Thoracentese: Overtollig vocht in de pleuraholte verwijderen

Een thoracentese een onderzoek waarbij de arts de wand van een met vloeistof gevulde pleuraholte aanprikt en het vocht verwijdert. De pleuraholte is de holte tussen borstvlies en longvlies. Normaalgezien bevindt zich maar weinig vocht in de pleuraholte, maar sommige aandoeningen zoals hartfalen, een longontsteking, tuberculose en tumoren veroorzaken een grote hoeveelheid vocht (pleura-effusie) in deze holte. Dit vocht drukt op de longen hetgeen resulteert in een bemoeilijkte ademhaling voor de patiënt. De patiënt krijgt via een thoracentese meer lucht waardoor hij beter in staat is om te ademen. Een analyse van het overtollige vocht geeft weer wat de oorzaak is van de pleura-effusie waarop de arts dan een mogelijke behandeling start. Het onderzoek werd voor het eerst beschreven in 1852.

• Synoniemen thoracentese
• Indicatie: Overtollig vocht in de pleuraholte
• Tegenindicatie van procedure
• Diagnose en onderzoeken
• Voor het onderzoek: Mogelijk thoraxfoto van de borstkas
• Tijdens het onderzoek: Naald of buisje in pleuraholte om overtollig vocht te verwijderen
• Na het onderzoek: Nog even in ziekenhuis
• Resultaten onderzoek
• Risico’s en bijwerkingen

Synoniemen thoracentese

Een thoracentese is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• pleurapuntie
• pleuravocht aspiratie
• thoracocentese

Indicatie: Overtollig vocht in de pleuraholte

Normaliter bevindt zich zeer weinig vocht in de pleuraholte. Een opeenhoping van teveel vocht tussen de lagen van de pleura heet een pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies). Dit gebeurt door bijvoorbeeld tuberculose, tumoren, hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) of een longontsteking (= pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen). De arts voert dit onderzoek uit om de oorzaak van het extra vocht te ontdekken, of om de symptomen van de vochtophoping te verminderen. Een arts voert het onderzoek eveneens uit bij volgende aandoeningen: asbestgerelateerde pleura-effusie, sarcoïdose, reacties op sommige medicijnen, een collageenvaatziekte, een longembolie (afsluiting van slagader in longen), een longontsteking, een schildklieraandoening, een hemothorax (verzameling van bloed in de borstholte), longkanker, pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen) en een pulmonale veno-occlusieve aandoening.

Tegenindicatie van procedure

Het onderzoek is niet mogelijk bij een onwillige patiënt. Ook patiënten met een bloedaandoening, patiënten die bloedverdunners nemen of patiënten met hartfalen of een vergroting aan de rechterkant van het hart komen niet in aanmerking voor een thoracentese. Patiënten die pas longchirurgie hebben ondergaan of littekenweefsel op de long hebben, ondergaan het onderzoek best niet. Ook wanneer de patiënt mechanische ventilatie gebruikt of slechts één functionerende long heeft, is het onderzoek niet aanbevolen.

Diagnose en onderzoeken

Voor de diagnose van pleura-effusie luistert de arts naar de ademhaling van de patiënt met een stethoscoop (auscultatie). Bij een pleura-effusie klinkt de ademhaling gedempt. Tevens tikt hij lichtjes op je borst waarbij hij een dof geluid hoort. Via een echografie, een CT-scan van de borstkas of een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) valt pleura-effusie te diagnosticeren.

Voor het onderzoek: Mogelijk thoraxfoto van de borstkas

Voorbereidingen

Voor dit onderzoek zijn geen speciale voorbereidingen vereist. De patiënt geeft de arts wel informatie over allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) voor medicijnen of latex en (onderliggende) aandoeningen. Voorts meldt de patiënt ruim op voorhand welke vitaminen, kruiden en andere supplementen hij neemt. Ook het medicatiegebruik meldt de patiënt aan de arts, want mogelijk moet hij in overleg de dosis aanpassen of tijdelijk stoppen met de medicijnen. Ook is het belangrijk dat de arts weet heeft van mogelijk eerdere bloedingsproblemen. De arts maakt voorts een röntgenfoto (radiografisch onderzoek) van de borstkas (thoraxfoto) vlak voor het onderzoek.

Praktisch

Het onderzoek gebeurt meestal poliklinisch. De patiënt mag dan met andere woorden na het onderzoek naar huis. Dit onderzoek kent tot slot een tijdsduur tussen de tien à vijftien minuten. Wanneer zich erg veel vocht in de pleuraholte bevindt, loopt de tijdsduur mogelijk op tot vijfenveertig minuten.

Tijdens het onderzoek: Naald of buisje in pleuraholte om overtollig vocht te verwijderen

De patiënt zit op een bed of op de rand van een stoel of bed. Het hoofd en de armen van de patiënt rusten op een tafel. De arts reinigt vervolgens de huid rond de onderzoeksplaats. Daarna gebruikt de arts echografie om de juiste positie van de injectieplaats op te sporen. Vervolgens injecteert hij een lokale verdoving in de huid. De patiënt krijgt hierbij soms een stekend gevoel wat snel wegebt. Daarna brengt de arts een naald of buisje in door de huid en spieren van de pleuraholte. De patiënt voelt hierbij mogelijk pijn of druk maar ook dit verdwijnt snel. Daarna trekt de arts vocht uit de pleuraholte met de naald. Dit vocht stuurt de arts naar een laboratorium voor verder onderzoek (pleuravochtanalyse). Soms voelt de patiënt zich kortademig (kortademigheid) of heeft hij pijn op de borstkas. Dit meldt hij best zo snel mogelijk tegen de arts. De patiënt mag tijdens het ganse onderzoek niet hoesten, diep ademhalen of bewegen tijdens het onderzoek om schade aan de longen te voorkomen.

Na het onderzoek: Nog even in ziekenhuis

Vooreerst verwijdert de arts de naald of het buisje en plakt hij een plakker op deze injectieplaats. Daarna maakt hij opnieuw een thoraxfoto (radiografisch onderzoek) van de patiënt om mogelijke complicaties op te sporen. Normaalgesproken blijft de patiënt na het onderzoek nog enkele uren in het ziekenhuis waar een arts of verpleegkundige regelmatig de bloeddruk en ademhaling van de patiënt controleert. De meeste patiënten mogen dezelfde dag nog naar huis. De patiënt moet het wel rustig aan doen en geen zware fysieke activiteiten uitvoeren de eerste dagen na het onderzoek.

Resultaten onderzoek

Normale resultaten

Normaalgezien bevat de borstholte slechts een zeer kleine hoeveelheid vocht.

Abnormale resultaten

Abnormale resultaten die pleura-effusie veroorzaken omvatten cirrose (medische term voor verschrompeling van de lever door littekenvorming), een infectie, een nieraandoening, een ontsteking, hartfalen, kanker en ondervoeding. Bij een mogelijke infectie start de arts een onderzoek van een cultuur van het vocht en test hij dit op bacteriën. Na het onderzoek bespreekt de arts met de patiënt de resultaten en volgt een gepaste behandeling afhankelijk van de oorzaak van de pleura-effusie.

Risico’s en bijwerkingen

Aan dit onderzoek zijn enkele risico’s en bijwerkingen verbonden. Kleine bijwerkingen omvatten pijn, hoesten, een onderhuids hematoom (bloedbuil door bloed buiten bloedvaten) of een vasovagale syncope (flauwvallen na uitlokkende factor). Ernstige complicaties zijn bijvoorbeeld ademhalingsproblemen, bloedingen, een infectie of een pneumothorax, een empyeem (etterophoping in de natuurlijke holte tussen de borstkas en de longen (= de pleuraholte)), een hemothorax (ophoping van bloed in de holte tussen borstvlies en longvlies en een middenrifletsel. Zeer zelden ontstaan lever- en miltletsels.

Lees verder

• Borstkas en pleura: Aandoeningen, afwijkingen en problemen