na de productie houdbaar. De lange houdbaarheid heeft ook te maken met het hoge percentage (negentig procent) van verzadigde plantaardige vetten. Eenmaal geopend moet de olie binnen drie tot zes maanden worden opgemaakt. Bewaren kan beter niet in de koelkast omdat zich dan condens kan vormen met kans op schimmelgroei. Leveranciers van biologische kokosolie wijzen er op dat die olie koudgeperst is en niet geraffineerd. Tevens wordt biologische kokosolie niet van de oorspronkelijke geur ontdaan en wordt ook niet gebleekt.

Bakken, frituren, dessert, ontbijt en in smoothies verwerken

Kokosolie is prima geschikt om in te bakken en te frituren. Het kan ook een smaakvolle toevoeging zijn aan bepaalde desserten of voor sommige ontbijtproducten zoals yoghurt. Ook kan de olie verwerkt worden in zogenaamde smoothies. Een smoothie is een drankje zonder alcohol waarin talrijke ingrediënten zijn verwerkt zoals bijvoorbeeld fruit, honing, melk, room, suiker, yoghurt en ijs en dus ook kokosolie. De ingrediënten worden in een blender gemixt tot een romige substantie. Soms worden voor het verkrijgen van een bepaalde kleur groenten toegevoegd zoals voor een groene kleur boerenkool, sla of spinazie.

Diverse andere toepassingen

Kokosolie, of in gestolde vorm kokosvet, kan ook gebruikt worden als vervanger van margarine of roomboter. Ook de zoetwarenindustrie past kokosolie wel toe in bepaalde producten. Ontwikkelaars van cosmetische producten kunnen de olie gebruiken als grondstof voor bijvoorbeeld deodorant, shampoo, tandpasta en zeep. Kokosolie is ook een belangrijke uitgangsstof voor het produceren van oppervlakte-actieve stoffen. Die stoffen worden dikwijls toegevoegd aan cosmetische producten waarbij schuimvorming van belang is zoals bijvoorbeeld douchegel en badschuim.

Smeren maar

Doordat kokosolie een factor vijf tot tien SPF (Sun Protection Factor) bezit kan het ook als zonnebrandcrème worden gebruikt hoewel die betrekkelijk lage factor regelmatig smeren vereist. Het vetlaagje dat kokosolie op de huid achterlaat is licht zuurvormend waardoor de olie een goed product is om het als crème te gebruiken voor de handen, het gezicht, als lippenbalsem of bodylotion en voor het bestrijden van eczeem, huidschilfertjes en psoriasis. In de wintertijd geeft het een goede bescherming op het gezicht tegen gure koude wind. Eveneens vanwege de veteigenschappen is de olie geschikt als massageolie waarbij hij goed in de huid trekt en een ontspannen gevoel geeft.

Die apen toch

Aardig om te weten is dat in sommige delen van de wereld kokosnoten worden geoogst door getrainde apen en dat er soms wedstrijden worden gehouden in snel plukken.

Lees verder

• Kruidnagelolie en het gebruik ervan
• Palmen en hun vruchten